ترکیب شیر مادر
پارسینه: در مقالات سال گذشته اشاره کردیم که شیر مادر بهترین غذا برای تغذیه شیرخوار است و توصیه مطلوب، تغذیه انحصاری با شیر مادر طی شش ماه اول زندگی میباشد و سپس نتایج آن را بر سلامت شیرخوار و مادر برشمردیم. در این شماره به ترکیب شیر مادر میپردازیم.
ترکیب شیر خشک که منبع آن شیر گاو یا منبع گیاهی (Soy) میباشد، در محدوده خاصی استاندارد گردیده است تا اجزای غذایی (ولی نه ایمنی بخش و زیست فعال آن) به شیر مادر نزدیک شوند. بر خلاف شیر خشک، ترکیب شیر مادر در مادران مختلف، در طول مدت شیردهی، در هر وعده شیردهی طی روز، در آغاز و پایان هر نوبت شیردهی و در شیر مادران نوزادان رسیده و نارس، متفاوت است. این تغییرات با نیازهای رشد و مراحل هضم شیرخواران دقیقا منطبق میباشد.
شیر مادر در پنج روز اول به صورت آغوز (کلستروم) است که حجم آن کم ولی سرشار از پادتنها میباشد. بنابراین نقش آغوز تنها تغذیهای نیست و بیشتر ایمنی- تغذیهای میباشد. از آنجا که طی این مدت نوزاد از ذخایر بدن خود استفاده میکند، کاهش ۷% از وزن در پنج روز اول کاملا طبیعی است (این کاهش وزن به سرعت جبران میشود، به طوری که وزن روز دهم با وزن هنگام تولد برابر میگردد و سپس منحنی رشد وزنی ادامه مییابد).
شیر بینابینی از روز پنجم تا آخر هفته دوم ترشح میشود که هر چند هنوز ترکیب آن به آغوز شباهت دارد، ولی یک دوره صعودی افزایش حجم شیراست تا نیازهای غذایی رشد سریع شیرخوار را تامین کند. بعد از این دوره، شیر رسیده ترشح میشود.
اجزای تغذیهای شیرمادر از دو منبع رژیم غذایی مادر و ذخایر بدن او، تامین میشوند. بنابراین کمبود غذایی در مادر (البته به قیمت کاستن از ذخایر بدن مادر و به نفع شیرخوار)، تاثیر ناچیزی بر ترکیب شیر مادر میگذارد.
درشت مغذیها (پروتئین، چربی و قند) اجزای انرژی زای شیر مادر میباشند که علاوه بر برتری کیفیت، تغییرات کمیت آنها نیز اهمیت دارد.
پروتئین در شیر مادران نوزادان نارس (بسته به شدت نارس بودن) تا سه برابر بیشتر از شیر مادران نوزادان رسیده است و در آغوز هم بسیار بیشتر از شیر رسیده وجود دارد. این غلظت بالای پروتئین که برای رشد سریع در نوزادان نارس و اوایل تولد اهمیت دارد، بعد از این مرحله کاهش مییابد تا بار اضافی به کلیههای نوزاد تحمیل نشود.
چربی شیر مادر در آخر هر وعده دو تا سه برابر شیر اول شیردهی است و هرچند شیر خوار در پنج دقیقه اول مکیدن بیش از ۸۰% سینه را تخلیه میکند، فرصت کافی مکیدن برای دریافت چربی، لازم است. چربی غیر از ایجاد احساس سیری و کمک به افزایش وزن نوزاد، برای جذب ویتامینهای محلول در چربی هم مورد نیاز است.
قند شیر مادر کمترین نوسان را دارد و تغذیه بلافاصله و مکرر بعد از تولد با شیر مادر، مانع کاهش قند خون و تشنج نوزاد میشود.
ریزمغذیها (ویتامینها و املاح) در شیر مادر به میزان طبیعی برای تغذیه شیرخوار میباشند، ولی مقدار برخی ویتامینها (گروه D.، A.، B) و املاح (ید)، با رژیم غذایی و ذخایر بدن مادر ارتباط دارد؛ لذا برای مادرانی که تغذیه مطلوب ندارند، مصرف مولتی ویتامین توصیه میشود. به علت کم بودن مقدار ویتامین D. درشیر مادر، به خصوص در مناطقی که از آفتاب کافی بی بهره اند، مصرف ویتامین D. برای همه نوزادانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، تجویز میگردد. صرف نظر از رژیم غذایی، مقدار ویتامین K. هم در شیرمادر کم است، لذا جهت پیشگیری از احتمال خونریزی در نوزاد، تزریق یک دوز ویتامین K. برای همه نوزادان در بدو تولد انجام میشود.
زیست فعالها اجزای غیر غذایی هستند که بر فاکتورهای حیاتی موثرند. اهمیت آنها این نکته است که شیر مادر علاوه بر تغذیه، کیفیت دارویی دارد و بر سلامت شیرخوار تاثیر میگذارد؛ لذا از شیر اهدایی مادران سالم میتوان برای شیرخواران مستعد بیماری که از شیر مادر محرومند، به عنوان دارو هم استفاده کرد. جالب اینکه برخی از این زیست فعالها در شیر مادران مختلف به علت تفاوت ژنتیکی، همانند گروههای خونی اختصاصی هستند؛ لذا با اینکه شیر هر مادر برای فرزند خودش بهترین است، اما شیر مادر ناسازگاری ایجاد نمیکند و دهنده همگانی محسوب میشود.
منبع:مجله سیب
ارسال نظر