پاسخ‌ نتانیاهو را در سطح‌کارشناس می‌دهیم

غلامحسین دهقانی، سفیر ایران و سرپرست موقت نمایندگی دایم ایران در سازمان‌ملل است. از چندماه قبل از روی‌کارآمدن دولت روحانی به این سمت منصوب شده. با پایان‌کار محمد خزاعی در سمت نماینده دایم ایران در سازمان‌ملل و پذیرفته‌نشدن حمیدابوطالبی به سمت نماینده دایم در سازمان‌ملل، حجم کاری بیشتری نسبت به‌دیگر سفرا برعهده دارد.

ریاست ایران بر جنبش عدم‌تعهد نیز موجب شده که او هماهنگی‌های این بخش را نیز برعهده بگیرد.

دفتر نمایندگی ایران در سازمان‌ملل در یکی از خیابان‌های پررفت‌و‌آمد نیویورک و در نزدیکی مقر سازمان‌ملل است.؛ در برج بلندی که یکی از واحدهای تقریبا بزرگش از سال‌های قبل از انقلاب به محل نمایندگی اختصاص یافته است. این گفت‌وگو بعد از بازگشت رییس‌جمهوری از نیویورک و در روزی بارانی انجام شد.

برنامه رییس جمهور در نیویورک، امسال نسبت به سال گذشته شلوغ‌تر بود؟
سفر دکتر روحانی به نیویورک امسال نسبت به سال قبل شلوغ‌تر بود. این شلوغ‌تربودن بیشتر از لحاظ کیفی بود. سال قبل که آمدند سال اول بود و بسیار مورد توجه رسانه‌ها و اتاق‌های فکر و... قرار گرفتند و جلسات متعددی هم داشتند. امسال سعی شد در کنار برنامه‌های اساسی، روی کیفیت ملاقات‌ها هم تمرکز کنیم. ایشان درخواست ملاقات‌های زیادی داشتند ولی بیشتر نگاه به ملاقات‌ها، نتیجه‌محور بود البته در تمام دوره‌ها این نگاه وجود داشت.

به‌نظر من برنامه‌های ایشان خیلی بهتر و مفیدتر بود. ایشان نزدیک‌ به 20ملاقات دوجانبه داشتند. در تعداد قابل‌توجهی از جلسات، گروه‌های فکری حضور داشتند که در برخی از این جلسات نزدیک به 250نفر از صاحبنظران سیاسی، اقتصادی، ایرانیان و برخی افرادی که در سیاست آمریکا ذی‌نفوذ هستند، حضور داشتند که مواضع ایران را تبیین کردند.

سال گذشته تمرکزشان بر معرفی مفهوم و برنامه جهان عاری ‌از خشونت بود. سال‌گذشته این مفهوم نشان داد که طرح این ایده چقدر به‌موقع بوده و ایران این نگرانی‌ را به‌موقع درک و معرفی کرده است. امسال مقداری آن را تبیین کردند که اگر قرار باشد با تروریسم مبارزه شود، باید عینی باشد. بنابراین سخنرانی‌شان در مجمع عمومی بسیار مورد استقبال قرار گرفت. سخنرانی‌هایی که در گروه‌های فکری آمریکا داشتند هم خیلی مفید بود.

دیداری داشتند که خبری نشده باشد؟
خیر.

امسال از طرف مقامات آمریکایی تلاشی برای دیدار با آقای روحانی شد یا خیر؟
اجازه بدهید واردش نشویم.

ماجرای تماس تلفنی آقای روحانی و اوباما در سال گذشته چه بود؟
من در جریان آن تماس نبودم.

پیگیری وضعیت نماینده دایم ایران در سازمان‌ملل به کجا رسید؟
ایران نامزد خود را برای این پست به سازمان‌ملل معرفی کرد و همانطورکه اطلاع دارید، آمریکایی‌ها برخلاف تعهدی که طبق قرارداد مقر با سازمان‌ملل دارند و موظفند به نامزدهای کشورها ویزا دهند، این کار را نکردند. بهانه‌هایی مطرح کردند و گفتند که ایشان در فلان مساله دخالت داشته و به این بهانه ویزا صادر نکردند.

به‌دنبال این اتفاق، اقداماتی که در چارچوب سازمان‌ملل می‌توان انجام داد را انجام دادیم. با معاون حقوقی دبیرکل ملاقات و مطلب را به‌طور جدی مطرح کردیم که نظر دهند و پیگیری کنند. در کمیته‌ای که کمیته میزبان نام دارد و وظیفه‌اش مطرح‌کردن درخواست‌های دولت‌ها از کشور میزبان است هم موضع را مطرح کردیم تا دولت میزبان پاسخگو باشد.

ما در آنجا سخنرانی کردیم و مواردی را که در مورد آن، آمریکایی‌ها نقض‌تعهد می‌کنند و مشکلاتی در مورد ویزا برای ما ایجاد می‌کنند را توضیح دادیم که آمریکایی‌ها هم پاسخی دادند که برای ما قانع‌کننده نبود و از کمیته خواستیم اقدامات خود را انجام دهد. اقدامات بین‌المللی هم انجام دادیم، با دیپلمات‌ها صحبت کردیم. مثلا چند‌بار با سفیر قبرس که رییس کمیته میزبان است دیدار کردم و خواستار اقدام آنها شدم.

نماینده دایم، اختیاراتی دارد که شما نداشته باشید؟
خیر

یعنی شما همه وظایف و اختیارات ایشان را می‌توانید انجام دهید؟
در جمع سفرا و زمانی‌که می‌خواهند کاری انجام دهند، نوع نگاه آنها نسبت به فرد این است که او هم‌وزن خودش است ولی سرپرست نمایندگی، خودبه‌خود در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گیرد، حتی اگر از لحاظ کاری مشکلی هم وجود نداشته باشد، باز هم کشور شما، نمایندگی کامل ندارد و این می‌تواند از نظر جایگاه در سازمان‌ملل و نوع تعاملات تاثیر داشته‌ باشد که ما را در جایگاه پایین‌تری قرار می‌دهد.

این موضوع چنین اثراتی دارد ولی در انجام وظایف و مسوولیت‌ها فرقی بین نماینده دایم و سرپرست وجود ندارد و کار به همان شکل انجام می‌شود. کما اینکه بنده به‌عنوان سفیر هستم و از نظر مرکز، مسوولیت‌ها با بنده است.

در مجمع عمومی امسال، ایران به دو سخنرانی واکنش نشان داد. سخنان مقام اماراتی در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی و همچنین سخنان نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل. در مورد مکانیسم واکنش‌ها برایمان توضیح بدهید. آیا واکنش‌ها با تهران هماهنگ می‌شود؟
در بحث دوهفته‌ای مجمع عمومی، کشورها ملاحظات خود را مطرح می‌کنند و چیزهایی را در آنجا برای ثبت در تاریخ مطرح می‌کنند که موضوع همیشگی امارات، بحث جزایر سه‌گانه است. همچنین هرساله در بیانیه‌ای راجع به جزایر سه‌گانه مسایلی مطرح می‌شود و کشورهای عربی دیگر نیز درباره این موضوع صحبت می‌کنند و وظیفه ما نیز این است که پاسخ خود را ارایه دهیم.

در مکانیسم مجمع‌‌عمومی رسم این است که وقتی علیه کشورها سخن گفته می‌شود و نامشان برده می‌شود، حقی با‌عنوان Right of reply یا حق پاسخگویی وجود دارد. آن کشور می‌تواند درخواست کند که می‌خواهد به حرفی که فلان کشور زده، پاسخ دهد. ما هم همیشه این‌کار را می‌کنیم و پاسخ می‌دهیم که این جزایر، جزایری ایرانی است و اگر سوءتفاهم یا اختلافی بین ما و امارات (برادران اماراتی) وجود دارد می‌توان به‌صورت دوجانبه آن را حل کرد و لزومی ندارد که به مجامع بین‌المللی کشیده شود
.
پاسخ به نتانیاهو چطور و با چه مکانیسمی انجام می‌شود؟
نتانیاهو چند‌سال است به خیال خود تاکتیکی انجام می‌دهد تا فضایی را که در سازمان‌ملل با حضور دکترروحانی و دکترظریف به‌نفع ایران ایجاد شده و افکارعمومی تحت‌تاثیر قرار گرفته را به خیال خود تغییر دهد و به‌هم بزند.

سال گذشته نوبت خود را چندبار تغییر داد تا پس از همه کشورها و در آخر سخنرانی کند و ما می‌دانستیم که او چه می‌خواهد بگوید. بنابراین سخنرانی مفصلی برای پاسخ‌دادن به او آماده کردیم. براساس رویه مجمع، هر کشور می‌تواند تحت یک آیتم، فقط دوبار درخواست پاسخ‌دادن ارایه کند. آنها نقشه‌ای کشیدند که یک‌کشور غربی صحبت‌های تندی علیه ایران داشته باشد، تا ما یک‌بار پاسخ او را بدهیم و یک‌بار هم که پاسخ امارات را می‌دهیم، پس دیگر نمی‌توانیم پاسخ اسراییل و نتانیاهو را بدهیم اما حواسمان به این نکته بود.

کاری که ما کردیم این بود که پاسخ کشور غربی و امارات را در یک‌نوبت دادیم و فرصت یک پاسخ را برای نتانیاهو باقی گذاشتیم. ما هم یک‌کارشناس خود را فرستادیم که در یک سخنرانی مهم، پاسخ او را بدهد، می‌خواستیم به او بگوییم تو در‌همین‌حد هستی. البته ارزش کارشناس ما بسیار بالاست.

برای چنین پاسخ‌هایی با تهران هماهنگی انجام می‌گیرد یا نیاز به هماهنگی نیست؟
بستگی به موضوع دارد.

برای پاسخ به نتانیاهو باید هماهنگی صورت بگیرد؟
نه، درباره نتانیاهو هماهنگی لازم نیست زیرا حرف‌های او پاسخ حقوقی قوی نمی‌خواهد ولی مثلا درباره پاسخ در مورد جزایر باید با تهران هماهنگ باشیم. چون بعضی مسایل در پاسخ، جنبه حقوقی دارد و در تهران ابعاد حقوقی موضوع بررسی می‌شود.

آقای اوباما هر سال درباره ایران حرف می‌زند، آیا مثلا اتهامی علیه ایران مطرح نمی‌کند یا مساله خاصی نمی‌گوید که نیاز به پاسخگویی داشته باشد؟
سال‌های قبل، مثلا زمان بوش، حرف‌های تندی علیه ما زده می‌شد و ما پاسخ می‌دادیم، البته فقط بوش نبود و در آن دوره تقریبا از هر 10کشوری که صحبت می‌کردند هفت‌کشور علیه ایران حرف می‌زدند و خوشبختانه با تغییر فضا، این موضوع تغییر کرده. به‌ویژه جالب است برخی کشورهایی که همیشه علیه ما حرف می‌زدند امسال علیه ما حرف نزدند و این نشان می‌دهد آنها احساس می‌کنند که حرف‌هایشان دیگر خیلی خریدار ندارد.

ولی حرف‌های آقای کامرون را خانم افخم، سخنگوی وزارت خارجه پاسخ دادند.
بله این تصمیمی بود که گرفته شده بود تا به این شکل پاسخ داده شود، پاسخ مناسبی هم بود.

با انتخاب آقای روحانی و روی کارآمدن دولت جدید در ایران، تغییری در واکنش کشورهای دیگر عضو سازمان‌ملل به ایران رخ داده است؟
چهره ایران از سال گذشته تا الان خیلی تغییر کرده، یعنی از زمان روی‌کارآمدن آقای روحانی به‌عنوان رییس‌جمهوری، جایگاه ما در سازمان‌ملل بسیار بالا رفته و تغییر کرده است. اقبال عمومی نسبت به ایران بسیار بالا رفته است. من قبل از آغاز به کار دولت آقای روحانی چند ماهی اینجا بودم. آن موقع دیپلمات‌های ایرانی خیلی مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و خیلی حرفشان شنیده نمی‌شد. در سه ماه اول دولت آقای روحانی، سه نفر از معاونان دبیرکل به ایران رفتند و ارتباطات خوبی با سازمان‌ملل پیدا کردیم. در نیویورک هم میزان دعوت و حضوری که داریم با گذشته قابل مقایسه نیست و این به شرایط جدید برمی‌گردد که باید از آن استفاده کرد.

اینکه آقای ظریف در مجموعه سازمان‌ملل به‌عنوان یک دیپلمات کارکشته شناخته می‌شود، چه تاثیری داشته؟
نقش افراد در دیپلماسی بسیار مهم است و انتصاب دکترظریف به‌عنوان وزیرخارجه یک پیام روشن هم به سازمان‌ملل و هم به جامعه بین‌المللی داد که ایران در پی تعامل با دنیاست چرا که فردی وزیر خارجه شده که حرف دنیا را می‌فهمد و بلد است با دنیا چگونه حرف بزند. ضمن اینکه خود رییس‌جمهوری هم سابقه دیپلماتیک داشته است.

بدون اغراق عرض می‌کنم آقای‌ظریف به‌دلیل شناختی که از جامعه بین‌المللی دارد و نوع مصاحبه‌هایی که انجام می‌دهد و نوع گفت‌وگوهایی که با دیپلمات‌ها و جوامع دارد، علاوه بر شناختی که از ایشان وجود دارد، برای دیپلماسی کشور نقش یک جاده صاف‌کن را دارد که راه را برای حرکت هموار می‌کند چرا که دیپلماسی باید در جاده صاف حرکت کند و در جاده باتلاقی و ناهموار نمی‌تواند جلو برود.

آقای ظریف قبلا سرپرست نمایندگی بودند و دقیقا در همین سمتی که اکنون شما در آن حضور دارید؟ حس و دورنمای کاری شما در این رابطه چگونه است؟
این خیلی مهم است که در جایگاهی که مشغول به‌کار هستید، قبلا چه کسانی حضور داشتند، آقای ظریف قبلا معاون نماینده دایم و نماینده دایم بوده‌اند و این برای ما حس خوبی است و اعتمادبه‌نفس ما را افزایش می‌دهد.

در جریان سفر آقای روحانی به نیویورک شما میزبان تعداد زیادی ایرانی بودید که برای دیدار با آقای روحانی آمده بودند. چند‌نفر ایرانی در نیویورک و آمریکا ساکن هستند؟ چندنفر برای دیدارها آمده‌ بودند؟
آمارهای متفاوتی وجود دارد ولی تعداد ایرانی‌ها در آمریکا خیلی زیاد است از یک میلیون‌و‌نیم تا دومیلیون‌نفر ذکر می‌کنند که البته همه در نیویورک ساکن نیستند و ما هم که دعوت کنیم، تعداد زیادی می‌آیند. ما اگر 10هزارنفر دعوت کنیم یقین داریم که 70درصد می‌آیند. در مراسم شام با ایرانیان ما محدودیت جا داشتیم و سالن هزارنفر بیشتر جا نداشت، آن هم وسط هفته بود و میهمانانی از شهرهای دیگری غیراز نیویورک هم آمده‌ بودند.

برنامه دیگری هم داشتید که در آنجا هم تعدادی ایرانی حضور داشتند. آنها چندنفر بودند؟
بله جلسه محدودی بود با تعدادی از دانش‌آموختگان آمریکا برای تبادل‌نظر بین مسوولان و آنها. تعداد محدودی دعوت شده بودند که آنهایی که توانسته بودند بیایند حدود 100 الی 120نفر بودند.

یکی از مشکلاتی که من در صحبت با ایرانی‌های ساکن آمریکا متوجه شدم این است که عموما نمی‌توانند در انتخابات شرکت کنند. به‌دلیل اینکه معمولا یک یا دو صندوق آن‌هم در برخی شهرها گذاشته می‌شود. انتخابات روز جمعه برگزار می‌شود که روز تعطیل‌ آنها نیست برای رسیدن به صندوق باید مسیری طولانی را طی کنند. چند صندوق گذاشته می‌شود و دسترسی‌ها چطور است؟
در انتخابات ریاست‌جمهوری معمولا صندوق در جاهایی که مراکز اصلی ایرانیان است، قرار می‌گیرد. تا جایی که یادم است مثلا در انتخابات آخر در نیویورک یک صندوق، در نیوجرسی یک صندوق و در واشنگتن نیز چند صندوق داشتیم. در بعضی مراکزی که ایرانیان زیاد هستند صندوق بود ولی طبیعی است که تعداد ایرانی‌ها زیاد و پراکنده است. ولی درست می‌‌فرمایید بعضی‌ها بودند که برای رای‌دادن باید سفر می‌کردند و می‌شود این‌را در آینده حل کرد.

مثلا پیشنهاد خود آنها این بود که مثل انتخابات آمریکا این کار با پست انجام شود؟ می‌توانید به این گزینه فکر کنید؟
بله، می‌شود. این مطلب قبلا هم مطرح شده بود و انشاءالله بتوانیم در انتخابات آینده این موضوع را مورد توجه قرار دهیم. چون بحث مشارکت ایرانیان برای همه بحث مهمی است. اتفاقا در این دوره بالاترین میزان مشارکت را داشتند و رکورد زدند.

یکی از مشکلاتی که ایران با سازمان‌ملل دارد موضوع گزارش‌های ویژه حقوق‌بشری سازمان‌ملل است که اتفاقا روی آن تمرکز زیادی هم دارند. دولت ایران بارها به این گزارش‌ها واکنش نشان داده و آن را نپذیرفته. آیا در بحث گزارشگر ویژه حقوق‌بشر دفتر نمایندگی ایران وارد مذاکره خاصی با UN شده است تا گزارش‌های حقوق‌بشری به واقعیت نزدیک شود؟
واقعیت قضیه این است که خود کشورهای غربی و دبیرکل سازمان‌ملل می‌دانند که بحث ایران یک بحث کاملا سیاسی است. هیچ کشوری ادعا نمی‌کند که در بحث حقوق‌بشر perfect است و مشکلی ندارد. گرچه ما دفاع نمی‌کنیم از جاهایی که نقصی در این حوزه وجود دارد -که طبیعتا وجود دارد و نمی‌شود که نباشد - ولی ما یک سیر تکاملی را طی می‌کنیم. ما 30سال است که شروع کرده‌ایم و داریم کار می‌کنیم، با وجود این همه کارشکنی باید کمی به جلو برویم تا ببینیم چه می‌شود؟

علت اینکه در ایران درباره تعامل با نهادهای حقوق‌بشری چنین نگاهی وجود دارد این است که ایران احساس می‌کند با یک مورد کاملا تبعیض‌آمیز و سیاسی روبه‌رو است. محتوای قطعنامه حقوق‌بشری ایران اصلا با وضعی که در ایران است همخوانی ندارد. بحث این نیست که ما خودمان انتقاد نکنیم یا اینکه ایرادات را رفع نکنیم، بحث این است که این بازی علیه ایران راه افتاده و آنها هر سال تعداد زیادی از کشورها را مهیا و علیه ایران رای‌‌گیری می‌کنند. بدترین کلمات را در قطعنامه علیه ایران استفاده می‌کنند؛ آیا این ابزاری است که می‌خواهد به بهبود وضعیت حقوق‌بشر در ایران کمک کند یا یک ابزار فشار است بر دولت ایران برای اینکه در مواضع دیگرش کوتاه بیاید؟

ما این را در ملاقات‌های خودمان با کشورها در نهادهای بین‌المللی مطرح می‌کنیم مثلا من در ملاقات با مسوولان کشورها یا ملاقات با دبیرکل یا مسوول حقوق‌بشر، این موارد را توضیح دادم. آنها می‌گویند این گزارش‌ها را دبیرکل نمی‌نویسد و این مجموعه در بدنه سازمان‌ملل و نهادهای مختلف تحت تاثیر برخی از کشورهاست.

ولی در نهایت دبیرکل آن را به مجمع‌عمومی ارایه می‌کند؟
بله ولی دونوع گزارش است: یک گزارش دبیرکل و یک‌گزارش گزارشگر ویژه که به‌علت نوع برخورد و نوع تعاملش، اعتماد لازم درباره خود را نزد ایرانیان از دست داده. چون آنها قطعنامه‌ای که علیه ایران تصویب کرده‌اند، سعی می‌کنند همواره آن را تکرار کنند. البته مرکز بحث حقوق‌بشری در ژنو است و در نیویورک هر سال فقط این قطعنامه تصویب می‌شود. همکاران ما در ژنو بسیار فعال هستند و خود ستاد حقوق‌بشر و آقای دکتر‌لاریجانی که رییس ستاد حقوق‌بشر هستند واقعا فعال هستند که در واقع هرچه در بحث حقوق‌بشر گزارش مطرح می‌شود تک‌تک آن را ستاد حقوق‌بشر پاسخ می‌دهد و از طریق وزارت‌خارجه به آنها ارسال می‌شود و آنها می‌توانند در مورد اجزای پاسخ، توضیح بخواهند.

همین ماه گذشته، بیش از صد‌توصیه از قبل به ایران شده بود و ایران آن را پذیرفته و گفته است آنها را اجرا می‌کند. این یک مکانیسم است و درباره همه وجود دارد. ایران که گفته اجرا می‌کند و اکنون هم در حال پاسخگویی درباره آن است بنابراین تصویب چنین چیزهایی دیگر ضرورتی ندارد.

این صدتوصیه چه زمانی مطرح شده‌ است؟
چهارسال قبل.

و چهارسال است که در ایران در حال اجراست؟
بله اجرا می‌شود و درباره نحوه اجرای آن گزارش داده می‌شود و اگر احیانا کشورها سوالی داشته باشند یا توضیح بخواهند، توضیح داده می‌شود. منتها این مکانیسم گزارش ویژه حقوق‌بشری ایذایی و کاملا سیاسی است و طبیعتا باید در مقابل آن بایستیم و جلوی آن را بگیریم.

یکی از راه‌های پیشگیری و مواجهه با این گزارش‌ها می‌تواند دیدارهای شما با مسوولان بخش حقوق‌بشر سازمان‌ملل باشد. این کار انجام می‌شود یا اینکه خیلی معمول و مرسوم نیست؟
نه ما الان با مقامات حقوق‌بشری ملاقات داریم، با آنها صحبت می‌کنیم و برایشان توضیح می‌دهیم.

و جواب آنها چیست؟
مثلا من در مورد اخیر با مسوول حقوق‌بشر ملاقات کردم با کارشناسان مربوطه و برای ایشان توضیح دادم. ایشان گفتند بسیار خب، کارشناس من در مقابل کارشناس شما قرار بگیرند و مواردی که شما می‌گویید را بررسی کنند و ببینند کدامش باید تغییر کند. ولی هیچ اقدامی نکردند و آن جلسه انجام نشد، ما خواسته بودیم و توضیح هم داده بودیم و واقعا آماده‌ایم.

آیا می‌توانید این را پیگیری کنید؟
ما می‌توانیم پیگیری کنیم ولی با تجربه‌ای که داریم می‌دانیم چقدر باید پیگیری کنیم و آنها چقدر می‌توانند انجام دهند، چقدر خودشان هستند چقدر خودشان نیستند در خیلی موارد، آنها خودشان نیستند.

به نظر شما اگر آقای‌احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق‌بشر به ایران سفر کند، گزارش‌هایش به واقعیت نزدیک‌تر نخواهد شد؟ لطفا براساس شناختتان از سازمان‌ملل به این سوال جواب دهید نه بر اساس بحث سیاسی.
یک بحثی که وجود دارد این است که اولین شرط موافقت دولت‌ها با ورود عناصر نهادهای بین‌المللی در مباحث حاکمیتی آنها، اعتماد آنها به بی‌طرفی و انصاف طرف مقابل است. متاسفانه رفتاری که آقای احمد شهید تا الان انجام داده است خیلی موید این موضوع نیست و به گونه‌ای رفتار نکرده است که جلب اعتماد کند و بی‌طرفی خود را نشان دهد بنابراین نه‌تنها ایران بلکه هر کشوری هم جای ایران بود قطعا برای اجازه ورود دادن به فردی که گزارشات اینچنینی را درباره کشور داده، با دیده تردید می‌نگریست.

به علاوه اینکه ایران اصل بحث گزارشگر ویژه را قبول ندارد و نکته این است که اگر پذیرفته شود گزارشگر ویژه بیاید یعنی قطعنامه مربوط به گزارشگر ویژه تایید شده است. ولی ایران در اصل مساله حرف دارد و آن را منطقی و قانونی نمی‌داند. در زمینه حقوق‌بشر فکر می‌کنم فضای عمومی در تمام دنیا در ارتباط با ایران بهتر شود -که آرام آرام در حال بهترشدن است- و فضایی برای معرفی بهتر ایران و کم‌کردن تبلیغات علیه ایران شکل بگیرد.

منبع: روزنامه شرق