جای خالی «ضراب» دردادگاه «بابک»

اسفندیار رحیم مشایی اوایل شهریور 89 میزبان «ابرو گوندش» و رضا ضراب بود. اوایل بهمن 92 رسانه های ترک گزارش دادند پدر ضراب با احمدی نژاد رابطه دوستانه داشته است. دی ماه 92 رضا ضراب اعتراف کرد بابک زنجانی رئیس او بوده است.

تی.آر.تی ترکیه: ضراب و زنجانی حداقل در یک مورد، یعنی اعزام هواپیمای حامل شمش طلا از فرودگاه استانبول به دوبی با یکدیگر همکاری داشته اند.

زنجانی و ضراب درآمدی کلان از محل رانت دور زدن تحریم ها داشته اند، اما وقتی سفره رانتخواری در دولت روحانی برچیده شد، ضراب ارتباط با زنجانی را تکذیب کرد.

«مطالبات ما در رابطه با نفت خام و نفت کوره است. متهم، وون کره و لیر ترکیه را به جای پرداخت به پیمانکاران، صرف خرید اموال و سرمایه گذاری کرده است. وی عمده لیرها را به حساب صرافی وابسته به رضا ضراب واریز کرده است.»

این بخشی از سخنان صادقی قهاره وکیل مدافع شرکت «اچ کی د» در آخرین جلسه برگزار شده دادگاه بابک زنجانی بود که با وجود اشاره ای گذرا، بار دیگر نام «رضا ضراب» را با شنیده هایی پراکنده در حافظه جمعی ایرانیان احیا کرد. رد پای «ضراب» در پرونده بابک زنجانی، در زمره نشانه هایی است که پیگیری آن می تواند بسیاری از پشت پرده های این پرونده ملی را آشکار کند و سطح متهمان اصلی را ارتقا دهد.

**تشابه یا همدستی؟

بابک زنجانی و رضا ضراب، تشابهی با یکدیگر دارند؛ هر دو متهم به فساد مالی هستند و فراتر از آن هر دو از متهمان پرونده هایی محسوب می شوند که لقب «بزرگ ترین پرونده فساد مالی» در تاریخ ایران و ترکیه را یدک می کشند. اما ماجرا فقط به تشابه و سنگینی اتهام ختم نمی شود، گویی آنان همکار و به تعبیر منتقدان شان، همدست هم بوده اند.

**میزبان خاص؛ سکوی پرش؟

مرداد 89 بود که نام رضا ضراب برای نخستین بار در برخی رسانه های ایرانی منتشر شد، اما او محور خبرها نبود، بلکه در حاشیه ای از متن اصلی دیده شد. نقطه ثقل مطالب به اطلاع رسانی پیرامون سفر «ابرو گوندوش» خواننده مشهور ترکیه ای به ایران اختصاص داشت و نام ضراب به عنوان دلداه جوان و ثروتمند ایرانی که دل به عشق ستاره ترک سپرده و نهایتاً با او ازدواج کرده بود، مورد توجه بخشی از افکار عمومی قرار گرفت.

تا اینجا، حکایتی بود که رسانه های زرد و خوانندگانش را جذب می کرد اما اوایل شهریور 89 بود که انتشار میزبانی افطار اسفندیار رحیم مشایی از «گوندوش» و ضراب شاخک های فعالان سیاسی را نیز به این سفر حساس کرد؛ به هر حال خبر ملاقات و مذاکره مرد همه کاره کابینه احمدی نژاد با «ضراب ایرانی- صراف ترک»رخدادی نبود که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. اما کنجکاوها و پیگیرها دست خالی برگشتند، زیرا خبری از آن دیدار به بیرون درز نکرد.

تا اینکه اوایل بهمن 92 و در پی آغاز برخورد با فساد مالی بزرگ در ترکیه که به استعفای سه وزیر کابینه اردوغان منجر شد، نام های ایرانی هم به میان آمد و برخی روزنامه های ترک گزارش دادند پدر «رضا ضراب» (متهم اصلی در پرونده فساد مالی ترکیه) با محمود احمدی نژاد رئیس دولت پیشین، رابطه دوستانه داشته است. این خبر با واکنش حلقه اول یاران احمدی نژاد مواجه شد و از جمله، حمید بقایی مشاور او گفت: «رسانه های ترکیه خبر کذب می زنند. این موضوع صحت ندارد، حتی اگر صحت هم داشت چه ربطی به آقای احمدی نژاد دارد؟»

اما گویا بنیان خبرها جدی تر از آن بود که با تکذیب ها به فراموشی سپرده شود؛ همان روزها بود که سایت خبری «المانیتور» هم درگزارشی پیرامون بررسی پرونده فساد مالی ترکیه، مدعی وجود ارتباط میان پدر ضراب با رئیس دولت پیشین ایران شد و نوشت: «بر اساس یافته های پلیس، آقای ضراب پس از آنکه شهروند ترکیه شد نامش را به رضا صراف تغییر داد. او ارتباط های نزدیکی با ایران دارد. صراف پس از آنکه توانست ارتباط هایی با وزیران ترکیه و پسرانشان برقرار کند سیستمی را برای ارسال میلیون ها دلار به ایران طراحی کرد. پدر آقای صراف (حسین ضراب) با محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری پیشین ایران ارتباط هایی دارد.» شاید روزی و روز گاری در آینده ای نامعلوم با رونمایی از اسناد فعلاً غیرقابل دسترس، نقش میزبان خاص در فرستادن ضراب روی سکوی پرش مشخص شود.

**پیوند بابک و رضا

13 دی 92 انتشار خبر دیگری، حساسیت افکار عمومی به پیوند «بابک» و «رضا» را به اوج رساند، زیرا شبکه خبری تلویزیون دولتی ترکیه «تی. آر. تی» خبر داد: «رضا ضراب، اعتراف کرد که بابک زنجانی رئیس او بوده است».

«تی. آر. تی» افزوده بود: «این میلیاردر ایرانی الاصل تبعه ترکیه که با اتهام های مختلفی در زمینه های اقتصادی رو به رو است و در زندان بسر می برد، متهم است که همراه بابک زنجانی در پولشویی نقشی مهم ایفا کرده است.» گزارش شبکه خبری تلویزیون دولتی ترکیه حکایت از آن داشت که«ضراب در مدت کوتاهی از طریق نقل و انتقال پول از طریق ترکیه به ثروت کلانی دست یافته است. وی که به عنوان مرد خبرساز سال 2013 ترکیه شناخته شده به همکاری با بابک زنجانی که اکنون در زندان اوین در ایران به سر می برد و همچنین یک زن ایرانی به نام «ک.ج» متهم شده است.»

به گزارش«تی. آر. تی»، ضراب به همکاری با بابک زنجانی اعتراف کرده است، گرچه هنوز اظهار نظر رسمی در این باره وجود ندارد، اما گفته می شود این دو نفر حداقل در یک مورد و آن هم اعزام هواپیمای حامل شمش طلا از فرودگاه استانبول به دوبی با یکدیگر همکاری داشته اند.»

کاسبی تحریم تکذیب نشد!

میلیاردر ترکیه ای ایرانی الاصل، دی ماه 93 و پس از آزادی از زندان در گفت و گویی با «اقتصاد نیوز» منکر درآمد کلان خود از محل کمک به دولت احمدی نژاد برای دور زدن تحریم ها نشد و توجیه گونه گفت: «اینطور نبوده که مشتریان من حالا چه نهادهای دولتی چه بانک های دولتی مجبور باشند با رضا ضراب کار کنند و من هم قیمت بالایی برای این کار بخواهم که بعد بگوییم ضراب رانت خواری کرده است. کسانی که آمدند خودشان ما را انتخاب کردند چون در بازار رقابتی، ما پایین ترین قیمت را داشتیم... به آنها خدمت دادیم چون کارمان همین است. بعد آنها برای ما مشتریان دیگری آوردند و ما هم سعی کردیم با توجه به مسائلی که کشور داشت، بهترین خدمت را با تمام وجود ارائه دهیم.» ضراب به نوع مناسبات خود با زنجانی اشاره شفافی نداشت اما در بخشی از گفت و گو، وقتی درباره ارائه خدمات به وزارت نفت دولت سابق مورد پرسش قرار گرفت، پاسخ داد: «البته این طور نبوده که خود وزارت نفت بیاید؛ شرکت ها و بانک ها مشتری ما بودند. ما کارمان تبدیل و انتقال پول است. برای همه مشتریان همین کار را می کنیم. برای پول نفت هم کارهایی می خواستیم بکنیم و طرحی داشتیم که نشد.»

**حمله شریک به رئیس سابق

از آنجا که بابک زنجانی از بازیگران اصلی دور زدن تحریم نفت ایران در قبال بهره مندی از رانتی افسانه ای بوده، به سادگی می توان دریافت که دو میلیاردر با همکاری یکدیگر، درآمدی کلان از محل این رانت داشته اند. البته وقتی سفره رانت خواری در دولت روحانی برچیده و زنجانی روانه «اوین» شد، ضراب، تطهیر خود را مهم تر از ادای حق هم سفرگی و رفاقت تشخیص داد و مدعی شد: «زنجانی هیچ وقت رئیس من نبوده است.

آقایان خودشان یک اشتباه مرتکب شدند و حالا هم نمی دانند باید چه بکنند. دنبال مقصر و شریک جرم می گردند که بار خودشان را سبک تر کنند. اما آقایان به فردی که نه مشخص بود خودش چه کاره است و چه تخصصی دارد، نه معلوم بود که خانواده اش که هستند و کسی نمی دانست اصلاً از کجا پیدایش شده میلیاردها یورو پول دادند و حالا هم نمی توانند بگیرند.» او حتی پا را فراتر گذاشت و مدعی شد: «من از دو سال قبل به آنها هشدار داده بودم. نه حالا که او را دستگیر کرده اند.

مدارکش را هم دارم. الان که می گویم من گفته بودم این آقا سرتان کلاه می گذارد می توانم با سند و مدرک به شما نشان دهم که در چه روزی و به چه کسانی گفته ام. من هشدار دادم اما نمی خواستند بپذیرند.» رسانه های ایرانی با اشتیاق ویژه و کم سابقه ای خبرهای مربوط به شریک بابک زنجانی در کشور همسایه را رصد می کردند و شاید همین اشتیاق بود که باعث شد خبر «ضراب به پنج سال زندان محکوم شد» خیلی سریع در سرخط خبرهای آنان جا باز کند و در برخی روزنامه ها به عنوان تیتر اول در پیشانی صفحه خودنمایی کند، اما به فاصله چند ساعت از ارسال خبر اولیه مشخص شد که اشتباهی در ترجمه رخ داده و اصل خبر کوتاه «حریت»، بر صدور حکم 5 تا 10 سال زندان برای مهاجمان به ماشین رضا ضراب و فحاشی به وی و تهدید این میلیاردر مربوط بوده و به پرونده اتهامی ضراب ربطی ندارد.

**گریختن ضراب از چنگال عدالت

هرچه که بود اردیبهشت 93 دادسرای استانبول در اقدامی ناگهانی و غافلگیر کننده حکم منع تعقیب 60 متهم پرونده فساد مالی بزرگ ترکیه و از جمله رضا ضراب، متهم کلیدی پرونده را صادر کرد؛ پرونده ای که دولت آنکارا و بویژه «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر ترکیه آن را«کودتا علیه دولت» و با هدف «ضربه زدن به اعتبار حزب حاکم عدالت و توسعه در آستانه انتخابات شهرداری ها» خوانده بودند و در واکنش به این اقدام قضایی علیه خود، عملیات گسترده ای برای پاکسازی عناصر آنچه «ساختار موازی» در درون دستگاه دولتی یاد می کردند، آغاز و در قوه قضائیه، دستگاه پلیس و دستگاه اداری صدها نفر را برکنار یا محل مأموریت آنان را تغییر دادند. تحلیلگران علت آزادی ضراب را که به تشدید ناآرامی های خیابانی در آستانه انتخابات شهرداری هاهم منجر شد. انتقال این پیام به افکار عمومی دانستند که اتهامات وارده علیه ضراب و همدستان دولتمرد او، عاری از واقعیت و معلول برجسته سازی رسانه های ارگان احزاب رقیب است. هر چند منتقدان اردوغان، هراس حزب حاکم از افشاگری های ضراب علیه همدستان دولتی خود در دادگاه و بی اعتبار شدن کابینه نخست وزیر را نیز از عوامل اصلی خلاصی میلیاردر ترکیه ای برشمردند.

ضراب، به ضرب و زور شرکای دولتمردان ترکیه از چنگال عدالت گریخت و حتی پشت میز اتهام قرار نگرفت، همان طور که بابک زنجانی در دوره دولتمردان سابق بازخواست نشد اما با استقرار دولت روحانی، روزگار مصونیت میلیاردر نفتی ایرانی هم به پایان رسید؛ او اینک اوین نشینی است که در جلسات دادگاه باید پاسخگوی پرونده اتهامی 50هزارصفحه ای خود باشد.

دادگاهی که اگر می توانست ضراب را هم احضار و اطلاعات یا اعترافاتش را ضمیمه پرونده کند، ناگفته ها و ابعاد بسیاری از معاملات نفتی رانت پایه و پولشویی های معمول برملا می شد. مهمتر از تمرکز روی این دو متهم میلیاردر رکورددار رانت خواری در کشورشان، شناسایی حلقه های وصل آنان است که هم سفره رانت خواری را برای آن دو گستردند و هم زمینه هم افزایی و شراکت شان را مهیا کردند. آیا می توان امیدوار بود پیگیری این سرنخ کلیدی، روزی مکعب روبیک یکی از مهم ترین پرونده های فساد مالی در سطح جهان را حل کند؛ پرونده ای که دو رکورددار در دو کشور همسایه به ثبت رسانده و احتمالاً متهمان هنوز شناسایی نشده بیشتری نیز دارد.

*منبع: روزنامه ایران