دیپلماسی گانگستری تریبون ایرانی نمی خواهد

با مطرح شدن نام مایک پمپئو به عنوان جانشین «رکس تیلرسون» اولین وزیر امور خارجه کابینه «دونالد ترامپ»، بسیاری از محافل سیاسی آمریکا چندان واکنش مثبتی به این انتخاب نشان ندادند.

با این حال، تیلرسون پس از یک سال و دو ماه تحمل خواسته های نامتعارف ترامپ در عرصه سیاست خارجی و بعد از آنکه مجادلاتش با رئیس جمهوری هم آشکار شد، از راس دستگاه دیپلماسی ایالات متحده اخراج شد تا رئیس سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) جایگزین او شود.

در دوره وزارت تیلرسون، سیاست خاورمیانه ای آمریکا و جدال ترامپ با برجام از جمله مسائلی بود که به اختلافات رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه در کاخ سفید دامن زد. به همین خاطر پس از تیلرسون که به نوعی بازتاب دهنده ایده ها و سیاست های مورد نظر بدنه کارشناسی و اجرایی دستگاه دیپلماسی آمریکا پیش روی ترامپ بود، رئیس جمهوری ترجیح داد چهره ای تابع را مامور پیشبرد ماجراجویی های خارجی خود سازد؛ چهره ای که به رغم عدم محبوبیت بیشترین همسازی را با تصمیمات هیجانی، یکجانبه گرایی و نیز خیال پردازی های ترامپ نشان می داد.

برای پمپئو حتی روابط ویژه و سلسله مراتب گریز رئیس جمهوری با چهره هایی چون «نیکی هیلی» نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل ابدا اعتراضی را برنمی انگیخت؛ همچنان که یکه تازی «جارد کوشنر» داماد و مشاور رئیس جمهوری در طرح معامله قرن و بی اعتنایی به نقش وزارت امور خارجه در مقوله هایی این چنین پمپئو را تحت تاثیر قرار نمی داد.

به این ترتیب گویا پمپئو توانسته رضایت ترامپ را به عنوان یک وزیر امور خارجه حرف شنو به دست آورد. دغدغه های پمپئو برای تامین رضایت ترامپ چنان است که گویا وی را به تقلید از رفتار و گفتار وی سوق داده است.

وزیر امور خارجه آمریکا پس سفر حدود دو هفته پیش «محمدجواد ظریف» به نیویورک برای شرکت در شورای اقتصادی - اجتماعی ملل متحد و در واکنش به اقبال رسانه های مختلف به وی که مصاحبه هایی پی در پی را به دنبال داشت، زبان به اعتراض گشود و گفت چنین امکانی برای مقامات کاخ سفید وجود ندارد که در رسانه های ایرانی خودنمایی کند.

ایجاد محدودیت برای رفت و آمد دیپلمات های ایران و هیات نمایندگی ایران به ریاست ظریف اقدامی بود که ناخرسندی یا به عبارت بهتر خشم آمریکایی ها از مانور موفق دیپلماتیک ظریف در محافل سیاسی، رسانه ای و بین المللی را نمایان ساخت.

در همین پیوند بود که پمپئو گفت او هم می خواهد قرینه ظریف عمل کند و حتی به تهران بیاید. با این حال، وی بعد از ظهر دیروز در توئیتر خود نوشت حکومت ایران با درخواستش موافقت نکرده است.

این اظهارات پمپئو واکنش هایی را به دنبال داشت از جمله سخنگوی دولت که گفته ما از حرفای وزیر امور خارجه آمریکا گریزان نیستیم. «علی ربیعی» حتی یکی از خبرنگاران صدا و سیمایی را برای مصاحبه با پمپئو پیشنهاد داد. با این حال یادآور شد که کاری که آنها با خبرنگاران ما کردند و رفتاری که با خبرنگاران ایرانی در آنجا انجام می دهند نوعی بی احترامی به فضای رسانه و گفت وگو هم بوده است.

به همین ترتیب، شماری هم در شبکه های اجتماعی به تضییقات دولت آمریکا در قبال شهروندان ایرانی و اقداماتی نظیر انگشت نگاری از ورزشکاران کشورمان اشاره کرده و ژست تعامل خواهی و گفت وگو طلبی پمپئو را مخدوش ساختند.

ژست های وزیر امور خارجه آمریکا را می توان به رفتار گانگستری شبیه دانست که اسلحه در دست و در حال شلیک، لبخند بر لب نشانده و از گفت وگو سخن می گوید.

آنچنان که اشاره شد اظهارات و رفتار پمپئو را می توان تابعی از ترامپ در نظر گرفت تا جایی که وزیر امور خارجه آمریکا همچون خود وی برای حضور در خاک یک کشور ناهمسو و گرفتن عکس یادگاری در رسانه ها و کنار مسوولان دولت متقابل تمایل نشان می دهد؛ نظیر اشتیاقی که ترامپ برای دیدار با رهبر کره شمالی نشان داد و حتی مدتی پیش و به صورت غیرمنتظره پا در خاک این کشور نهاد اما در عمل حاضر نشد کوچکترین امتیازی را هم به پیونگ یانگ عرضه دارد.

در مقابل، برخی اظهارات پمپئو را در راستای جنگ روانی و تبلیغاتی آمریکایی ها علیه جمهوری اسلامی ایران ارزیابی می کنند و می گویند نشان دادن اشتیاق برای معامله و مصالحه و مذاکره به نوعی انداختن توپ مسوولیت مناقشات به زمین ایران محسوب می شود.

با این حال واقعیت مهمی که پمپئو در ژست و لفاظی های اخیرش تعمدا نادیده می انگارد اینکه برای گشایش باب گفت وگو الزاما نیازی به حضور در رسانه های ایرانی وجود ندارد زیرا اگر ایده یا انگیزه ای برای حل و فصل مسالمت آمیز و عادلانه اختلاف وجود داشته باشد در هر رسانه ای و از هر درگاهی امکان بروز و انعکاس می یابد.

وزیر امور خارجه ایران در تبیین منطق جمهوری اسلامی در مناقشات میان دو کشور و تشریح پایبندی تهران به تعهدات بین المللی از هیچ رسانه ای درخواستی برای گفت وگو نداشته و حتی بسیاری از رسانه های غربی با رویکردی چالشی پذیرای انعکاس سخنان ظریف شده اند. به عبارتی این ماهیت گفته های وزیر امور خارجه است که مورد اقبال قرار گرفته و نه صرفِ ورود به مصاحبه یا لفاظی های تبلیغاتی آن هم بر مبنای منویات و اهداف یکجانبه گرایانه و هنجارستیز.

افزون بر اینکه رسانه های بسیاری هستند که با زبان های گوناگون از جمله فارسی و با بودجه آمریکا و متحدان واشنگتن جهانیان را بلاانقطلاع مخاطب ایران هراسی خود قرار می دهند و از این رو ادعای تلاش برای سخن گفتن با مردم ایران، آنچنان که پمپئو می گوید بیشتر به یک شوخی بی معنا شباهت می یابد.

به این ترتیب گفته ها و ژست های وزیر امور خارجه آمریکا را می توان به رفتار گانگستری شبیه دانست که اسلحه در دست و در حال شلیک، لبخند بر لب نشانده و از گفت وگو سخن می گوید.