لباس کردی زنانه کلا چند تیکه است؟

احمد فرامرزی در صفحه شخصی خود نوشت:مصاحبه ای با آقای "سیروی وَلوِی" خیاط لباس های کردی، انجام دادم که چند وقت پیش با اندکی تغییر، در همشهری استان منتشر شد.

مقدمه: خیاطی را با شاگردی نزد پدر آموخته، پدر نیز از پدرش خیاطی را به ارث برده. 36 ساله است. 20 سال آن را با چرخ و قیچی و سوزن سر و کار داشته. می گوید اگرچه به شغلش علاقه دارد اما پارچه های جدید و شیک پوش شدن مردم، خیاطی را روز به روز سخت تر کرده. در مغازه ای جمع و جور در راسته بازار کرمانشاه مهمان "سیروس ولوی" بودم و گپ و گفتی کوتاه درباره لباس کردی زنانه داشتیم. گفتگو را با این جملات به پایان می برد: «ما بچه بودیم عمویم برایمان داستان می گفت، پسری خواهان دختر پادشاه می شود. شرطی که پادشاه برایش در نظر می گیرد این است که لباسی برای دخترم بدوزی که نه با قیچی بریده شود و نه با سوزن دوخته شود. باور کنید الان بیش از 80 درصد از پارچه های لباس کردی نه با قیچی بریده می شوند و نه با سوزن دوخته می شود از بس که بر روی آن سنگ و شیشه کار شده است»

-- لباس کردی زنانه کلا چند تیکه است؟

پیراهن که یک لباس بلند است تا روی پا. زیر پیراهن، شلوار، سربند که خودش چند تیکه است و سربند هر منطقه با منطقه دیگر فرق دارد. "سخمه" ، "سلطه" و "زون" که در هر قوم و منطقه، این لباس ها متفاوت است.

-- لباس کردی مناطق مختلف چه تفاوتهای با هم دارند؟

لباس منطقه سقز چین دار است. چین آن بالای کمر قرار می گیرد و بر روی آن شال می بندند. منطقه کلهر آنهایی که چین دارد چین در زیر سینه قرار می گیرد و بر روی آن سلته می پوشند. در منطقه قصر چین روی یقه قرار دارد.

-- آیا این تفاوت فقط در پیراهن است یا بقیه پوشش ها نیز متفاوت است؟

جلیقه سنندجی داریم که مخصوص خودشان است. جلیقه منطقه کلهر و حتی اطراف مریوان هم متفاوت است. در مورد سربند هم تفاوت وجود دارد. مثلا سربند منطقه کلهر بزرگ تر است و پارچه بیشتر استفاده می شود. در منطقه کلهر زنانشان لباسی به جای چادر استفاده می کنند که "ماشته" نام دارد و برروی دوش انداخته می شود که در مناطق گوران هم استفاده می شود. در مناطق اورامانات این لباس به عنوان "هه وری" شناخته می شود.

-- این تیکه های مختلف لباس کردی، کاربرد مخصوص به خود را دارند؟

پیراهن و زیر پیراهن و شلوار که در همه مناطق استفاده می شود و کاربرد مشخص دارد. سخمه لباس نیم تنه ای است و کوتاه که در تابستان استفاده می شود. به سخمه آستین اضافه می شود و نتیجه اش یک لباس پاییزی- بهاری به نام سلته است. همین سلته را تا پایین زانو بلند می کنند و دو جیب برایش در نظر می گیرند و به آن آستر افزوده می شود واز پارچه ای ضخیم تر استفاده می کنند شبیه پالتو، که لباسی است برای فصل سرما و به آن زون گفته می شود.

-- اسامی این لباس ها در مناطق مختلف متفاوت است؟

پیراهن در بین ایل جاف "کراس"، در مناطق کلهر و گوران "شَوی" و درمنطقه اورامانات "گِجی" گفته می شود. لباسی که در منطقه کلهر زون گفته می شود، در بین مردم جاف "که وا" نام دارد.

-- بعضی ها معتقدند لباس کردی که امروز دوخت می شود خیلی متفاوت از اصل آن است و بسیار تغییر کرده است.

لباس قبلاً بیشتر استفاده لباسی داشت، یعنی هدف پوشیدگی و حفظ سرما و گرما و راحتی بوده است. اما امروزه زیبایی و ظاهر و مرتب بودن اهمیت زیادی پیدا کرده و به قول معروف امروزی تر شده است. اگر به همان شکل بماند شاید نسل جدید از آن استفاده نکند.

-- قبول دارید تغییر کرده است؟

بله! البته مدل ها همان است، اما امروزی تر شده و نسبت به خواست مردم تغییراتی داشته.

-- بالاخره مرز بین حفظ اصالت و خواست مردم چیست؟ تا کجا می شود براساس خواست مردم پیش رفت؟

تجربه 20 ساله من می گوید که همه چیز به اصل خود باز می گردند. مدلها امروزی می شوند، اما کم کم به اصل خود باز می گردند. مثلاً سلته و زون، حدود 5 سال پیش مشتری نداشت، مگر برای کسانی که سنشان حدود 50-60 باشد، اما الان همه جوان ها خواهان این نوع لباس ها هستند.

-- یک مشتری چگونه جنس خوب و بد پارچه را تشخیص دهد؟

به گزارش پارسینه در ادامه این مصاحبه آمده است: الان تشخیص این کار سخت شده است. پارچه ها دو جورند بعضی که در کشور سازنده نیز استفاده دارد، وارداتی است و اینجا نیز از آن استفاده می شود. اما نوع دیگری که فقط مخصوص لباس کردی است و تاجر به سازندگان آن سفارش تولید می دهد برای لباس کردی. در واقع بعضی از پارچه ها سفارش بازار لباس کردی است.

-- پس بیشتر پارچه های لباس های کردی وارداتی است؟

تا آنجایی که من اطلاع دارم حدود 99 درصد.

-- نگفتید چگونه جنس خوب و بد را تشخیص دهیم؟

باور کنید خیلی سخت است، در پارچه های لباس کردی خود پارچه و کاری که روی آن انجام شده اهمیت دارد. بعضاً کار زیبای دستی یا سنگیِ پر زحمت و پر خرجی را اگر روی پارچه خوب و با کیفیت انجام دهند قیمت، زیادی بالا می رود سازندگان هم ترجیح می دهند آن کار را روی پارچه ای با کیفیت پایین انجام دهند، تا قیمت خیلی افزایش پیدا نکند. تشخیص کیفیت، بیشتر از روی تجربه مشخص می شود. پارچه های با کیفیت، تنیدگی تار و پود آن استحکام بیشتری دارد ولی بعضی پارچه ها با کمترین کشش نخ کش می شود و تار و پودش جدا می شود. در واقع تار و پود کمتری در آن استفاده شده است.

-- استفاده مردم از لباس کردی نسبت به قبل بیشتر شده یا کمتر؟

بیشتر شده. حتی در بین غیر کردها چون تنوع رنگی و شادابی دارد آنها هم استفاده می کنند.

-- پس اینکه گفته می شود لباس کردی در حال فراموشی است را قبول ندارید؟

نه اصلاً!

-- و کلام آخر؟

لباس و زبان و ادبیات یک مردم امانت است در دست ما، وظیفه ماست که آن را به نسل بعدی منتقل کنیم. این دَینی است بر گردن ما و مساله ای نیست که به سادگی از کنار آن گذشت.