کدام چاله دولت با تصویب برجام پر می شود؟

حدود یک ماه پیش بود که رییس جمهور در نشست مطبوعاتی با رسانه ها از سه چاله ای یاد کرد که دولت با آنها مواجه است." من خطاب به رهبری هم گفتم که با سه تا چاله مواجهیم که هنوز پر نشده است؛ اول بدهی های دولت قبل، دوم پرداخت غیرقانونی یارانه و سوم مسکن مهر. ما چاره ای نداریم جز اینکه این مسکن ها را بسازیم و به مردم ارائه دهیم."

اولین چاله ای که حسن روحانی از آن یاد کرد،بدهی های دولت است.این بدهی ها طیف گسترده ای از طرح های نیمه تمام تا بدهی های دولت به نظام بانکی و پیمانکارانرا تشکیل می دهد.تحریم ها باعث شده که مهمترین منبع مالی دولت یعنی نفت به سختی بتواند جوابگوی نیازهای روزمره کشور باشد.از سوی دیگر بهای جهانی نفت هم از سر بدشانسی با این دولت یار نباشد و کاهش قیمت نفت،همین منابعی هم که هر سال در بودجه پیش بینی می کند را دچار نوسان و تردید در تحقق پیش بینی ها کند.

براساس گزارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، در سال هاي 1381 تا 1393،باید به طور متوسط 526 طرح در هر سال به بهره برداری مي رسيد که در عمل تنها 126 طرح (26 درصد) از آن ها خاتمه يافته است .این عدد یعنی در مجموع هزينه اي حدود 90 هزار ميليارد تومان مازاد بر پيش بيني قوانين بودجه بر اقتصاد کشور تحميل شده است.رقم 90 هزار ميليارد تومان یعنی 41 درصد از کل اعتبارات عمراني (به قیمت سال 93 که بودجه عمرانی 38 هزار میلیارد تومان بود) هزینه تاخیر می شود. حالا نسبت این عدد براساس بودجه عمرانی هر سال تغییر می کند.مثلا در سال جاری که کل بودجه عمرانی کشور 32 هزار میلیارد تومان مصوب است،این نسبت به نصف افزایش می یابد.

کلنگ زنی هایی در باد

8 سال دولت محمود احمدی نژاد در هر سفر استانی صدها مصوبه و صدها کلنگ زنی اتفاق افتاد.موج تبلیغاتی که برای این کلنگ زنی ها شد به گونه ای بود که همه تصور می کردند قرار است انقلابی در توسعه اقتصادی و زیربنایی کشور با این حجم از مصوبه و طرح عمرانی رخ دهد.البته این ظاهر ماجرا بود.به جز وعده هایی که بعدها اجرایی نشد و نومیدی در انتظارات عمومی از دولت ها ایجاد کرد،طرح هایی هم نصفه و نیمه رها شد که هزینه هایی بسیاری را به دوش دولت بعدی گذاشت که تا سالهای سال باید آن را بر پیشانی خود بچسباند.طرح هایی بدون کار کارشناسی و توجيه اقتصادی که به گفته کارشناسان اقتصادی نه تنها به موضوع سودآوری آنها توجهی نشد؛ بلکه بار مالی زیادی را به نسل های آینده تحمیل کرده است.

سرانجام آن همه سفر استانی و شعار تبدیل کشور به یک کارگاه بزرگ عمرانی،انبوهی از بدهی ها و طرح های نیمه تمام بود که بنا به گفته محمدباقر نوبخت رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تعداد آنها 3 هزار طرح است که تا سال 91 بيش از 125 هزار ميليارد تومان برای اجرا و تاخیر در اجرای آنها هزینه شده است.بیش از 50 پروژه در ردیف طرح های بزرگ عمرانی قرار دارند که بنا به گفته محمدباقر نوبخت برای اتمام آنها نیاز به بیش از 110 هزار میلیارد تومان اعتبار است.حالا به این میزان بدهی که می توان به صراحت گفت همه آنها بدهی دولت به تنهایی نیست و بدهی همه مردم هم به حساب می آید، بی اعتمادی مردم را هم اضافه کنید که از این پس هر وعده دولت ها را به دیده شک و تردید می نگرند.

چاله ها چگونه پر می شوند؟

حالا سئوال این است که با این میراث شوم که میراث من و شما و فرزندانمان است،چه باید کرد؟هرچه تکمیل و بهره برداری از این طرح ها به تاخیر بیفتد، یا باید از نفت هزینه کنیم که سهم همه مردم است یا به توصیه های کارشناسی و تجربه های بین المللی اعتماد کنیم که چگونه از این نمونه بحران ها عبور کردند.

اگرچه شاید شرایط سیاسی و اقتصادی کشور ما کمتر شبیه تجربه های جهانی باشد اما عقل جمعی کارشناسان می گوید نباید همه امیدها را به درآمد نفت گره زد.روش های بسیاری مانند استفاده از سرمایه گذاری خارجی، انتشار اوراق مشارکت بین المللی و داخل، سرمایه گذاری های BOT و BLT و FDI وجود دارد که در دنیا مرسوم است.همه کشورهایی که توسعه یافتند از این راهکارها استفاده کردند و برنده شدند.

باید بپذیریم که چاره ای جز این روش ها نیست؛ثروت نفت برای آیندگان است.کارشناسان اقتصادی تاکید می کنند " در شرایطی که با تلاش تیم دیپلماسی یک قدم تا برداشته شدن تحریم ها فاصله داریم و رفت و آمدهای هیات های اقتصادی خارجی نشانه های مثبتی را پیش روی اقتصاد ایران گذاشته،هر لحظه تردید و درنگ در تصویب برجام می تواند ده سال کشور را عقب تر براند."

هزینه ای که بنا به گزارش ها هر روزتاخیر 400 میلیارد تومانی در تصویب برجام ، توسعه ایران را 4 سال و نیم به عقب پرتاب می کند.400 میلیارد تومانی که می تواند یکی از چاله های پیش روی دولت را پر کند. هر روز 400 میلیون یورو معادل 400 میلیارد تومان(براساس منابع بودجه عمرانی سال جاری)، می تواند نه تنها یکی از چاله های پیش روی دولت را پر کند،بلکه چاله های بعد را نیز پوشش دهد و برای آینده،تصویر روشنی پیش روی کشور ترسیم کند.