رمز گشایی از رفتار سعودی در «پسا‌برجام»

سخنان ملک فهد، پادشاه سعودی در نخستین دیدار آقای هاشمی رفسنجانی در دوره ریاست جمهوری اش که ملک عبدالله نیز او را همراهی می کرده حاوی نکته ی جالب توجهی است.

به گزارش خبرآنلاین، همه چیز در روابط ایران و سعودی با این سئوال می تواند شروع شود که نگاه عربستان سعودی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم پهلوی به ایران چگونه بوده است؟ آیا سعودی واقعا علاقه ای برای ارتباط و همکاری با ایران اسلامی از خود در عمل نشان داده است؟

نقش و جایگاه سعودی در شروع جنگ تحمیلی برکسی پوشیده نیست، حادثه کشتار حجاج ایرانی در مکه در سال1366 در اذهان همه مردم باقیست اما علیرغم تمام نامهربانی‌های حاکمان سعودی مسئولین جمهوری اسلامی به دنبال ترمیم و توسعه روابط بوده اند. این تلاش ها از دوره ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی شروع شد، در دوره اصلاحات ادامه پیدا کرد و در دوره احمدی نژاد دنبال شد و در دوره روی کار آمدن دولت تدبیر و امید نیز در دستور کار جدی و موکد مسئولین سیاست خارجی قرار گرفت. هر چند در دوره اخیر با وجود تلاش‌های مجدانه طرف ایرانی برای هم‌گرایی و رفع تنش با طرف سعودی، به علت اختلاف نظرهای موجود کار سخت تر شده است.

با این مقدمه ناگهان شاهد حادثه غیر متوقع لااقل از نظر زمانی از جانب سعودی ها هستیم: اعدام و به شهادت رساندن شیخ نمر. در حالی که حساسیت و باز تاب جهانی به ویژه در سطح جهان تشیع به این عمل برای حکام سعودی تا حدود زیادی از قبل روشن و آشکار بود چرا آن‌ها دست به این اقدام زنند؟

سخنان فهد پادشاه سعودی در نخستین دیدار آقای هاشمی رفسنجانی در دوره ریاست جمهوری که ملک عبدالله نیز او را همراهی می کرده حاوی نکته ی جالب توجهی است. فهد که گویا از نظر سلامتی جسمانی در وضعیت خوبی قرار نداشته و به سختی امکان ملاقات با او فراهم شده می گوید: «نمی دانیم در سال 1979 (پیروزی انقلاب اسلامی) در ایران ناگهان چه اتفاقی افتاد! چه شد که شخصی بنام (امام)خمینی وارد ایران شد و شا ایران را ترک کرد و روابط و حال خوب ما را با ایران بر هم زد. ما معتقد هستیم تا شماها در ایران حاکم هستید نمی توانیم با هم کار کنیم.»

در اینجا این سئوال پیش می آید: چرا سعودی با «افسردگی و پرخاش‌گری» مذاکرات هسته ای را دنبال کرد و هم اکنون که عملیات اجرایی «برجام» آغاز شده با «پرخاش‌گری و فرسودگی مفرط سیاسی» منطقه ای و بین المللی به آن واکنش نشان می دهد؟ از برنامه هایی هم‌چون تسلیح تروریست ها در عراق و سوریه تا لشکر کشی به یمن و حمله به قیمت نفت نشان می دهد سعودی ها از به سرانجام رسیدن و نتیجه «برجام» عصبانی و «سرخورده» هستند، اما چرا؟

1. به رسمیت شناخته شدن قدرت جمهوری اسلامی ایران توسط قدرت های بزرگ جهانی و تعطیل شدن پروژه سرنگونی و تغییر نظام در ایران

2. ایجاد زمینه تبدیل شدن ایران به عنوان «قدرت برتر منطقه ای شدن» با استمرار رفتار و تقویت جایگاه و اثر گذاری ایران در پرونده کشورهای منطقه.

3. سعودی تصور می کند همکاری ایران و امریکا در مسائل منطقه به دور از چشمان آنها می تواند کلید بخورد و یا به تعبیر دیگر حکام ریاض احساس می کند ایالات متحده به ایران به عنوان یک «شریک» می نگرد و از جایی که ساخت قدرت سعودی بر حمایت خارجی استوار بوده آنان را سخت دچار بحران جدی کرده است . این در حالی است که رهبر معظم انقلاب بارها گفته اند مذاکره با آمریکا تنها در مساله هسته ای صورت پذیرفت و ایران در سایر موضوعات گفت و گوی مستقیمی با آمریکا ندارد.

4. رفع تحریم های کشنده اقتصادی و فعال شدن موتور اقتصادی و صنعتی ایران باعث آغاز دوره ای از شکوفائی برای ایران می شود که بر قدرت برتر منطقه ای شدن کشور کمک به سزایی می کند.

5. در سایه توافق برجام پروژه «ایران هراسی» به بن بست رسید. عملیات موفق داعش در پاریس و اروپا زمینه اجماع بی سابقه علیه سعودی را فراهم کرده است. از زمان حمله ی پاریس گزارشات متعددی توسط بعضی از کشورهای اروپایی علیه سعودی منتشر که به نوبه خود کم نظیر است. از جمله می توان به گزارش آژانس اطلاعات فدرال آلمان در 12 آذر 94 منتشر شده اشاره کرد. دیلی تلگراف به نقل از B.N.D آژانس اطلاعات فدرال آلمان هشدار داد که: عربستان سعودی در آستانه تبدیل شدن به بزرگترین عامل بی ثباتی در جهان عرب است. ملک سلمان و پسرش هر دو رویای رهبری جهان عرب را در سر دارند. آن ها سعی دارنند با استفاده از مولفه های نظامی و ایجاد ائتلاف های جدید در منطقه خاورمیانه این رویا را تحقق بخشند. فرانک والتر اشتاين‌ماير وزیر خارجه آلمان 20 روز پس از گزارش BND با سخنانی که آشکار سعودی را مورد هدف قرار می دهد گفت: «ما همواره گفته ایم که باید جهان اسلام زایش و پروراندن ایدئولوژیک داعش را متوقف کند. در این خصوص هدایت(کنترل) سعودی ها نقش کلیدی دارد.» چاویل نارد عضو اسپانیایی کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به منافع سعودی و قطر از داعش تاکید کرده است: «اگر می خواهیم داعش را متوقف کنیم کافی است چند محور حمایتی از آن‌ها برداشت شود.»

6. سعودی ها حضور موثر ایران در نشست های بین المللی برای حل چالش های بزرگ منطقه ای از جمله سوریه را از اثرات «برجام» می دانند و تصور می کنند اگر برجام به سرانجام نمی رسید ایران چنین حضوری در عرصه ی بین المللی نداشت.

7. تلاش ها و هزینه های بسیار زیاد 20ساله سعودی ها برای ایجاد نوعی اجماع ضد ایرانی در سطح جهان با هدف انزوای سیاسی و بین المللی با به سرانجام رسیدن «برجام» به هدر رفت و این موضوع علاوه بر سرخوردگی به استصال آن ها انجامیده.

ملک فهد به آقای هاشمی رفسنجانی گفته بود: «تا شماها در ایران حاکم هستید نمی توانیم با هم کار کنیم»؛ بازخوانی رفتار 37 ساله حکام سعودی، چیزی جز تجلی همان دیدگان فهد نسبت به انقلاب اسلامی نبوده است. دیدگاهی که نتیجه اش «سرخوردگی»، «پرخاش‌گری و فرسودگی مفرط سیاسی» برای آن ها به ارمغان داشته است.