انحراف ستون فقرات در سن نوجوانی

این بیماری جزو بیماری ‎ های اسکلتی، عضلانی محسوب می شود و ناآگاهی والدین از این بیماری و علایم کج شدن ستون فقرات باعث تشدید عوارض آن می شود. در این باره با یکی از متخصصان ارتوپدی گفت وگو کرده ایم. دلایل واقعی عارضه بیماری اسکولیوز به ۲ دسته بزرگ تقسیم می شود. اگر انحراف به سمت چپ یا راست باشد، به آن اسکولیوز می گویند و اگر به سمت جلو باشد به آن گوژپشتی یا قوز می گویند.

در عارضه اسکولیوز ستون فقرات به یک سمت کج می شود، در حالی که سر و یا لگن در حالت عادی قرار دارد. دکتر فرزاد امیدی کاشانی متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی ستون فقرات با بیان این مطلب می گوید: تصور بسیاری از مردم این است که کج نشستن، بد نشستن یا برداشتن کیف های سنگین باعث این عارضه می شود، در صورتی که شایع ترین علت کجی ستون فقرات نوع «ایدیوپاتیک» یا بدون علت است. به عبارتی عارضه بدون بیماری زمینه ای، ژنتیکی یا ناهنجاری مادرزادی در برخی افراد بروز پیدا می کند و بیشتر در دختران نوجوان دیده می شود.

نکته این جاست که در بیشتر موارد بیماری در دختران شناسایی نمی شود و والدین هم متوجه کجی ستون فقرات در فرزند خود نمی شوند. به همین دلیل گاهی دختران ۱۶ ساله با کجی شدید ستون فقرات به متخصصان مراجعه می کنند و علت دیرآمدن خود را ناآگاهی نسبت به عارضه عنوان می کنند.

در صورتی که والدین با چند آزمایش بسیار ساده و کمی دقت می توانند از ابتلای فرزند خود به کجی ستون فقرات پی ببرند. دکتر امیدی کاشانی با اشاره به این که در مواردی عارضه به ظاهر دیده نمی شود، به ویژه اگر فرد چاق باشد، ادامه می دهد: گاهی عارضه باعث می شود شانه های فرد تناسب نداشته باشد و پایین و بالا باشد. گاهی فاصله دست فرد با تنه در یک سمت بدن با سمت دیگر در حالت ایستاده از پشت متفاوت است، گاهی لگن سمت راست و چپ تناسب ندارد و یکی بالاتر یا پایین تر از دیگری است. آزمایش بسیار ساده بهترین راه برای تشخیص عارضه این است که از کودک یا نوجوان بخواهیم به حالت رکوع قرار بگیرد، بدون این که دست هایش را روی زانو بگذارد. در این حالت کجی ستون فقرات به راحتی دیده می شود و اگر کودک مبتلا به عارضه باشد یک سمت ستون فقرات بالاتر از سمت دیگر یا پایین تر قرار می گیرد. با همین آزمایش ساده می توان عارضه را در سنین پایین تر تشخیص داد و به موقع از عوارض آن کاست.

گاهی ناهنجاری مادرزادی باعث می شود بخشی از ستون فقرات شکل نگیرد. بنابراین مهره ها در یک سمت رشد می کنند و اندام فرد کج می شود. گاهی اوقات مهره ها به هم می چسبد و به یک نسبت رشد نمی کند. گاهی فرد دچار نوعی بیماری عضلانی می شود به عنوان مثال به فلج اطفال، فلج مغزی و آسیب نخاعی مبتلا می شود که در تمام این موارد به علت آسیبی که به عضلات وارد شده است، ستون فقرات کج می شود. در تمام این موارد تشخیص قطعی عارضه علاوه بر معاینات بالینی، تجویز رادیوگرافی در حالت ایستاده از ستون فقرات است که به طور قطعی ابتلای فرد به عارضه را مشخص می کند.

وی با اشاره به این که در مورد بیماری های اسکلتی اولین درمانی که به ذهن همه می رسد جراحی است، تاکید می کند: مانند دسته های دیگری از این نوع بیماری ها، جراحی آخرین راه است و براساس شدت عارضه و سن بیمار شیوه های درمانی متفاوتی به کار می رود. گاهی نیاز به اقدامی نیست و فقط بیمار تحت نظر گرفته می شود و یک کمربند برای وی تجویز می شود. نکته این جاست که شایع ترین نوع اسکولیوز که همان ایدیوپاتیک یا ناشناخته است، درد یا عارضه ای برای بیمار ایجاد نمی کند. به همین دلیل است که مبتلایان حتی اگر متوجه عارضه شوند دیر مراجعه می کنند.

در صورتی که اگر به موقع با متخصص مشورت کنند می توانند با یک کمربند، کجی ۳۰ تا ۴۰ درجه ستون فقرات را برطرف کنند. در مواردی که کجی ستون فقرات بسیار شدید است، فرد ممکن است دچار مشکلات تنفسی شود زیرا کجی شدید باعث فشار آمدن به قفسه سینه می شود. وی عارضه کجی ستون فقرات را در دختران مانع از حاملگی و زایمان و یا عامل بروز سقط های متعدد نمی داند و می گوید: توصیه اساسی ما به والدین این است که وضعیت اسکلت فرزندان خود را در سنین نوجوانی به دقت زیر نظر بگیرند و با آزمایش ساده ای که ذکر شد، ستون فقرات و انحنای آن را ارزیابی کنند و اگر انحرافی مشاهده کردند به متخصص مراجعه کنند.

گوژپشتی شایع ترین علت این عارضه شل بودن عضلات و مفاصل است.

به عبارتی افرادی که مفاصل شل تری دارند، در معرض ابتلا به گوژپشتی قرار می گیرند. این عارضه باز هم در نوجوانان به ویژه قبل از کنکور بروز پیدا می کند. درمان این عارضه معمولا بسیار ساده و آسان است. اغلب مراجعه کنندگان درخواست کمربند می کنند، در حالی که معمولا نیازی به کمربند نیست و درمان اصلی ورزش است. تقویت عضلات پشت و انجام با رفیکس بهترین راه درمان این عارضه است که به نوجوانان توصیه می شود انجام بدهند تا گوژپشتی شان رفع شود.

این متخصص ارتوپدی درباره نوع دیگری از گوژپشتی که «بیماری شوئرمن» است، می گوید: در گوژپشتی عادی قوس پشت فرد به شکل « C » است اما در عارضه «شوئرمن» قوس پشت زاویه دار و تیز است. این عارضه درمان های خاصی را دارد و فرد باید تحت نظر پزشک متخصص درمان شود. سخن آخر به مردم توصیه اکید می کنیم که این تصور را که کجی های ستون فقرات درمان نمی شود کنار بگذارند و بدانند در بیشتر موارد این عارضه درمان پذیر است. در مواردی پزشکان به اشتباه درمان کجی ستون فقرات کودک را به آینده و دوران بزرگسالی موکول می کنند که از نظر علمی کاملا اشتباه است زیرا بهتر این است که در مراحل اولیه فرد تحت درمان قرار بگیرد.

این هشدار را هم به مردم بدهیم که اگر کجی ستون فقرات به موقع تشخیص داده نشود و کجی شدید باشد، بیمار ممکن است به ۲ عمل بزرگ نیاز پیدا کند. یکی عمل قفسه سینه و شکم که مهره ها از جلو مرتب شود و دیگری از پشت که مهره ها سر جای خود قرار بگیرد. اگر این عارضه در سنین زیر ۵ سال بروز پیدا کند احتمال کوتاه قدی شدید وجود دارد و مشکل نگران کننده دیگر نارسایی تنفسی است. زیرا وقتی در اثر عارضه قد تنه کوتاه باشد، فضای کافی برای رشد ریه ها وجود نخواهد داشت.

اگر مهره ها به اندازه کافی رشد نکند، قفسه سینه برای ریه ها جای کافی نخواهد داشت. در چنین شرایطی فرد به سرعت دچار تنگی نفس یا نارسایی تنفسی خواهد شد. یکی دیگر از علایم بیماری که به والدین در تشخیص بیماری کمک می کند، دقت به لکه های قهوه ای یا عروق پرخون درست در وسط تیره ستون فقرات است و لازم است کودک به متخصص ارجاع داده شود. زیرا پوست و سیستم عصبی همزمان تکامل پیدا می کند و اگر پوست دچار مشکل شود، ممکن است ستون فقرات هم دچار مشکل شود. گاهی اندازه دو پا با هم متفاوت است و اندازه کفش ۲ پا متفاوت است.

یکی از علل این مسئله ممکن است کجی ستون فقرات باشد. این عارضه در موارد شدید به ویژه گوژپشتی به علت فشار مهره ها روی طناب نخاعی ممکن است به معلولیت منجر شود.