چه کسی یهودی است؟!

پارسینه: در اسرائیل، اداره ای به این اختصاص داده شده که یهودی بودن افرادی که از طریق ازدواج یا تغییر آیین یهودی می شوند را قضاوت بکند. دلیل این کار، مهاجرت با استناد به قانونی است که بعد از دادگاه های نورنبرگ و دقیقا برعکس قانون هایی که نازی ها برای کشتار یهودیان استفاده می کردند، در اسرائیل موضوع روز شده است.

از نظر یهودیان سنتی، یهودی شدن ساده است: یا از مادری یهودی زاده می شوید، یا اینکه طی مراسمی رسمی به ازدواج یک یهودی در می آیید (هلاچا). غیریهودیان ممکن است شگفت زده بشوند اگر بدانند مراسم تغییر آیین برای ازدواج، هیچ ارتباطی به ایمان آوردن ندارد. در سنت یهودی، کفرگویی یک فضیلت شمرده می شود. شما می توانید یک خداناباور باشید و همزمان یهودی. به قول یک خاخام نیویورکی، مثل امریکایی بودن است. شما می توانید با دموکراسی و قانون اساسی امریکا مخالف باشید ولی حق شهروندی تان محفوظ است.

همانطور که حدس می زنید، این قانون یهودی شدن، تبعات ناخوشایند نژادی دارد. البته بعضی می گویند به کسی آسیب نمی زند ولی همین قوانین باعث شد اخیرا در بریتانیا مدارس یهودی، وادار بشوند که در قوانین پذیرش دانش آموز تجدید نظر بکنند چون با عدم پذیرش کسی که پدرش یهودی بوده و هلاچا انجام نشده، فرزندشان را یهودی نمی دانسته اند.

از نظر بسیاری اسرائیلی ها، تقصیر خاخام هاست. وقت تاسیس اسرائیل، رهبران سکولار کشور برای افزایش محبوبیت کشور، امور ازدواج و کفن و دفن را به خاخام ها واگذار کردند. اینگونه است که اکنون برای اثبات یهودی بودن تان می بایست جلوی یک خاخام ازدواج بکنید.

خاخام هم به سند و مدرکی که جور کرده اید نگاه می کند. برای بعضی، این موضوع آزار دهنده است که یهودی بودن شان بایستی توسط کس دیگری ثابت بشود. مثلا یهودیان اتیوپی که در دهه هشتاد و نود به اسرائیل مهاجرت کردند، اکنون از سوی همین خاخام ها یهودی بودن شان محل تردید قرار گرفته. رهبر این جمعیت صد و سی هزار نفری می گوید کسی حق ندارد به من بگوید چطوری یهودی باشم.

این موضوع وقتی ابعاد وسیع تری پیدا می کند که به یهودیان ساکن بلوک کمونیستی بپردازیم. بسیاری از این چند صد هزار نفر، در زمان حکومت کمونیست ها، مراسم شان را ترک کردند تا از شر حکومت در امان باشند. حتی ختنه را هم تشویق نمی کردند.

حالا بسیاری از مراسم شان یادشان رفته و با اینکه از نظر دولت اسرائیل، شرط پذیرش مهاجرت این است که دست کم یک پدربزرگ یا مادربزرگ تان یهودی باشد، از نظر خاخام ها، اینها یهودی به حساب نمی آیند. اسرائیلی های لیبرال می خواهند این مشکل را حل بکنند و از اولین اقدام هایشان، ملزم کردن دولت به فراهم کردن امکان ازدواج غیر مذهبی است. در اسرائیل امروز تنها گزینه، حاضر شدن در مقابل خاخام هاست.

دایاسپورای در حال زوال

در ایالات متحده که شش میلیون یهودی، نصف جمعیت یهودیان جهان را در خود جا داده، تصور یهودیان از خودشان همان برداشت ها را تقویت می کند: ۲۲درصد از یهودیان امریکایی می گویند هیچ مذهبی ندارند.

حتی در میان مذهبی ترین یهودیان، دو سوم شان باور به خدا را برای یهودی بودن ضروری نمی دانند. موضوع دیگر، ازدواج با غیریهودیان است که در میان یهودیان امریکایی به سرعت زیاد شده. اگر ده درصد یهودیان سنتی را مستثنا بکنیم، ۷۲درصد یهودیان با غیریهودی ازدواج کرده اند.

این ازدواج ها که زمانی در میان یهودیان به دیده منفی نگریسته می شد حالا باعث شده تعریف یهودی بودن در میان بعضی یهودیان عوض بشود: آنها اکنون بر عنصر ایمان تاکید فراوان دارند. طعنه آمیز است که در حالی که یهودیان ارتدوکس، ایمان را لازمه یهودی بودن نمی دانند، یهودیان لیبرال به ایمان متوسل شده اند.

در مابقی نقاط دنیا از جمله استرالیا و بریتانیا و فرانسه هم، همین روند امریکای مشاهده می شود. به همین دلیل است که در انجا هم، تعریف یهودی بودن دستخوش تغییر شده.

به این ترتیب است که ارتدوکس ها و لیبرال ها، با پاسخ های متفاوت شان، آینده هویت یهودی را متفاوت تعریف می کنند. در میان ارتدوکس ها، که به شدت با یهودی شدن دیگران مخالف اند، و نرخ زاد و ولد بسیار بالایی دارند (در بریتانیا، این گروه ۴۰درصد تمام تولد های یهودی اند)، جمعیتی یکدست می سازند که در خطر بیگانه بودن با جامعه بیرون است.اما لیبرال ها، با راه دادن همه، باعث می شوند هویت یهودی، مرزهای کمرنگ تری داشته باشد و علقه میان دیاسپورا و اسرائیل هم ضعیف تر بشود.

برای یک وزیر سابق اسرائیل، نه خون و نه ایمان معیار یهودی بودن نیست بلکه «حس تعلق داشتن» است. او می گوید خنده دار است که بعد از هولوکاست، حالا ما به این مشغول شده ایم که ببینیم چه کسی یهودی است و چه کسی نیست.

اکومونیست/ترجمه:دانیال جعفری