با فرزندان خجالتی خود چه کنیم؟
پارسینه: درواقع اگر نوجوان از خودباوری و عزت نفس مطلوبی برخوردار باشد از موقعیت و کارآمدی بالاتری نیز برخوردار بوده و از آسیبهای روانی و اجتماعی مصون خواهد ماند…
باید گفت: اعتماد به نفس از دوران کودکی، توسط والدین و اطرافیان شکل میگیرد. به عنوان نمونه اگر کودکی در محیطی پر از ترس بزرگ شود، یاد میگیرد که بترسد یا اگر در محیط پر از تشویق بزرگ شود، به خوبی میآموزد که اعتماد کند. درواقع عزت نفس کودکان به نوع نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، برمی گردد و رفتارهایی مانند طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نکات منفی، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، انتظار بیش از حد و بد رفتاری با کودک باعث کاهش عزت نفس او در همه مراحل رشد به ویژه دوران نوجوانی میشود. از طرف دیگر رفتارهایی، چون پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت، تحسین، احساس ایمنی و انتظارات مناسب، افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان را به همراه دارد.
● اولین پله، سختترین حرکت
● اولین پله، سختترین حرکت
نوجوانان باید آنچه را که هستند، بپذیرند و احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند تا با رسیدن به اعتماد به نفس مطلوب به فرد بهتر و ایده آل تری تبدیل شوند. نوجوانی که اعتماد به نفس مناسبی ندارد، خود را در حدی نمیبیند که بتواند پیشرفت کند و خیلی زود سرخورده و گوشه گیر خواهد شد. درواقع اولین پله برای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان این است که یاد بگیرند به خودشان احترام بگذارند و خود را دست کم نگیرند.
پذیرش محدودیتها و توانمندیها در کنار هم نکتهای است که نباید آن را نادیده گرفت چرا که هر فردی حداقل یک یا چند نقطه ضعف دارد، اما مهم این است که نوجوان نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرد و از آنها احساس گناه و شرمساری نکند چرا که هیچ فردی نمیتواند انسانی کامل باشد. درواقع یک نوجوان موفق با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خوشنودی میکند و اجازه نمیدهد تا محدودیتها و نقاط ضعف جلوی موفقیتهای او را بگیرد چرا که همواره درصدد برطرف کردن نقاط ضعف خود است.
● نقش والدین در افزایش اعتماد به نفس نوجوانان
اگر فرزند نوجوانی دارید باید یاد بگیرید که انتظارات بیش از حدی از وی نداشته باشید. در عین حال، همواره تواناییها و موفقیتهای کوچک نوجوان باید مورد تشویق و تحسین خانواده قرار گیرد و از فعالیتهای سازنده و عواطفش حمایت شود. البته این به آن معنا نیست که همه رفتارهای نادرست نوجوان را نادیده بگیرید تا دچار اعتماد به نفس کاذب شود بلکه باید با او به گفت: وگو بنشینید و با تکیه بر منطق و خرد نکردن شخصیت فرزندتان، مشکلات را حل کنید و مراقب باشید اعتماد به نفسش تخریب نشود. از طرفی شما به عنوان والدین باید بدانید گوش کردن به حرفهای نوجوان و تایید عقاید مثبت و کوچک نشمردن او در جمع، تاثیر بسزایی در افزایش اعتماد به نفس او دارد. کافی است یک بار امتحان کنید تا نتیجه بگیرید.
● از کجا متوجه شویم نوجوان مان اعتماد به نفس مناسبی دارد؟
دکتر ادوارد مور، روان پزشک کودک و نوجوان و عضو انجمن علمی نوجوانان بریتانیا معتقد است نوجوانی که از اعتماد به نفس مطلوبی برخوردار است همواره مستقل عمل میکند، مسوولیت پذیر است و متکی به فرد خاصی نیست. یک نوجوان با اعتماد به نفس مطلوب از حضور در یک جمع غریبه و ناشناس احساس ترس نمیکند، گوشه گیر و پرخاشگر نیست و همیشه نسبت به پیشرفت هایش افتخار میکند و دامنه وسیعی از هیجانها و احساسات را بروز میدهد. در عین حال، ناکامی را نیز به راحتی میپذیرد و خیلی راحت عقایدش را با منطق در جمع مطرح و از آن دفاع میکند. در مقابل، نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارد همیشه توانمندیهای خود را دست کم میگیرد، احساس درماندگی میکند و به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار میگیرد. این نوجوان، دامنه محدودی از احساسات و عواطف را بروز میدهد و از موقعیتهای جدید و تازه دوری میکند و همواره نقاط ضعف خود را میبیند و خودش را سرزنش میکند.
● رابطه میان خجالت و اعتماد به نفس در نوجوانان
بروز هرگونه اضطراب و نگرانی موقع قرار گرفتن در محیطهای اجتماعی و گروههای فامیلی، تعریف مناسبی برای واژه خجالت کشیدن است و بروز این حس در نوجوانان به دوران کودکی آنها باز میگردد. کودکی که در مقابل پرسشهای دیگران، پاسخی نمیدهد، تمایلی به شرکت در فعالیتهای گروهی مهدکودک ندارد یا به مکانهایی مانند زمین بازی مدرسه نمیرود مگر اینکه از طرف یکی از والدین یا دوستان نزدیک مورد حمایت قرار بگیرد، در نوجوانی نیز با حس کم رویی و خجالت مواجه خواهد شد. البته بسیاری از کودکان در بعضی از موقعیتها مانند مهدکودک یا پیش دبستانی خجالتی هستند. در این بین نباید فراموش کرد یک شخصیت درون گرا، خود به تنهایی مشکلی به وجود نمیآورد، اما زمانی یک رفتار خجالتی میتواند آزار دهنده باشد که او را از داشتن دوست، شرکت در بازی و دیگر فرصتهای یادگیری دور میکند که این موضوع خود میتواند مشکل ساز باشد و از یک کودک خجالتی، یک نوجوان خجالتی و با اعتماد به نفس پایین بسازد.
● خجالتی بودن میتواند ژنتیکی باشد
بررسیهای اخیر محققان دانشگاه هاروارد روی ۵۵۰ نوزاد نشان میدهد که میل به کم رویی ممکن است ژنتیکی باشد، اما محیطی که کودک در آن رشد میکند نیز تاثیر شگرفی در خجالتی یا اجتماعی شدن یک نوجوان دارد. درواقع میل به کم رویی یا خجالتی بودن با توجه به شرایط خانه نظیر بی ثباتی در تربیت فرزند، اختلافات خانوادگی، انتقاد تند و اقتدار خواهر و برادر بیشتر خواهد شد. البته والدینی که فرزندان خود را باور دارند و همواره از آنها حمایت میکنند، باعث میشوند تا نوجوان در تعاملات اجتماعی و خانوادگی خود راحتتر برخورد کند، اعتماد به نفسش تقویت شود و به یک نوجوان خجالتی تبدیل نشود. در عوض، دست انداختن و مسخره کردن کودک، بیان کردن نقاط ضعف، اشتباهات، عقاید و احساسات شخصی او در جمع، تاکید بر خجالتی بودن نوجوان و تحمیل ارتباطات اجتماعی چاره ساز نخواهد بود و کمکی به رفع این مشکل در دوران نوجوانی او نخواهد کرد.
● آدم خجالتی چه شکلی است؟!
نباید فراموش کرد افراد خجالتی از نظر فیزیولوژیک خصوصیاتی دارند که در اعمال و رفتار آنها ظاهر میشود و تشدید ضربان قلب، سرخ شدن چهره، اختلالات تنفسی، تغییرات صدایی هنگام صحبت و… از جمله این عوامل است. در این میان برخی از رفتارهای اضطرابی، بیشتر در نوجوانان دیده میشود. مخفی کردن خود از اطرافیان و آشنایان و فرار کردن از جمع، به لکنت افتادن، مضطرب و دستپاچه بودن، با انگشتان خود بازی کردن، با لباس خود ور رفتن، از این پا به آن پا شدن، سر را خم کردن و عدم برقراری ارتباط بصری مستمر و طبیعی با دیگران، خودتوجهی بیش از حد، ضعف اعتماد به نفس، عدم برخورداری از ابتکار عمل و خلاقیتهای ذهنی از جمله این رفتارها در میان نوجوانان است و اگر این مشکل در دوران نوجوانی حل نشود ممکن است فرد تا پایان عمرش خجالتی باقی بماند.
در این بین، یکی از احساسات ناخوشایندی که به نوجوانان خجالتی منتقل میشود احساس تنفر و بیزاری بی دلیل از افراد دیگر یا خودکم بینی و حسادت نسبت به آنهاست که باید این گونه افکار را شناخت و به کمک روشهای گفته شده نسبت به حل آنها اقدام کرد. ترس از شرکت در فعالیتهای اجتماعی، یکی از عوامل مهم بروز خجالت در نوجوانان و ایجاد این حس تنفر در آنهاست بنابراین مهمترین راهکار این است که به نوجوان کمک کنیم در یک فعالیت گروهی مانند یک باشگاه ورزشی ثبت نام کند و با افراد مختلفی آشنا شود تا به مرور زمان احساس خجالت او از بین برود و با تقویت نقاط مثبت شخصیت خود به اعتماد به نفس مطلوبی دست یابد. البته باید در نظر داشت شیوع خجالتی بودن به ویژه در دوره بلوغ از سایر مراحل دیگر رشد بیشتر است و این وظیفه خانواده و کادر آموزشی مدرسه است که اعتماد به نفس نوجوان را تقویت کنند و به او بیاموزند اعتماد به نفس از جمله مهارتهای زندگی و کلید طلایی رسیدن به موفقیت است و هیچ وقت هم برای به دست آوردن اعتماد به نفس مثبت دیر نیست.
● خداحافظی با خجالت دوران نوجوانی
روشهای مفید و متعددی وجود دارد تا والدین بتوانند مانع از خجالتی شدن نوجوان شان شوند یا به فرزندشان کمک کنند تا از فردی خجالتی به فردی با اعتماد به نفس بالا تبدیل شود. باید به عنوان والدین نوجوان، یاد بگیرید تا از فرزند خود در محیطهای نا آشنا حمایت کنید، تنهایش نگذارید و اجازه بدهید قبل از شرکت کردن در جمع آن را به دقت بررسی کند. حتی میتوانید نمایشهای خانوادگی ترتیب دهید و گفتن و انجام دادن کارهایی که برای کودک یا نوجوان شما سخت به نظر میرسد را با او تمرین کنید، اما فعالیتهایی را مشخص کنید که فرزند شما از عهده آن بر میآید. در عین حال باید به بچهها کمک کنید تا کارهایی را در زمانی که افراد خانواده یا دوستان دور هم هستند، انجام دهند. به عنوان نمونه کودک یا نوجوان شما میتواند در حضور میهمانان وسایل میز شام را بچیند تا به اصطلاح خجالت اش بریزد.
از طرفی باید اجازه بدهید فرزندتان برخی مشکلات و مسایل اش را خودش حل کند حتی اگر به سختی آن را انجام دهد. در این بین باید اطمینان خود را به توانایی فرزندتان برای رویارویی با مشکلات و پیدا کردن راه حل مناسب نشان دهید تا با اعتماد به نفس لازم، به بهترین نتیجه ممکن برسد.
منبع: مجله دوستان
ارسال نظر