مصرف قلیان از کی و در کجا آغاز شد؟

به گزارش خبرایرانی ، قلیان وسیله‌ای آبی است برای کشیدن تنباکو که در خاورمیانه٬ آ سیای مرکزی و شمال آفریقا متداول است. قلیان توسط ایرانیان و هندی‌ها اختراع شد.

در فارسی به صورت قالیان وغلیان نیز ثبت شده و گاه نارگیلی نیز نامیده شده‌است. در افغانستان به کل مجموعه قلیان، چلم نیز می‌گویند. در کشورهای عربی به نام شیشه و نارجیلة معروف است و در شبه قاره به حقّهمعروف است. قلیان برای استفاده از دود حاصل از تماس زغال گداخته و تنباکو است که به این عمل «کشیدن قلیان» می‌گویند.

بررسی ۵۴۲ مطالعهٔ علمی در زمینهً قلیان نشان می‌دهد که در مقایسه با کشیدن یک عدد سیگار، کشیدن یک قلیان حدوداً ۱۲۵ برابر بیشتر دود، ۲۵ برابر بیشتر قیر، ۲.۵ برابر بیشتر نیکوتین، و ۱۰ برابر بیشتر منواکسید کربن وارد بدن می‌کند.

قلیان و کاربردهای سنتی آن:
یکی از روش‌های درمانی که کاربرد زیادی در طب جامع ایران داشته است، هدایت دارو به موضعی است که درد و بیماری در آنجا ریشه دوانده است. از جمله وسایلی که می‌توان از طریق آن چنین شیوه درمانی را پیاده‌سازی کرد، قلیان و چپق بوده است. به عنوان مثال جهت از بین بردن عفونت که می‌بایستی مرزنجوش به آن ناحیه برسد، مرزنجوش را به شکل تنباکو خیس کرده، فردی که طبیعت ریه اش به گرمی و خشکی می‌زد، مرزنجوش را با قلیان می‌کشید. همچنین عرقیات گیاهان دارویی مانند نعنا، اکالیپتوس یا بادرنجبویه را می‌توان گرم کرد و در جام ریخت. از قطعات شنگرف در حقه برای درمان عفونت ریوی می‌توان بهره برد.

تاریخچه قلیان
بنا به نوشتهٔ سیریل الگود اگر چه وی مأخذ خود را ذکر نکرده‌است «اولین بار ابوالفتح گیلانی پزشک ایرانیِ دربار اکبر اول، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نماید و از این طریق قلیان که در شبه قاره به حقّه معروف است را ابداع نمود.» اما از سوی دیگر، یک رباعی از ا هلی شیرازی درگذشته در ۱۵۳۵ به استفاده از قلیان اشاره می‌نماید و از این رو پیشینه استفاده از قلیان را می‌توان به حداقل به دوران شاه طهماسب یکم صفوی بازگرداند و روایت ابوالفتح گیلانی را می‌توان شاهدی بر معرفی قلیان، که در ایران مورد استفاده بوده‌است، در شبه قاره هند دانست.

گرایش مردم ایران به قهوه‌خانه‌ها مدتی است بیشتر شده است و ۳۷ درصد زنان ایرانی حداقل یکبار مصرف قلیان را تجربه کرده‌اند، کشیدن قلیان در سفره خانه‌های سنتی برای زنان ایرانی نیز مجاز است و روزانه تعداد زیادی از زنان نیز قلیان مصرف می‌کنند که این تعداد روز به روز در حال افزایش است.

امروزه مصرف سیگار و قلیان بین جوانان خصوصا دختران افزایش چشمگیری پیدا کرده است، به طوری که در اکثر قهوه خانه ها و سفره خانه های سنتی به راحتی قلیان در اختیار آنها قرار می گیرد. البته رواج مصرف قلیان تا حدی پیش رفته که برخی از دختران و پسران در طبیعت و کوه هم قلیان را با خود حمل می کنند و تصورشان بر این است هم شخصیت اجتماعی شان بالا می رود و هم از یک تفریح سالم استفاده می کنند.

گاهی اوقات در برخی از رسانه ها شاهد مخالفت و انتقاد برخی مسئولان در این زمینه هستیم. اما این انتقادها و ممنوعیت ها دوره ای است و نمی دانیم چرا وقتی ممنوعیت یک طرحی ارائه می شود، اجرای آن دوره کوتاهی دارد و پس از اینکه "آب ها از آسیاب افتاد" از یادها می رود.

جای سوال است چرا برخی از مسئولین از جمله رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت که اخیر نسبت به این موضوع هشدار جدی داده اند با جدیت این موضوع را رسیدگی و پیگیری نمی کنند؟ اظهار نگرانی و هشدار دادن دردی را دوا نمی کند باید برای معضل ها و آسیب های اجتماعی برنامه های اساسی صورت گیرد.

به گفته رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، گرایش رو به افزایش مصرف قلیان در بین دختران، نگران کننده است.

دکتر خسرو صادق نیت: بررسی ها نشان می دهد که روند مصرف سیگار در کشور رو به افزایش نبوده و در بعضی سال ها کاهش نیز یافته است، اما در مقابل آن چیزی که نگران کننده است، مصرف قلیان در بین نوجوانان و به خصوص دختران است.

وی با اشاره به مطالعه آماری سال های ۸۲ و ۸۶ در مورد مصرف قلیان در کشور، گفت: نتایج مطالعات نشان می دهد که مصرف قلیان در بین سنین ۱۳ تا ۱۵ سال رشد ۲ برابری داشته و این رشد در بین دختران ۲.۵ برابر بوده است.(منبع: مهر ، 8 خرداد 1395)

اینکه فقط بیان شود آمار مصرف سیگار و قلیان بین جوانان خصوصا دختران افزایش یافته است فقط یک هشدار و خبر محسوب می شود. چرا نباید نظارت کامل و درستی در سفره خانه های سنتی حاکم باشد؟ چرا دخانیات به راحتی باید در دسترس جوانان باشد؟

این روزها مصرف قلیان به تفریحی ارزان و دردسترس برای جوانان تبدیل شده است. البته برخی از خانواده ها هم در این تفریح با فرزندان خود شریک می شوند و نمی دانند که سلامت خود و آنها را به خطر می اندازند!

توجیه جالب مصرف کنندگان قلیان این است، قلیان نسبت به دیگر دخانیات ارزان تر و در دسترس تر می باشد. اما غافل از این هستند مضرات کشیدن قلیان از سیگار خیلی بیشتر است.

هر وعده قلیان برابر یک پاکت سیگار
پزشکان متخصص هشدار می‌دهند مصرف‌‌کنندگان قلیان، در هر بار مصرف دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار وارد ریه‌های خود می‌کنند، چون تنباکوی مصرفی در قلیان 400 نوع ماده سمی و سرطان‌زا دارد، تنباکوهای میوه‌ای علاوه بر این 400 نوع سم، مضرتر هستند.

افراد سیگاری که به طور متداول ‌هشت تا ‌12 نخ سیگار در روز مصرف می‌کنند، به طور متوسط با ‌40 تا ‌75 پُک که به مدت پنج تا هفت دقیقه طول می‌کشند حدود ‌5 تا 6 لیتر دود استنشاق می‌کنند و این در حالی ‌است که مصرف‌‌کننده قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول ‌20 تا ‌30 دقیقه طول می‌‌کشد، حدود ‌50 تا ‌200 پک می‌‌زند که هر پک به طور متوسط حاوی ‌یک لیتر دود است.
رشد قارچ و میکروب در ریه
افرادی که تحت هیچ شرایطی حاضر به ترک قلیان کشیدن نیستند باید بدانند ریه خود را محل رشد انواع میکروب و قارچ کرده اند.

به گفته پزشکان به دلیل مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود، قلیان می‌‌تواند عامل مهمی در رشد میکروب و قارچ باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد که کشت مواد داخل لوله قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میکروب بوده و براحتی با دود، وارد دستگاه تنفس شده و ایجاد عفونت‌های مزمن می‌کند.

ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی‌‌شود، ولی سال‌های بعد به دلیل نفوذ این قارچ و میکروب در لایه‌های مختلف ریه، بیماری‌هایی مثل برونشیت،‌ آمفیزم ریه و سرانجام آسم ایجاد می‌شود، این در حالی است که شخص هنگامی به بیماری خود پی می‌‌برد که متاسفانه چاره‌ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت.

با توجه به موارد گفته شده متاسفانه همچنان مصرف دخانیات رو به افزایش است. مراکزی راه اندازی شده برای افرادی که علاقه زیادی به قلیان کشیدن دارند به طوریکه باارسال یک پیام کوتاه و یا تماس تلفنی قلیان با طعم مورد علاقه شان به منزل شان ارسال می گردد.
تا زمانی که اینگونه خدمات ارائه شود آیا می تواند از قلیان کشیدن جوانان خودداری کرد؟ اگر ممنوعیت کشیدن قلیان در سفره خانه ها اعمال شود با تبلیغات ارسال رایگان قلیان چگونه باید برخورد شود؟

این معضل و مشکل نیاز به یک برنامه ریزی درست اساسی دارد، مسئولین مربوطه باید از بیان به عمل برسند و فقط هشدار و مضرات قلیان کشیدن شعار نشود. بلکه با فکری درست باید این مشکل را ریشه کن کنند. حال از طریق اطلاع رسانی رسانه ها، شبکه های اجتماعی، آگاهی دادن به خانواده ها. از هر طریقی که باشد مسئولین باید عهده دار این آسیب اجتماعی شوند و از افزایش آن جلوگیری به عمل آورند.