نخستین مسافران مدار ماه

اجزای برنامه آمریکا شامل موشک ساترن-5، ناو آپولو و ناوچه مه‌نشین می‌شد. روس‌ها در دو خط موازی بهره‌گیری از کاوشگران فضایی و طرح پیچیده‌ای با استفاده از موشک غول‌پیکر ان-1، ناو سایوز و ناوچه ال-ک، کار را پیش می‌بردند. البته برای کاوشگران بدون سرنشین لونا فعالیت علنی بود و برنامه سرنشیندار بطور غیرعلنی و سری.

برای رسیدن به این هدف، ناو سایوز باید توانایی خود در ردیابی، اتصال، جابجایی سرنشین، سفر به مدار ماه و بازگشت موفقیت آمیز را نشان می‌داد. برخی از این وظایف مستقیما توسط ناو سایوز و فضانوردان آن انجام می‌شد و برخی دیگر تحت پوشش ماهواره‌های کاسموس و یا کاوشگران زوند.

در چهاردهم ژانویه 1969 سایوز 4 به سرنشینی ولادیمیر شاتالف به فضا پرتاب شد. روز بعد سایوز که سه تن کیهان‌نورد "بوریس ولینف"، "الکسی یلیسیف" و "یوگنی خرونف" سرنشین آن بودند، راهی مدار شد و بعد از چند مانور به سایوز 4 پیوست. سپس "خرونف" و "یلیسیف" با انجام یک راهپیمایی فضایی از سفینه خود خارج و وارد سایوز -4 شدند دو سفینه پس از جدایی هم به زمین بازگشتند. پرواز سایوزهای 4 و 5 ثابت کرد که شوروی توانایی الحاق واحدهای سرنشیندار در فضا را دارد. بر خلاف نظر خیلی از رسانه‌ها در آن زمان، این عملیات برای سفر فضانوردان به ایستگاه مداری نبود و به طرح سرنشیندار ماه مربوط می‌شد.

در ساعت 21:42 روز 14 سپتامبر 1968 موشک 50 متری پروتن کا/دی سکوی شماره 81 پایگاه پرتاب‌های بایکونور را در حالی ترک کرد که سفینه زوند -5 را به سفری جنجال‌برانگیز می‌برد. این سفینه گرچه ظاهرا در چارچوب ناوهای بدون سرنشین بشمار می‌رفت، اما با خود دو لاک‌پشت، چند کرم، مگس، بذر گیاهان، باکتری و غیره را به فضا می‌برد.

زوند -5 در 18 سپتامبر خود را به ماه رساند و پس از گردش در مدار آن به طرف زمین بازگشت. در 21 سپتامبر در اقیانوس هند فرود آمد و به وسیله خدمه کشتی‌های بازیابی بورویچی و واسیلی گالوین از آب گرفته شد. این ناو بعدا توسط هواپیما از خاک هند به شوروی فرستاده شد.

هدف از این پرتاب گرفتن دو نتیجه بود: آزمایش عملی توانایی سایوز در سفر به مدار ماه و بازگشت سالم به زمین، بررسی اثرات بازگشت یک سفینه در مسیر بالستیک و با فشار زیاد بر دستگاه‌های بدن موجودات زنده.

مطالعه نمونه‌های زنده بعد از بازگشت به زمین نشان داد که همه آنها زنده و حالشان خوب است، فقط لاک‌پشت‌ها حدود 10 درصد از وزن بدن خود را از دست داده بودند؛اما این سفر طولانی، در جنب و جوش و فعالیت آنها تاثیری نداشته است. دوربین‌های زوند-5 توانست عکس‌های با کیفیت بالا از زمین در فاصله 90 هزار کیلومتر را بگیرد.

نکته جالب آن که در زمان از آب‌گیری زوند-5، ناو آمریکایی مک موریس در آن منطقه در حال گشت‌زنی بود و توانست عکس‌هایی از فرود آمدن در اقیانوس سفینه را بگیرد. این تصاویر باعث نگرانی آمریکایی‌ها شد و این تصور پیش آمد که روس‌ها به‌زودی فضانوردانی را به ماه خواهد فرستاد.

روس‌ها به دلیل شکست در پرتاب موشک ان-1 هیچ‌گاه نتوانستند فضانوردی را به ماه بفرستند و پرونده این عملیات سرانجام بعد از سفر فضانوردان آمریکایی به ماه بکلی بسته شد؛ اما نام زوند-5 به عنوان پیشتاز سفر به مدار ماه و سفینه‌ای که موجودات زنده را در اطراف ماه گردش داد و سالم به زمین برگرداند، در تاریخ به ثبت رسید.