شوربختی‌های معدن طلای زرشوران

به گزارش ابتکار، در همین مراسم بود که عنوان شد با طلایی که از زرشوران استخراج خواهد شد معادلات بازار جهانی تغییر خواهدکرد. در گزارش‌های رسمی ذخایر قطعی معدن طلای زرشوران ۱۱۰ تن طلای خالص عنوان شده است و قرار بود در این معدن برای۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر به شکل مستقیم و یک هزار نفر غیرمستقیم اشتغال ایجاد شود. تولید هم‌زمان سالانه ۱۲۵۰ کیلوگرم نقره و ۵۰۰ کیلوگرم جیوه از دیگر وعده‌هایی بود که در هنگام راه اندازی معدن زرشوران داده شد. اما در تابستان سال جاری اخبار ضد و نقیضی در خصوص تعطیلی این کارخانه منتشر شد موضوعی که هنوز هم وضعیت پر ابهام بزرگترین ذخیره طبیعی خاورمیانه را نامشخص کرده است.
۲۲ مرداد ماه سال ۹۶ گزارشی در یکی از روزنامه‌ها منتشر شد که از تعطیلی معدن طلای زرشوران با ۱۵۰ کارگر خبر می‌داد. در این گزارش آمده بود با ادامه روند فعلی، کارخانه طلای زرشوران نیز با تقریبا ۷۰۰ کارگر و پرسنل و با پایان دپوی ماده معدنی آن، ظرف چند ماه آینده تعطیل خواهد شد.اما این گزارش با واکنش مدیریت مجتمع زرشوران و مهدی قدمی روبرو شد که از زمستان سال ۹۵ و با برکناری رییس قبلی این مجتمع، مدیریت آن را عهده دار شده بود. قدمی پیش از زرشوران مدیریت مجتمع آلومینیوم المهدی را بر عهده داشت که حرف و حدیث زیادی درباره نحوه واگذاری آن به وجود آمده بود.

یک جوابیه پر ابهام
جوابیه مجتمع زرشوران درباره گزارش تعطیلی معدن حاوی نکات پرسش برانگیزی بود. در این جوابیه در حالی خبر تعطیلی معدن تکذیب شده بود که در همان روز ارسال تکذبیه، دو خبرگزاری رسمی مهر و ایلنا در اخبار جداگانه ای این خبر را تایید کردند. تناقض میان اخبار خبرگزاری‌ها و جوابیه مدیران مجتمع زرشوران باعث شد تا روزنامه منتشر کننده گزارش این جوابیه را با تیتر کنایه آمیز«پاسخی طلا!» و همراه با توضیح مفصلی منتشر کند. از طرف دیگر در هیچ بخشی از این جوابیه به طور صریح خبر تعطیلی معدن زرشوران تکذیب نشده بود و تنها به نکاتی مانند این بسنده شده بود که مجتمع طلای زرشوران در هیچ مقطعی از فعالیت خود با کمبود ماده معدنی مواجه نبوده و نخواهد بود. این ادعا هم مطرح شده بود که «میزان استخراج صورت گرفته در این معدن بالغ بر ۱۴۲هزار تن یعنی بیش از ۵/۳ برابر بیشتر از برنامه است.»

اختلاف وزارت کار و مجتمع زرشوران
از سوی دیگر مصاحبه رییس مدیرکل کار استان آذربایجان غربی وابسته به وزارت کار و تامین اجتماعی بیش از بیش تلاش مجتمع زرشوران برای انکار تعطیلی معدن را به چالش کشید. رضا نقی زاده در گفت وگویی با رسانه‌ها اعلام کرد: فعالیت واحد استخراج معدن طلای زرشوران متوقف است و به غیر نگهبانان از مجموع ۱۲۰ کارگر، هیچ فرد دیگری در این واحد معدنی فعالیت ندارد. البته مصاحبه تقی زاده بی‌پاسخ نماند و یکی از مسئولان مجتمع زرشوران به طور ضمنی وی را به انتشار اخبار کذب بدون توجه به واقعیات متهم کرد.

مواضع متفاوت دو نماینده تکاب
دو نماینده شهر تکاب در مجلس شورای اسلامی یعنی همایون هاشمی که پیش از نمایندگی مجلس، ریاست سازمان بهزیستی را بر عهده داشت و جهانبخش محبی‌نیا که دو دوره سابقه نمایندگی مردم این شهر را دارد؛ مواضع متفاوتی درباره تعطیلی معدن زرشوران داشتند. هاشمی خبر تعطیلی معدن را کذب محض دانست و اشاره کرد فعالیت این واحد در ماه‌های اخیر شدت بیشتری یافته است. جهانبخش محبی‌نیا اما موضع کاملا متفاوتی داشت و در مصاحبه‌هایی اشاره کرد که معدن زرشوران در حال و گذشته وضعیت مناسبی نداشته و این موضوع را در گذشته بارها به مسئولان اطلاع رسانی کرده اما در عمل هیچ مقام مسئولی به مکاتبات وی پاسخی نداده است.

پای وزیر صنعت به مجلس کشیده شد
محبی نیا در مصاحبه‌های دیگر اشاره کرده که وضعیت معدن زرشوران را تا سطح وزیر پیگیری کرده است. وی در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا گفت: «تا قبل از مطرح شدن موضوع جابجایی کابینه از طریق مجلس در خصوص رسیدگی به وضعیت معادن طلای زرشوران و آق‌دره سوالاتی از وزیر پیشین صنعت، معدن و تجارت مطرح شده بود، اما با توجه به جابه‌جایی وزیر صنعت معدن و تجارت در کابینه دوازدهم انتظار رسیدگی به خواسته‌های مطرح شده را داریم.» جهانبخش محبی نیا اعلام کرده که به زودی وضعیت معدن طلای زرشوران را در قالب سوال یا دیدار با شریعتمداری وزیر جدید صنعت و معدن پیگیری خواهد کرد.

پیمانکار بی کفایت یا استخراج سه و نیم برابر بیشتر از برنامه؟
پس از افزایش چشمگیر حجم اخبار مربوط به تعطیلی معدن زرشوران، مهدی قدمی مدیرعامل مجتمع زرشوران در مصاحبه ای با یک سایت از فسخ قرار داد معدن پیمانکار به دلیل بی کفایتی خبر داد. البته قدمی به این پرسش‌ها پاسخ نداد که اگر پیمانکار معدن بی کفایت است؛ چگونه در جوابیه مجمتع زرشوران به روزنامه قانون آمده است که«میزان استخراج صورت گرفته در این معدن بالغ بر ۱۴۲هزار تن یعنی بیش از 3/5 برابر بیشتر از برنامه است.» و البته کارخانه طلای زرشوران به دلیل همین مواد استخارج شده با کمبود ماد معدنی مواجه نیست؟
قدمی در این مصاحبه به این نکته هم اشاره کرد که از زمان حضورش در مجتمع زرشوران و پیش از خلع ید و فسخ قرارداد پیمانکار معدن طلا، قرار داد پیمانکار کارخانه طلا را هم در فرودین سال ۹۶ یعنی تنها چهار ماه پس از حضورش در مجتمع زرشوران فسخ کرده است. البته تاکنون هیچ جواب روشنی از سوی دو پیمانکار برکنار شده به مجتمع زرشوران در رسانه‌ها منتشر نشده است.

حضور پیمانکار جدید؛ قانونی یا غیر قانونی؟
مصاحبه قدمی حامل یک خبر هم بود: برگزاری مناقصه جدید برای طرح توسعه معدن و استقرار پیمانکار جدید.
پس از این مصاحبه بود که بعضی از رسانه‌ها اخباری با این مضمون منتشر کردند: «آخرین اخبار از وضعیت بزرگترین معدن طلای ایران از پابرجا بودن مشکلات فنی این معدن و مذاکره و توافق با پیمانکاران و مجموعه‌های کاری جدید حکایت دارد. این در حالی است که هنوز مناقصه‌ای برای استقرار پیمانکاران جدید برگزار نشده است.»
قدمی در واکنش به این خبر جدید باردیگر تکرار کرد که قرارداد پیمانکار قبلی فسخ شده و این معدن با پیمانکار جدید فعالیت می‌کند تا مناقصه‌های مربوط به شروع فعالیت پیمانکار اصلی انجام شود. البته برخی اخبار حاکی از آن است که پیمانکار برکنار شده معدن فسخ قرار داد را قبول ندارد و به جای آن خاتمه قرار را به لحاظ حقوقی دنبال می‌کند که شرایط کاملا متفاوتی با فسح دارد.

ماهیت اختلاف‌های فنی میان پیمانکار و کارفرما
در حالی که مجتمع زرشوران و پیمانکار معدن تاکنون حاضر نشدند توضیح روشنی درباره اختلاف فنی میان خودشان در رسانه ها ارائه کنند، یکی از رسانه ها در گزارشی بخشی از این اختلافات را این گونه عنوان کرد:« بزرگ‌ترین مشکل معدن طلای زرشوران وجود معارضان زیست محیطی و بهداشتی دولتی بوده که قبل از آغاز استخراج معدن این مشکل برطرف نشده و همین موضوع مشکلاتی را در مسیر فعالیت آن در سه سال گذشته ایجاد کرده است. این مشکل در مقاطع مختلف فعالیت معدن را تحت‌الشعاع قرار داده تا جایی که به دلیل ادعای اداره‌های منابع طبیعی و بهداشت شهر تکاب، دامپ‌های مواد معدنی و باطله این معدن از سال ۹۳ تاکنون چندین بار تغییر کرده و حتی با ناهماهنگی بخش‌های دولتی یکی از مدیران پیشین زرشوران با شکایت بخش دولتی به دلیل مسائل محیط‌زیستی محکوم شده و هنوز هم پرونده آن در جریان است.»
آن‌گونه که برخی فعالان معدنی می‌گویند معارضان بومی و دولتی تنها یکی از موارد اختلاف فنی بین پیمانکار و مجتمع زرشوران است و پای اختلاف‌های فنی به مراتب مهم‌تری هم در میان است که در نهایت منجر به تعطیلی یا وقفه در کار معدن زرشوران شده است.

وزیر اصلاح طلب و فرجام زرشوران؟
محمد شریعتمداری وزیر جدید صنعت و معدن در اولین حضور موثرش در رسانه‌ها با مثال زدن از وضعیت معدن طلا در اصفهان، از شرایط حاکم بر معادن دولتی در گذشته انتقاد کرد. با این رویکرد اصلاحی وزیر جدید این امیدواری به وجود آمده که هرچه زودتر وضعیت معدن طلای زرشوران از ابهام بیرون بیاید و با رفع مشکلات فنی، این مجتمع عظیم در قد و قواره بزرگ ترین معدن طلای کشور نقش آفرینی کند.