محاسبه نرخ بیکاری، واقعیت جامعه را می‌بلعد!

تحریریه پارسینه: چندی پیش امیدعلی پارسا، رئیس مرکزآمارایران، گفت: محاسبه نرخ ببیکاری بر اساس شاخص‌های جهانی است و می توان به آنها تکیه کرد این صحبت‌ها سالهای گذشته نیز به میان آمده اما این شاخص‌ها و این استانداردها متعلق به کدام سرزمین است؟ آیا روش محاسبه در کشورهای توسعه یافته را می توان به کشورهای در حال توسعه تسری داد. بنابراین اتفاقی که اکنون رقم خورده است از دید کارشناسان اقتصادی و آنها که دستی بر آتش دارند اشتباه محض است زیرا خط کشی مورد استفاده برای محاسبه نرخ بیکاری در ایران و یا سایر کشورها که درآمد سرانه، تولید ناخالص ملی، تورم و... آنها، با کشورهای توسعه یافته متفاوت به نظر می‌رسد.

در این میان دستگاه‌های مربوطه باید دست به کار شوند تا روش اندازه گیری جدیدی مطابق با وضعیت زندگی خانواده ها در ایران بسازند تا با معیشت مردم کشور همخوانی داشته باشد.

در حال حاضرآمار بازار کار براساس این سیاست است که باز هم به این آمار نمی توان تکیه کرد زیرا بر اساس آنچه که کارشناسان می‌گویند صحت ندارد. در این میان سوال دیگری که مطرح می‌شود این است؛ زمانی که مرکز آمار به عینه شاهد ناهمخوانی آمارها با واقعیات جامعه ایران است چرا هیچ گونه تغییری در روش استخراج و محاسبه آمار ایجاد نمی کند؟

محاسبه نرخ بیکاری بر اساس تعریف "یک ساعت کار در هفته"، سنخیتی با جامعه امروز ندارد. مسئولان و برنامه‌ریزان کشور می توانند با توجه به نرخ های مختلف اقتصادی (نرخ تورم، تولید ناخالص ملی و...) طرح جدیدی را به اجرا بگذارد که با وضعیت زندگی مردم همپوشانی داشته باشد نه اینکه براساس شاخص‌های جهانی روشی را برای محاسبه برگزینند که اقشار کم درآمد و متوسط رو به پایین در آن جایگاهی ندارند.

در این میان یکی از مسئولان وزارت کار معیار سنجش شاغلان را توجیه کرده است. معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار اخیرا در اظهار نظری درباره اینکه چرا «یک ساعت کار در هفته» معیار سنجش شاغلان در نظر گرفته می‌شود گفته بود: قطعا باید در محاسبات آماری بر اساس تعاریف و استانداردهای بین المللی رفتار کنیم. ضمن اینکه از سایر ابزارهای مکمل مانند داده‌های سازمان تامین اجتماعی، تعداد بیمه‌شدگان و گزارشات میدانی برای محاسبه نرخ بیکاری استفاده می‌شود.

از سوی دیگر سال ۹۳ بود که محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت به این طرح خرده گرفت و گفت: طبق اعلام سازمان بین المللی (ILO)، در هفته ای که سرشماری می شود، هر فردی که یک ساعت کار کرده باشد شاغل محسوب می شود؛ اما آیا واقعا منطقی است این فرد را شاغل محسوب کرد؟ نوبخت با تاکید بر اینکه این تعریف واقعی از اشتغال نیست، گفت: شاغلان زیادی هستند که با وجود کار روزانه، برای تامین مخارج زندگی، مجبور شغل های دوم دارند.

جالب است که پس از سال‌ها آمار گیری و آمار دادن حتی زمانی که با آمار تاسف برانگیز روبه روشدیم هیچ اقدام کارسازی را از سوی مسئولان برای بهبود شرایط فعلی ندیدم!

نه برنامه‌ای برای دانشگاه ها و رشته های دانشگاهی در نظر گرفته شد و نه طرح هایی که برای بالا بردن رفاه مردم بود، تغییری در وضع زندگی مردم به وجود آورد.

در حال حاضر درصد بالایی از جوانان تحصیلگرده جویای کار هستند، بماند که آمار دقیق آن را نمی توان با توجه به آمارگیری‌های سازمان آمار به طور دقیق بیان کرد.

چندی پیش یکی از نمایندگاه مجلس پیشنهادی را با عنوان راه‌اندازی بانک اطلاعاتی شاغلان و بیکاران عنوان کرد.عبدالرضا مصری در این خصوص گفت:همچنین تعیین تکلیف بیکاران با اولویت افراد دارای صلاحیت، به عنوان پیشنهاد در لایحه برنامه ششم توسعه مطرح می شود.

بیکاری در کشور ما و هر کشور دیگری عواقب اجتماعی، فرهنگی، روانی و ... را با خود به همراه دارد. اگر مسئولان و برنامه ریزان کشور آمار دقیق را به کار نبرند همه این عوامل در جامعه به سطح بالایی می رسد و دیگر نمی توان به سادگی با آن مقابله کرد.

طبق گفته‌های سازمان آمار در ایران ۲۶ درصد جوانان بیکارند، این آمار نیز شاید شک برانگیز باشد زیر زمانی که آدم‌های اطرافت را نگاه می کنی شاید از ۱۰ نفر ۲ نفر شاغل باشند البته این آمار گیری نباید در شهری همچون تهران و سایر شهرهای بزرگ و صنعتی صورت گیرد. در حال حاضر بیکاری در شهرستان ها خیمه زده و جوانان جویای کار بسیارند نمی توان تهران را ملاک ارزیابی و برنامه ریزی قرار داد.

در این میان شاید جالب باشد بدانید که تنها ۱۰ درصد بی سوادان بیکاراند! در این میان باید اشاره ای کرد به سرچشمه های بیکاری که در جامعه روز به روز پر خروش تر می شوند یکی از این سرچشمه های دانشگاه های کشور به حساب می آید. چندی پیش حسن عباسی فعال سیاسی اصولگرا گفت: دانشگاه‌های صنعتی ما جز ایجاد بیکاری در جامعه اثر دیگری نداشته‌اندو این موضوع موجب سرافکندگی است. ضمن اینکه نه تنها دانشگاه صنعتی بلکه در سایر دانشگاه ها این موضوع بسیار شفاف به نظر می رسد.

نرخ بیکاری از شاخص ها و پارامترهای مورد رجوع و تعیین کننده در سنجش وضعیت اقتصادی یک کشور است. با تعریفی که دولت ایران از بیکاری ارایه کرده است سوال اینجاست که این تعریف در دنیا و به صورت استاندارد چگونه است؟

در ایران فرد بیکار به کسی اطلاق می گردد که در طول یک هفته کمتر از یک ساعت کار داشته باشد. یعنی فرد شاغل ماهیانه حداقل ۴ ساعت باید کار کند. این تعریف منطقی به نظر نمی رسد، چرا که اگر این فرد ساعتی ۱۰۰۰۰ تومان دستمزد گرفته باشد، با مبلغ ۴۰۰۰۰ تومان قطعا نمی تواند خرج یک خانواده ۲ یا ۳ نفری را بدهد.

محاسبه نرخ بیکاری در جهان

گفتنی است مطابق تعریفی که سازمان بین المللی کار در سال ۱۹۵۴ ارائه داده و در سال ۱۹۸۲ تصویب شده و روی سایت (Incée) برای مطالعه عموم قرار گرفته است، سه شرط برای اینکه فردی به عنوان یک فرد بیکار در نظر گرفته شود وجود دارد: نداشتن شغل (حتی برای یک ساعت در هفته)، جست وجوی فعالانه برای کار به این معنا که مدت زمانی خاص را صرف پیدا کردن شغلی با درآمد یا بدون درآمد اختصاص داده باشد و توان کار کردن و زمان آن را داشته باشد. این قانون در اکثر کشورهای جهان و به ویژه در اتحادیه ی اروپا پذیرفته و تصویب شده است. همان گونه که در تعریف سازمان بین المللی کار آمده است: فرد حتی یک ساعت نباید کار کرده باشد تا بیکار محسوب شود. به عبارتی اگر فردی در هفته مرجع یک ساعت کارکرده باشد، دیگر بیکار نیست.

تعریف شاغل نبودن یا بیکار بودن در اقتصاد جهانی این است که شخصی به مدت ۴ هفته متوالی حقوق نگرفته باشد (شاغل نباشد) و تعریف حقوق، حداقل دستمزد کارگر است که در هر کشوری متفاوت است (Minimum Wage) در ایران برای سال ۱۳۹۰ حداقل دستمزد ۳۳۰ هزار تومان تعیین شده است. در نتیجه کسی که در ۴ هفته گذشته کار قانونی و رسمی (نه دستفروشی و کار تلفنی، مسافرکشی غیر قانونی و مشاغل غیر واقعی و کاذب دیگر) به ارزش حداقل ۳۳۰ هزار تومان نداشته است، بیکار محسوب می‌شود.

وجود آمار و اطلاعات دقیق و واقعی در کشور و یکی از مسائل مهمی است که می توان کشور را به سمت پویایی حرکت دهد زیر با وجود آمار و ارقام دقیق می توان برای تمامی اقشار جامعه برنامه ریزی کرد و همچنین برای بهبود وضعیت موجود بر اساس وضعیت امروز جامعه سیاست‌گذاری‌هایی را صورت داد که آمار و اطلاعات نقش اساسی را در آن بازی می‌کند. عدم اطلاع از وضع موجود جامعه می تواند سیاست‌های مبهمی را رقم بزند که هیچ سنخیتی با جامعه ایران ندارد و موجب می شود که منابع کشور دور ریخته شده و عمر جوانان در حسرت یک شغل و کابوس بیکاری و افسردگی بگذرد. با توجه به اینکه تاکیدات رهبری بر دقیق بودن آمار و ارقام نیز اهمیت این موضوع را القا می‌کند.