جنگ سوریه پیچیده تر از همیشه؛برنده جنگ پنج ساله کیست؟

پارسینه/آرش رازانی: در آخرین تحولات، حرکت نیروهای متحد ارتش بشار اسد به سمت مناطق تحت تصرف گروه های مخالف مسلح در نزدیکی مرزهای ترکیه با گلوله باران توپخانه ی ارتش این کشور روبرو شده است. آمریکا در برابر این عملیات واکنش خوبی نشان نداد و از ترکیه خواست بمباران مواضع کردها و نیروهای ارتش سوریه در شمال این کشور را متوقف کند.جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: ما نسبت به اوضاع موجود در شمال حلب نگرانیم و برای جلوگیری از بالاگرفتن تنش از سوی همه طرف ها تلاش می کنیم.پیغامی که با گلوله باران مجدد این مواضع توسط ارتش ترکیه، جدی گرفته نشد.

اما در پشت پرده ،چه اتفاقی افتاده است که ترکیه با وجود حضور در ائتلاف بین المللی تحت رهبری آمریکا، به چنین حرکات نا هماهنگ و تنش زایی دست می زند؟

واقعیت این است که پس از ورود روسیه به تحولات نظامی در سوریه و موفقیت در عملیات زمینی ارتش سوریه و متحدان آن از یکسو، عدم توفیق ترکیه در آماده کردن نیروهای معارض موثر به سفارش آمریکا از سوی دیگر و رویارویی بی حاصل ترکیه با روسیه که منجر به تنش روز افزون بین دو کشور گردید، آمریکا دیگر ترکیه را در وضعیت مناسبی برای هدایت خواسته هایش در سوریه نمی بیند.

توافقات پنهان و آشکار آمریکا و روسیه در طراحی یک برنامه میان مدت برای فیصله ی بحران سوریه به نحوی که همه ی طرف های ذی نفع به نحوی راضی گردند منجر به تصویب قطعنامه 2245 شورای امنیت گردید که در حقیقت ،ریل گذاری فیصله ی جنگ داخلی در سوریه است.

بر این اساس، آمریکا پس از پیشروی های ارتش سوریه ،به طرح روسیه برای تعیین تکلیف منطقه ای در سوریه تن داده اند. آن گونه که از شواهد پیداست، گروه متحدان روسیه قصد دارند با نبرد های محدود در مناطق مشخص ، مناطق جنوب و غرب سوریه را یکدست کرده در اتحاد استراتژیک با نیروهای تحت رهبری کردهای سوریه در شمال ،اقدام به برقراری مقدمات آتش بس و تشکیل دولت جدید مطابق قطعنامه 2245 نمایند. شواهدی بر این مدعا وجود دارد.

به نوشته روسیا الیوم، یک سایت آمریکایی نیز به نقل از کری نوشت که وی به معارضان سوری هشدار داده که دولت دمشق و متحدانش تا سه ماه آینده مخالفان سوری را از بین خواهند برد.کری گفته است که سوریه، در سه ماه آینده برای مخالفان "جهنم" می شود و آنان نابود خواهند شد.

بنا به گزارش سایت مذکور، کری همچنین مسؤولیت شکست مذاکرات اخیر ژنو نیز به عهده مخالفان گذاشته و حمله مشترک نیروهای سوری و روسی به حلب را نیز در همین راستا ارزیابی کرده است.به نوشته این سایت، کری در حاشیه نشست لندن، در جواب یکی از فعالان سوری گفته است: مرا سرزنش نکنید. معارضان را ملامت کنید. آنها نمی خواهند مذاکرات و آتش بس اجرا شود و ژنو را ترک کردند.

همچنین ،در پی مذاکرات پشت پرده روسیه با گروه های معارض سوری و به ویژه نیروهای وابسته به ارتش آزاد که عمدتا از عناصر ناراضی و شورشی حزب بعث و ارتش سوریه به شمار می آیند، در مناطق تحت تصرف این نیروها موارد متعدد تسلیم بدون درگیری نواحی به ارتش سوریه اتفاق افتاده است.

اقدام قابل تامل در این زمینه ،تشکیل اتحادیه موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه (قوات سوريا الديمقراطيه) در شمال سوریه است. این اتحادیه ،شامل نیروهای یگان‌ های کرد مدافع خلق (YPG) به استعداد تخمینی پنجاه هزار نفر ، " جیش الثوار" و "لواء الثوار رقه" متشکل از هفت گروه از عناصر سابق ارتش آزاد سوریه که پیش از تصرف داعش در رقه مستقر بودند به استعداد تخمینی پنج هزار نفر و شورای نظامی سریانی مسیحی به استعداد تخمینی هزار نفر می باشد. این اتحادیه ،همزمان از حمایت روسیه ،آمریکا و دولت سوریه برخوردار است و تحرکات نظامی اخیر در شمال حلب شامل تصرف فرودگاه منغ و حرکت به سمت شهر استراتژیک "اعزاز" که با واکنش توپخانه ای ترکیه مواجه گردید از عملیات این گروه محسوب می گردد.

همانگونه که از شواهد فوق بر می آید، هم نوایی روز افزون بین آمریکا و گروه متحدان روسیه در اتخاذ تاکتیک مشترک برای میدان های جنگ در سوریه ،باعث دست بسته شدن بیش از پیش ترکیه و همچنین عربستان و قطر به عنوان حامیان اصلی مخالفان مسلح در سوریه -منهای داعش - گردیده است.

تبلیغات شدید هفته ی گذشته در باره ی اعزام صد و پنجاه هزار ! سرباز ائتلاف عربی به سوریه از طریق ترکیه و اعزام 20 هواپیمای سعودی به پایگاه اینجر لیک برای مشارکت در حملات هوایی علیه داعش ،حرکات رسانه ای برای تحت تاثیر قرار دادن روند جنگ در سوریه بود که با هشدار های آشکار و پنهان آمریکا به عنوان حامی اصلی این طیف ،عقیم ماند. به نحوی که در دو روز گذشته احمد داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه ضمن تاکید بر ضرورت جنگ زمینی در سوریه، تلویحا آن را منوط به تایید آمریکا دانست.

وزیر امور خارجه ترکیه در پاسخ به سوالی درباره عملیات زمینی نیز گفت : ما از ابتدا به همراه عربستان بر این موضوع تاکید کردیم که برای موفقیت در مبارزه با داعش عملیات هوایی کافی نخواهد بود و باید عملیات زمینی نیز اجرا شود وی گفت : این مسئله فقط به ترکیه و عربستان مربوط نیست. باید همه کشورهای ائتلاف در کنار هم حرکت کنند.

همچنین احمد عسیری مشاور وزیر دفاع عربستان سعودی در گفتگوی تلفنی با شبکه العربیه، حضور نیروهای زمینی عربستان سعودی را در ترکیه تکذیب کرد اما گفت کشورش آمادگی دارد در هرگونه عملیات زمینی که ائتلاف بین المللی برسر آن به توافق برسد مشارکت کند.وی گفت: چنین اقدامی در چارچوب همکاری دو جانبه عربستان و ترکیه صورت نخواهد گرفت. وی افزود: در نشست بروکسل درباره این موضوع گفتگو شده و عربستان نیز از قبل اعلام کرده است که برای عملیات زمینی آماده مشارکت است. توافقات راهبردی در بیانیه پس از نشست بروکسل نمایان شد. نیروهای ائتلاف (بین المللی ضد داعش) برای آغاز عملیات زمینی اجماع دارند و عربستان سعودی در این چارچوب تعهد دارد.

عدم حمایت از طرح ی اردوغان از جانب آمریکا کاملا منطقی است. چه اینکه اجرای طرح های نافرجام وی در سالهای اخیر، منجر به طولانی شدن جنگ در سوریه و عدم توفیق در سقوط دولت اسد در زمان کوتاه، هجوم مهاجران سوری به خاک اروپا، تنش آفرینی با روسیه و تحمیل بحران به ناتو از این طریق و در نهایت کاهش محبوبیت داخلی دولت در ترکیه و جنگ داخلی با کردهای این کشور منجر شده است. در حقیقت ،ترکیه در حال تبدیل به بازنده ی بزرگ منطقه ای جنگ در سوریه است. حتی در صورت سقوط اسد، میراث این جنگ برای ترکیه عبارت است از بدنامی جنگ افروزی و ارتباط با تروریست های بین المللی، افزایش تنش و جنگ داخلی با کردهای سوریه و از دست رفتن درآمدهای ناشی از توریسم و ارتباط اقتصادی گسترده با روسیه.

ترکیه و آمریکا امّا برای عراق طرح های دیگری دارند. از آنجا که روسیه در حال حاضر تمایلی برای ورود به مبارزه علیه داعش در عراق ندارد . ایران به عنوان تنها متحد منطقه ای دولت عراق در حال مدیریت مشترک نبرد با داعش در خاک عراق و عقب راندن آن از مرز ها ایران، حدود عتبات عالیات و بغداد است. این مهم با همکاری ارتش و پلیس عراق و گروه های مردمی شیعه حشد الشعبی که پس از اعلام جهاد آیت الله سیستانی تشکیل شده و عصای دست دولت عراق در مقابله با سیل بنیان کن داعش شدند، حاصل شده است. نه ترکیه و نه آمریکا، حاضر به پذیرش چنین قدرت نمایی از جانب ایران و شیعیان و دولت عراق نیستند و به همین لحاظ هر یک از راه خود سعی در تخریب این اتحاد دارند. دولت ترکیه در اتحاد با بارزانی اقدام به تجاوز به خاک عراق نموده و به بهانه ی آموزش نیروهای کرد اقلیم، در این منطقه حضور نظامی دارد.

از سوی دیگر، آمریکا با پر رنگ کردن خط اختلاف شیعه - سنی در عراق با فشار به دولت حیدر العبادی برای انحلال و خلع سلاح حشد الشعبی ،قصد در تضعیف نیروی نظامی تحت امر دولت عراق و رقیب تراشی برای آن را دارد. منابع آگاه عراقی فاش کردند نخست وزیر این کشور نامه‌ای از سوی دولت آمریکا دریافت کرده که در آن بر لزوم انحلال گروه‌های داوطلب مردمی در دوره زمانی کمتر از دو هفته تاکید شده است.به گزارش پایگاه خبری الوطن العربی، منابع آگاه عراقی با اعلام این خبر اظهار داشتند: واشنگتن در این نامه به حیدر العبادی،‌ نخست وزیر عراق تاکید کرده که هزاران سرباز از لشکر "101" که چند هفته قبل در عراق مستقر شدند،‌ حمایت لازم از مراکز دولتی را در هرگونه واکنش احتمالی تامین خواهند کرد و به این ترتیب بهانه ‌های رهبران داوطلب مردمی برای عملیاتشان در عراق پایان می‌یابد.

همچنین ،آمریکا موازی با فشار به دولت عراق برای انحلال حشد الشعبی ، با اعلام حمایت همه جانبه از اعراب سنی استان نینوا به آن ها اعلام کرده‌ که‌ این کشور نیروی نظامی جدید را متشکل از 25 هزار نفر از اعراب سنی در نینوا تشکیل می دهد ، اما اعراب سنی نینوا منتظر اعلام نظر مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان در خصوص این نیرو بودە و در صورت مخالفت بارزانی با تشکیل چنین نیرویی، آنان نیز تصمیم آمریکا در خصوص تشکیل آن را نمی پذیرند.این در حالی است که هم اکنون نیرویی از اعراب سنی نینوا که‌ خود آن را حشد الوطنی می نامند، در این منطقه حضور دارد و نیروهای نظامی ترکیه مشغول آموزش نظامی به آنان برای مشارکت در عملیات آزادسازی موصل هستند و این نیرو از سوی اثیل نجیفی استاندار پیشین نینوا که پس از سقوط این استان برکنار شد، فرماندهی می شود.

اسامه نجیفی از وابستگان این گروه، در گفتگویی با خبر گزاری آناتولی ترکیه ضمن اشاره به اینکه نیروهای نامزد شده برای مشارکت در عملیات آزادسازی موصل، ائتلاف بین‌المللی ضد داعش، نیروی پیشمرگ، حشد الوطنی، ارتش عراق و نیروهای مبارزه با تروریسم وابسته به وزارت دفاع عراق هستند، افزود: برخی جریان‌ها مشارکت حشد الشعبی در این عملیات را خواستارند. وی ضمن اعلام با مشارکت نیروهای حشد الشعبی در عملیات آزادسازی موصل، افزود: این مشارکت، این عملیات را پیچیده ‌تر خواهد کرد و بر عمق مشکلات خواهد افزود و داعش از این موضوع برای آماده کردن خود جهت مشارکت در یک جنگ طایفه‌ای سوءاستفاده خواهد کرد.

آنچه در پایان این وضعیت نگاری قابل تامل است ،دخالت آشکار ترکیه و آمریکا در جزئی ترین مقدرات مردم عراق بدون در نظر گرفتن بدیهی ترین اصول احترام به حاکمیت ملّی این کشور و اصول اولیه دموکراسی است.همچنین سکوت و کم تحرکی داعش در میانه درگیری های زمینی شدید در سوریه و عدم درگیری طرفین با این گروه محل تامل است. گویی تمام طرف های درگیر در سوریه و عراق به نحوی هدایت می شوند که داعش ،با وجود اینکه بهانه ی همه ی ائتلاف ها و حضور نیروهای بین المللی است، تا کنون از گزند جنگ مستقیم و گسترده زمینی در سوریه در امان بوده و در عراق نیز دستهایی برای تضعیف جبهه ی مقابل این گروه می کوشند. آیا به راستی، داعش "استخوان لای زخم" خاورمیانه است که به تشخیص اطباء صاحب قدرت جهانی، برای چرب کردن لقمه ی حرام منافع این کشورها باید لای زخم باقی بماند؟