نگاه کردن به ساختمان‌های بلند چه عوارضی به دنبال دارد؟

ساعت ۳ بعدازظهر است، تمرکز خود در کار را از دست داده‌اید، لب پنجره می‌روید تا با نگاه کردن به بیرون از اتاق تا حدی ذهنتان باز شده و خستگی از شانه‌هایتان برداشته شود. اما نتیجه این کار چیزی جز سردرد نیست! در ادامه به نقل از روزیاتو بخوانید.

خطوط متعدد خیابان‌ها و ساختمان‌های توسی و بتنی و آجر‌هایی که کنار هم چیده شده و تا بالا رفته‌اند هیچ کمکی به شما نمی‌کنند و به چشم‌هایتان هم استراحت نمی‌دهند. بلکه باعث سردرد می‌شوند.

شاید تصور کنید این یک مشکل سطحی است، اما تحقیقات علمی اخیر ثابت کرده است که چشم‌انداز‌های شهری موجب بروز سردرد می‌شوند.

بیش از ده‌ها هزار سال است که مغز انسان برای پردازش چشم‌انداز‌های طبیعی تکامل یافته و رشد کرده. اما جنگل‌های بتنی و مناظر شهری چالش بزرگی را برای مغز انسان پدید آورده‌اند و دلیلش هم الگو‌های تکراری خیابان‌ها و ساختمان‌ها در این مناطق است.

بر اساس گفته‌های ریاضی‌دان و فیزیک‌دان فرانسوی موسوم به «ژان-باپتیست ژوزف فوریه»، ما می‌توانیم به یک منظره به‌عنوان نقشی متشکل از خطوط موازی با اندازه‌ها، زوایا و موقعیت‌های مختلف فکر کنیم که همگی در کنار هم هستند. این الگو‌ها «مولفه فوریه» نامیده می‌شوند.

نگاه کردن به آن‌ها سخت است

در طبیعت به عنوان یک قانون عمومی، مولفه‌هایی با تناوب‌های فضایی کم (نوار‌های بلند) کنتراست بالایی دارند و مولفه‌هایی که تکرار زیادی دارند (نوار‌های کوتاه) از کنتراست کمتری برخوردار هستند.

رابطه این تناوب فضایی و کنتراست را می‌توان «قانون طبیعت» نامید.

چشم‌انداز‌های طبیعی نوار‌هایی دارند که اثر یکدیگر را از بین می‌برند و بنابراین، وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند هیچ خطی در تصویر دیده نمی‌شود.

اما این مساله در مورد مناظر شهری مصداق ندارد. در چشم‌انداز‌های شهری، قانون طبیعت در هم شکسته می‌شود: نما‌های شهری دارای خطوط منظم، نقش‌های تکرارشونده و نوار‌های موازی هستند که به خاطر طراحی پنجره‌ها، راه‌پله‌ها، جاده‌ها، ریل‌های آهن و … است.

چنین نظم و تناوبی را به ندرت می‌توان در طبیعت پیدا کرد.

از آنجا که طرح‌های متناوب و تکراری در فضای شهری قانون طبیعت را زیر پا می‌گذارد، مغز انسان قادر نیست به‌طور کامل این همه نقش را یکجا درک کند. در نتیجه نگاه کردن به آن‌ها چندان آسان نیست و مشکلاتی برای بیننده ایجا می‌کند.

نقش و الگو‌هایی همانند پادری‌ها، قالی‌ها، راه‌پله‌ها، پنجره‌ها و …. همگی باعث ایجاد سردرد و حتی بعضا حمله صرع در افراد می‌شوند.

محققان این نتیجه را به واسطه اندازه‌گیری میزان کارایی مغز در پردازش چشم‌انداز‌های طبیعی و شهری بدست آورده‌اند.

برای برآورد و محاسبه این کارایی از دو روش استفاده شده است: اول با ساخت مدل‌های کامپیوتری به‌طوری که سلول‌های عصبی به محاسبه آنچه می‌بیند بپردازد.

مدل‌های کامپیوتری مختلفی توسط کارشناسان برجسته از چندین دانشگاه تهیه شدند. هر دو مدل نشان داد وقتی مغز به پردازش تصاویری که قانون طبیعت را زیر پا گذاشته‌اند می‌پردازد، فعالیت سلول‌های عصبی افزایش می‌یابد و ضعیف‌تر پردازش می‌کند. به زبان ساده، چنین تصاویری، به تلاش بیشتر مغز برای پردازش نیاز دارند.

در این بررسی مشخص شد مغز انسان وقتی به تماشای تصاویری می‌نشیند که از قانون طبیعت پیروی نمی‌کنند، عملکردش با مشکل مواجه می‌شود؛ فرقی هم ندارد این تصاویر به ساختمان‌های بلند مربوط باشند یا آثار هنری.

دانشمندان پس از آنالیز تصاویر ساختمان‌ها و آپارتمان‌های دنیای مدرن به این نتیجه رسیدند که در یکصد سال گذشته، طراحی ساختمان‌ها بیش از پیش از قانون طبیعت خارج شده و نوارها، خطوط و تناوب‌های گسترده‌تری به آن‌ها افزوده شده است که باعث می‌شود تا نگاه کردن به آن‌ها برای انسان دشوارتر از قبل باشد.

استفاده از لذت O₂

روش دیگر برای اندازه‌گیری میزان عملکرد مغز در پردازش تصاویر به اندازه‌گیری میزان اکسیژن مصرف‌شده توسط بخش بصری مغز مربوط می‌شود که در پس سر واقع شده است.

هنگامی که مغز از اکسیژن استفاده می‌کند، رنگ آن تغییر می‌یابد.

دانشمندان می‌توانند این تغییرات را با تاباندن نور اینفرارد به جمجمه اندازه‌گیری کنند.

به‌طور کلی مشخص شد، وقتی افراد به تصاویر ناراحت همچون مناظر شهری نگاه می‌کنند، مغزشان اکسیژن بیشتری مصرف می‌کند.

با این تفاسیر، قانون طبیعت نه تنها میزان ناراحتی مغز در نگاه کردن به مدل‌های کامپیوتری را مشخص می‌کند، بلکه می‌تواند میزان اکسیژن مصرفی مغز را نیز پیش‌بینی کند.

یعنی مغز وقتی به تصاویری خارج از قانون طبیعت نگاه می‌کند، اکسیژن بیشتری مصرف می‌کند.

از آنجا که سردرد می‌تواند در نتیجه کاهش میزان اکسیژن در مغز پدیدار شود، بنابراین می‌توان به راحتی گفت: دلیل بروز سردرد در نگاه به ساختمان‌های بلند به همین خاطر است.

هر چه الگو‌های متناوب ساختمان‌ها بیشتر باشد، اکسیژن بیشتری در مغز مصرف می‌شود و سردرد بیشتری را بدنبال خواهد داشت.

جالب است افرادی که میگرن دارند اغلب هنگام حضور در چنین ساختمان‌ها و فضا‌هایی دچار سردرد‌های میگرنی می‌شوند.