متن کامل مناظره اقتصادی هشت نامزد ریاست جمهوری/دهم خرداد ۱۳۹۲

مرتضی حیدری، مجری برنامه سئوالات مناظره و نحوه برگزاری را محرمانه خواند و گفت: بینی و بین الله سئوالات محرمانه بوده و به جز بنده، رئیس سازمان و 2 تن از مدیران ارشد این سازمان از محتوای سئوالات با خبر نبوده اند.‬

مجری برنامه گفت: ‫نظر سنجی ها نشان می دهد بیش از نیمی از مردم کشور هنوز نامزد مورد نظر خود را انتخاب نکرده اند و آن را موکول به بعد از مناظره ها کرده اند و آنهایی که انتخاب کرده اند هم گفته اند اگر بعد از مناظره ها فرد صالح تری باشد به وی رای خواهند داد.‬

‫حیدری افزود: بنده موظفم که بر مبنای رعایت اخلاق و حقوق نامزدها را رعایت کنم. نامزدهای مورد نظر حاضر در این جلسه که هر کدام این ادعا را دارند از سایرین بهتر می توانند کشور را اداره کنند.‬

قرعه سوال اول به نام غرضی افتاد

‫هر نامزد 3 دقیقه زمان دارد که به مدت 3 دقیقه به سئوالات مطرح شده پاسخ بدهند و هریک از نامزدهای حاضر به مدت 1.5 دقیقه زمان دارند که سخنان کاندیدای حاضر در پشت تریبون را نقد کنند و سپس نامزد حاضر در پشت تریبون نیز 2 دقیقه فرصت دارد به نقدهای سایر کاندیداها پاسخ بگوید.

‎پس از قرعه کشی صورت گرفته در بین نامزدها قرعه کشی صورت گرفت که سید محمد غرضی به عنوان اولین کاندیدا انتخاب شد تا پشت تریبون حاضر شود و نظرت خود را بیان کند.‬‎

‫در این جلسه طلوعی، مدیر شبکه جام جم به عنوان نماینده ناظر بر عملکرد صدا و سیما حاضر است.

سوال اول: «مشکل اشتغال را چگونه و تا چه اندازه و در چه مدتی در دولت خود مهار خواهید کرد؟»

در ابتدای مناظره هشت نامزد یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در شبکه اول سیما، سیدمحمد غرضی به این پرسش که «مشکل اشتغال را چگونه و تا چه اندازه و در چه مدتی در دولت خود مهار خواهید کرد؟» پاسخ داد و هفت نامزد دیگر، هرکدام ظرف یک دقیقه و نیم، صحبتهای وی را نقد کردند.

سیدمحمد غرضی گفت: ظرف 100 سال گذشته و بیشتر، ملت ایران دچار دولت هایی بودند که همه تورم زا بودند. ریال ما در یک برهه تاریخی در ابتدای نهضت مشروطه معادل یک دلار بود. وقتی رضا شاه به قدرت رسید، یک دلار به سه ریال افزایش یافت، وقتی رضا شاه رفت، 15 ریال شد. متفقین که حمله کردند، 20 ریال شد. در دوران مصدق تغییری نکرد ولی با آمدن دولت زاهدی 35 ریال شد. در دولت منصور 68 ریال، دولت بنی صدر 300 ریال، در دولت موسوی 400 ریال و تا زمانی که من وزیر بودم، بیش از 50 تومان نشد و بعد از آن به 150 تومان رسید. در دولت هاشمی 450 تومان و در دولت خاتمی به 900 تا 1000 تومان رسید و در این دولت 3500 تومان شد.

ملت ما از ابتدای انقلاب دچار گرفتاری تورم هستند و تا تورم حل نشود و کشور به تولید نرسد، اشتغال ایجاد نمی شود، زیرا هزینه پول بالاست و حدود 25 تا 30 درصد است در حالی که در کشورهای دیگر هزینه پول یک یا دو درصد است.

ما در صدسال گذشته تولید نداشته ایم و اشتغال وقتی سامان می یابد که تولید سامان یابد، تولید هم وقتی سامان یابد که هزینه پول به سمت نزولی شدن برود در غیر اینصورت اشتغال مصنوعی است و بعد از اینکه ما توانستیم محکم جلوی تورم بایستیم، اشتغال ایجاد می شود.

نقد هفت کاندیدا به پاسخ غرضی

پس از پاسخ غرضی به این پرسش هفت نامزد دیگر، هرکدام ظرف یک دقیقه و نیم، صحبت های وی را نقد کردند.

محمدباقر قالیباف : نکته ای که غرضی به آن اشاره کرد، ارائه نگاه درست به موضوع است اما واقعیت این است که باید به موضوع به گونه ای نگاه شود که زمینه های اشتغال در برنامه های کوتاه مدت و میان مدت فراهم شود. تامین منابع مالی، جلوگیری از کاهش وضعیت تورم به ویژه در شرایط فعلی در کارخانجات در واقع کارهایی است که در کوتاه مدت می توان آنها را در اولویت قرار داد و در راستای یک برنامه میان مدت آنها را به انجام رساند. این درست است که رونق اقتصادی اساس کار است، اما امروز با رکود مواجه هستیم. تورم از یک طرف به وجود آمده و نمی توانیم نقدینگی را کنترل کنیم؛ بنابراین باید نقدینگی را به سمت تولید هدایت کنیم و در این صورت می توانیم با حرکت به سمت تولید آنها را کنترل کنیم.

غلامعلی حدادعادل : به مساله تورم بیش از اشتغال پرداخته شد؛ البته تورم در اشتغال تاثیر بسیار زیادی دارد و در حال حاضر در مسائل کشور مسائلی وجود دارد که باید به این نکات توجه کنیم از جمله اینکه در حال حاضر بازار کار متولی ندارد یعنی وزارت کار می گوید که من مسئول اشتغال نیستم و تنها مسئول حل و فصل روابط کارگر و کارفرما هستم. در حال حاضر تعدادی از کارگاه ها و کارخانه ها وجود دارند که تعطیل شده اند و باید با حمایت از آنها و استمهال دیون دولت نیز کمک کند که این کارخانه ها احیا شود. اگر این اتفاق بیفتد باید طلب بسیاری از پیمانکاران پرداخته شود و در صورتی که دولت بدهی های خود به پیمانکاران را نپردازد اشتغال زمین می ماند.

علی اکبر ولایتی : آنچه را که آقای غرضی گفت، می توان به این ترتیب تکمیل کرد، اینکه به دولت ها تکیه کردن باید گفت سیاست ها دولت ها چه در قبل و چه بعد از انقلاب بیش از اینکه تولیدمحور باشد توزیع محور بوده است و اگر تولید مردمی شود همان طور که بر اساس تفسیر اصل 44 قانون اساسی که توسط مقام معظم رهبری نهایی و ابلاغ شد و مجلس نیز برای آن قانونی را وضع کرد، به جز معدودی از صنایع بالادستی و اساسی مانند صنعت نفت. باید در تشخیص مصلحت نظام به عنوان واحدهایی که امکان واگذاری وجود دارد این واگذاری ها انجام شود، آن هم نه اینکه دولت به دولت باشد بلکه دولت به ملت باشد. همچنین در کشاورزی نیز باید از این صنایع حمایت شود همانطور که در حوزه صنعت باید حمایت درستی از صنعت صورت گیرد. حمایت از کشاورزی می تواند شامل بیمه کردم محصولات و تضمین خرید محصولات کشاورزان باشد.

محسن رضایی : طرح آقای غرضی ممکن است با شرایط ما مقداری تطبیق داشته باشد ولی بیکاری و تورم دو چیز جدا از هم هستند که بعضا ضد هم عمل می کنند. در این مورد منحنی فیلیپس را در اقتصاد داریم که گرچه ممکن است تناسب هایی ضعیف بین بیکاری و تورم برقرار می شود ولی دو موضوع جدا از هم هستند. برای اشتغال باید دو عنصر شاغل و شغل وجود داشته باشد. شغل را کارآفرین درست می کند و شاغل هم کسانی هستند که توانایی انجام کار را داشته باشند. پرداختن به هر یک از این دو عنصر برنامه ریزی خاصی می خواهد باید کارآفرینی در کشور تقویت شود و از آن طرف کسانی که می خواهند شغل به وجود آورند توانمندسازی شوند. البته مجموعه عوامل بسیار زیادی دست به دست هم می دهند تا اشتغال به وجود آید.

سعیدجلیلی : امروز بیکاری یکی از مهمترین موضوعات کشور است. رشد جمعیتی ما به دوران نیاز به کارش رسیده و به نظر می رسد در این مساله باید دو بخش را مورد نظر قرار داد؛ حمایت از تولید، که باید به ظرفیت بخشهای کشاورزی و دانش بنیان که اگر با صنعت ارتباط برقرار کند مشاغل زیادی به وجود می آید توجه کرد. ما مزیتهای نسبی در نفت و گاز ، فن آوری اطلاعات و فولاد داریم که اگر به آنها توجه شود می توان اقدامات قوی و موثری در اشتغال انجام داد. اشتغال باید در تولید باشد و این تولید مبتنی بر رقابت و کیفیت بیشتر باشد. در صنایع دستی هم مزیت هایی داریم که می توانند شغل ایجاد کنند تا بتوان برای سرمایه گذاری در اشتغال و تشویق به سرمایه گذاری از آنها استفاده کرد.

محمدرضا عارف : هرکدام از دوستان به بخشی از سوال پاسخ دادند اما بخش مهمتر از آن یعنی اینکه چه مقدار شغل باید ایجاد شود، هیچ یک از دوستان پاسخ ندادند. ما حداقل به یک میلیون فرصت شغلی نیاز داریم که برای اینکه این اتفاق بیافتد به ثبات اقتصادی نیاز داریم که مهمترین کار احیای سازمان مدیریت است. سهم صنعت از هدفمند کردن یارانه ها باید پرداخت شود که متاسفانه این میزان پرداخت نشده است. نقدینگی باید به سمت صنعت برود و با استفاده از شیوه های ساده و وامهای دراز مدت انجام شود. جذب سرمایه بخصوص در بخشهای داخلی مهم است. ما سرمایه های جزئی و خردی داریم که وارد بازار طلا و ارز می شوند و به سمت واسطه ها می روند. این سرمایه ها باید به سمت اشتغال بروند. رتبه ما در کسب و کار متاسفانه رتبه 45 در دنیاست. مشکل فضای کسب و کار نیازمند به طرحهای ویژه ای دارد. 200 هزار فرصت شغلی را هم می توان در بخش گردشگری ایجاد کرد.

حسن روحانی : اشتغال و پایین آوردن نرخ بیکاری مهمترین دغدغه مردم است وقتی در جامعه ایرانی بیش از 3 میلیون نفر بیکار وجود دارد و بیش از 800 هزار نفر نیروی متخصص فارغ التحصیل آماده کار است ولی کار و شغلی ندارند نشان می دهد این مهمترین موضوع است. راه حل این مساله بهبود شرایط محیط کسب و کار است که متاسفانه قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، اما آیین نامه های اجرایی آن تصویب نشد. تا زمانی که این قانون اجرا و تصویب نشود راه حل اساسی برای این کار وجود نخواهد داشت به علاوه ما باید به آموزش نیروهای کار برای فرصتهای شغلی پایدار توجه کنیم.

غرضی در دفاع از خود: در تولید رقابت خارجی را به حساب نیاورید. تولید رقابت جهانی دارد. در تمام دنیا هزینه ی پول برای تولید حدود یک درصد است، اما در ایران این مقدار بیش از تورم است و هزینه پول 25 درصد و تورم 20 درصد است. بنابراین هیچ سرمایه ای برای تولید باقی نمی ماند. دولتهای قبلی همه دولتهای صالحی بودند و سعی کردند جواب این مساله را بدهند اما همه شکست خوردند چون از یک موضوع غافل بودند و آن این بود که تورم را به عنوان ابزاری که می تواند کار را راه بیاندازد به کار بردند و عکس آن عمل کردند در حال حاضر تورم باید سه درصد و هزینه تولید حدود یک درصد باشد. رقبای شما کشورهایی مثل ترکیه و هند هستند. در هر سال 40 میلیارد دلار سهم واردات می شود و کالاهایی مثل گوشت و روغن و حتی اخیرا کره هم وارد شده این مساله ناشی از این است که تمام کسانی که به تولید پرداختند به خاطر هزینه های بانکی زیاد تولید را رها کردند، تولید اگر حمایت اداری و سیاسی و منطقی نداشته باشد شکست می خورد.

سوال دوم: نگاه و برنامه شما برای نظام تصمیم گیری کشور و تعامل باسایر قوا و نهادهای نظارتی کشور چیست؟

محمدرضا عارف به این پرسش که «نگاه و برنامه شما برای نظام تصمیم گیری کشور و تعامل با سایر قوا و نهادهای نظارتی کشور چیست؟» پاسخ داد و هفت نامزد دیگر صحبت های وی را نقد کردند.

محمدرضا عارف : من با توجه به مسئولیتی که در اقتصاد کلان کشور داشتم و در زمانی ریاست سازمان مدیریت برنامه ریزی را برعهده داشتم، می خواهم اشاره ای به گوشه مسائل اقتصادی در کشور داشته باشم. مهم ترین گوشه آن، حاکمیت یکپارچه یک جریان سیاسی بر اقتصاد کشور در طول هشت سال گذشته بوده و کنار گذاشتن سایر جریان ها از این عرصه بوده است. یکی دیگر از عوامل این موضوع حضور برخی از نظامیان و شرکت های وابسته به نهادهای نظامی در امور اقتصادی بوده است و این امر موجب شده که فضا برای مشارکت بخش های خصوصی تنگ تر شود و ما شاهد کمترین مشارکت بخش خصوصی در امور اقتصادی بوده ایم.

مشکل دیگر را من در نوع تعامل با دیگر کشورها و دنیا می دانم و ما به خاطر مشکلی که در این ارتباط داریم، نمی توانیم از امتیاز داشتن روابط خوب با دنیا برای حل مشکلاتمان استفاده کنیم.

من فکر می کنم با اجرای سیاست اصل 44 بسیاری از مشکلات حل شود و از طرف دیگر باید نگاه خرد جمعی در کشور حاکم شود و بپذیریم که یک جریان سیاسی نمی تواند کشور را اداره کند. در هشت سال گذشته مدیریت کشور در دست یک جریان بوده، در حالی که باید بنا بر شایسته سالاری بگذاریم و از تمام نیروهای متخصص و کارشناس استفاده کنیم.

در قانون اساسی کشور ما به استقلال قوا اشاره شده است و باید قوا ضمن استقبال با یکدیگر نیز تعامل داشته باشند و مشکلات را در یک فضای صمیمی حل کنند. مشکلات نباید به سطح جامعه کشیده شود و اگر اختلاف نظری وجود دارد، باید در فضای صمیمی حل کنیم و اگر به موردی برخورد کردیم اگر به موردی برخورد کردیم، می توانیم با توجه به قانون و اصل 110 و کمک رهبری مشکلات را حل کنیم.

نقدها به صحبت عارف

روحانی : مهمترین مساله این است که از نگاه فردمحوری و استبداد رای فاصله بگیریم و از متخصصان بخش های خصوصی نیز استفاده کنیم. نباید بگذاریم که صاحب نظران منزوی شوند. سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید احیا شود. دولت باید به صورت فراجناحی اداره شود، جناح واحد به این معناست که نیمی از نیروهای متخصص را کنار بگذاریم که در این صورت کشور ضرر بزرگی را متحمل خواهد شد. باید آزادی بیان و امکان نقد آزاد وجود داشته باشد. اگر آزادی نباشد نظام تصمیم گیری ما تصحیح نمی شود. نقد به عنوان نعمتی است که ایراد تصمیماتی را که گرفته می شود رفع می کند.

ولایتی : نکته ای که آقای عارف گفت، بخشی از مطلبی بود که نیاز به متمم دارد. ما باید از نیروهای متخصص استفاده کنیم که دولت از وجود آنها محروم نماند، اما نیروهای مختلف باید وجه مشترکی داشته باشند و آن اعتقاد به نظام، قانون اساسی و ولایت فقیه در قول و فعل است. بنا بر نظریه مونتسکیو، قوه مجریه، قوه قضاییه و قوه مقننه از هم تفکیک شدند و این در تمام دنیا وجود دارد. قوه مجریه باید قانونگرا باشد و در برابر رای دادگاه از قوه قضاییه حاضر باشد. کابینه باید متشکل از نیروهای متخصص باشد و هر وزیر اختیارات رییس جمهور را در حوزه خود داشته باشد. هر کابینه باید توسط وزرای باسابقه اداره شود.

رضایی : خوشبختانه من جزو هیچ کدام از این دعواها نبوده ام و می توانم قضاوت صحیح تری داشته باشم. من نه جزو تیم آقای خاتمی بودم که اصولگراها را کنار گذاشته باشم، نه جزو تیم آقای احمدی نژاد بودم که اصلاح طلبان را کنار بگذارم و هیچ کدام از این دو را قبول ندارم. معیار من برای بکارگیری نیروهای توانمند، کارآمدی و قبول داشتن نظام است. آقای عارف به سوال پاسخ ندادند که آیا اختیارات ریاست جمهوری را کافی می دانید که بحث لوایح دوقلو پیش نیاید؟ آیا در دوره خودشان نقصی نمی بینند؟ آیا شما می توانید با مجلس اصولگرا هماهنگ باشید یا نه؟ نمی شود وقت ملت بزرگ ایران را گرفت. کاش با توجه به اینکه مساله اقتصاد مهمترین مساله است، اقتصاددانان هم در این جلسه بودند تا به نتیجه درست و صحیحی بتوان رسید.

جلیلی : ما وقتی می توانیم تصمیم صحیح اقتصادی داشته باشیم که این تصمیم مبتنی بر گفتمان نظام و انقلاب باشند زیرا باور مردم این است که با این گفتمان به پیشرفت می رسیم. مبانی نظری برنامه چهارم توسعه در زمان آقای عارف مخالف این بود و نمی تواند پیشرفتی برای این کشور داشته باشد. چرا بحث جناحی مطرح می شود؟ ما 75 میلیون جمعیت داریم و در تصمیم گیری ها مردم، کارشناسان و دولتی ها دخیل هستند. مثلا در موضوع کشاورزی می توان از مردم سوال کرد که چه نکاتی دارند، بعد کارشناسان و بعد دولتی ها به این سوال پاسخ می دهند. نکته دیگر، هماهنگی در خود دولت است. این ظرفیت باید در دولت و شوراهایی که وجود دارد ایجاد شود. در حال حاضر 40 شورا در بدنه دولت داریم اما باید اینها با یک آهنگ باشند و ساز جدایی نواخته نشود. همچنین در دولت و وزارتخانه ها هم نباید اختلافی باشد و در همه اینها قانون باید مبنا قرار گیرد.

حدادعادل : به نظر من جناب آقای دکتر عارف مساله را بیش از حد سیاسی کردند و گناه مشکلات کشور را بر دوش اصولگرایان گذاشتند و گفتند چون 8 سال گذشته توسط آنها اداره شده است، در روابط بین قوا مشکلاتی ایجاد شده است. من موافقم که کشور نباید از نیروهای کارشناس و خدوم با آمدن هر دولتی خالی شود ولی اگر به فرض در دوران اصولگرایان چنین اتفاقی افتاده است، در دوران اصلاح طلبان نیز چنین اتفاقی رخ داد. ایشان فرمودند که از نیروهای اصلاح طلب در اداره کشور در طول چند سال گذشته استفاده نشده است. مگر در دوران اصلاح طلبان با اصولگرایان چنین برخوردی صورت نگرفت؟ بنده اگر اداره کشور را برعهده گرفتم سعی می کنم که گرایش های سیاسی از نیروهای کارشناس و متخصص جدا کنم.

دفاع عارف از صحبت های خود: آقای قالیباف بحث سیاست را مطرح کردند. مگر می شود بدون توسعه سیاسی به توسعه اقتصادی رسید؟ ما معتقد به توسعه موازی هستیم و اعتقاد داریم باید توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی همزمان با هم پیشرفت کند.

آقای جلیلی بحث اشکالات مبانی برنامه چهارم را مطرح کردند؛ اگر این طرح اشکال داشت، چرا مجلس چهارم آن را تصویب کرد و چرا ایرادات آن را اصلاح نکرد؟

آقای رضایی بحث دولت اصلاح طلب را مطرح کردند؛ مگر من گفتم اصلاح طلبان هیچ ایراد و اشکالی نداشتند؟ همه دولت ها اشکال داشتند. بحث تعامل من با مجلس اصولگرا مطرح شد؛ بهترین رابطه را دولت خاتمی با مجلس پنجم که مجلسی اصولگرا بود، داشت و بیشترین آرا را وزرای آقای خاتمی از این مجلس آوردند. ما یک کمیته هماهنگی با مجلس تشکیل داده بودیم نه اینکه دعوای رئیس دو قوه را در صحن علنی مجلس مطرح کنیم و اختلافات آنان را به میان مردم بیاوریم، کمیته ای تشکیل شده بود و مسائل را حل می کردیم به اعتقاد من همین نگاه باید دنبال شود و کشور اداره شود.

آقای ولایتی هم بحث مهمی را مطرح کردند و بنای ما بر این است که هر مسئول در هر سطحی باید وفاداری خود را به نظام و ارزش ها به اثبات رسانده باشد ما هیچ چالشی روی این مساله نداریم.

سوال سوم: برنامه دولت شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟

محسن رضایی به این پرسش که «برنامه دولت شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟» پاسخ داد و هفت نامزد دیگر، صحبتهای وی را نقد کردند.

محسن رضایی : من لازم می دانم یک نکته را بیان کنم که ای کاش روش دیگری برای بیان مهم ترین مسائل کشور که همان مسائل اقتصادی است، در پیش گرفته می شد و بحث های تخصصی صورت می گرفت و قضاوت را در نهایت به مردم می سپردیم و من خود آمادگی دارم، برای بحث های جدی در ارتباط با مسائل اقتصادی. معتقدم در اداره یک کشور باید کار را به مردم بسپاریم، اکنون مردم در اقتصاد حضور ندارند، در مسکن و بسیاری دیگر از کارهای دیگر نیستند، مسکن مهر بحث خوبی بود. البته نواقصی نیز داشت، البته معتقدم که این نواقص را برطرف کرد و اینگونه نباشد که با پول های بدون پشتوانه صورت بگیرد. ما زمین فراوانی در کشور داریم ولی می بینیم که قیمت مسکن در تهران و در کلانشهرها به صورت سرسام آور بالا می رود و برنامه ریزی ها برای ایجاد مسکن را از بین می برد.

من تلاش می کنم که توجه جدی به مقوله مسکن داشته باشم و با اصلاحاتی مسکن مهر را دنبال کنم و زحمتی در این ارتباط کشیده شده و نباید آن را نیمه تمام رها کرد. مقرراتی که برای محدوده شهرها و ایجاد شهرها وجود دارد، باید بر اساس معماری نوین اسلامی باشد و ضروری است در این قوانین در راستای معماری نوین اسلامی بازنگری صورت بگیرد به نحوی که به مقوله معماری در ایجاد این شهرها توجه جدی شود.

در حال حاضر مسکن در کشور تبدیل به یک کالای اقتصادی، تجاری و درآمدزایی شده و این مانع می شود که تسهیلات قابل توجه به مسکن اعطا شود. ما باید مسکن را از حالت دارایی به نوعی سرمایه گذاری تبدیل کنیم تا تورم آن را بگیریم و وام های بیشتری برای ساخت مسکن اختصاص دهیم. در تمام دنیا 70، الی 80 درصد ساخت مسکن از طریق وام تامین می شود؛ چراکه حالت سرمایه گذاری به خود گرفته است.

نقدها به صحبت رضایی

قالیباف : مسکن از هر جهت اولویت دارترین موضوع در برنامه من است. بیشترین سهم، سهم درآمد خانواده های مستضعف و دهک پایین جامعه ما کسانی هستند که خانه ندارند و هرچه به دست می آورند به عنوان بهای مسکن استفاده می کنند و همین قدرت خرید آنها را پایین می آورد. اگر خود مسکن در کشور توسعه پیدا کند، 250 شغل ایجاد می کند و ما از این طریق بیکاری را نیز حل کرده ایم. مسکن مهر کار خوبی بوده است اما دو اشکال دارد. این کار باید با همین شتاب ادامه پیدا کند اما کیفیت ساخت آن باید بالا برود. بافت فرسوده امروز یکی از معضلات ماست. نکته دوم اینکه وقتی ما بافت فرسوده داریم و در داخل شهر زیر ساختهایی مثل آب و برق و مترو داریم، چرا باید در بیابان مسکن بسازیم؟ شاید اینکه در بیابان مسکن را ارزان تر بسازیم درست می شود اما از طرف دیگر هزینه ای را از بیت المال استفاده می کنیم که در این مناطق آب و برق و گاز و سایر زیرساختها را ایجاد کنیم. در تهران 14 هزار هکتار بافت فرسوده وجود دارد. لازم نیست ما به پرند برویم.

غرضی : هر دولتی که بخواهد بخشی نگاه کند، دچار صدمات دولت های گذشته می شود. بخشی نگری باعث فرسودگی و از بین رفتن دولت ها می شود. اینکه ظرف 100 سال گذشته دولت ها فکر کرده اند و یک روز آموزش و پرورش، یک روز دانشگاه، روز دیگر مسکن و روز دیگر کار دیگری کرده اند، همه یا بخشی از سرمایه ملی را صرف آنجا کرده اند و نتوانستند از بقیه سیستم دفاع کنند، به همین خاطر به وضع امروز گرفتار شدند. بخش اصلی کسانی که مسکن ندارند این است که اشتغال نداشتند و نتوانستند پس انداز کنند و امروز به این وضع رسیده اند که بسیاری بدون مسکن ماندند. دولت در دو کلمه خلاصه می شود؛ تورم و اشتغال.

جلیلی : در بخش مسکن دو تقاضا داریم؛ یکی تقاضای مصرفی است یعنی همان تقاضای واقعی. ما در سال حدود 850 هزار ازدواج داریم و این ازدواج ها به مسکن نیاز دارند که باید به این نیاز پاسخ داده شود، به نظر من مسکن مهر پاسخی به این نیاز است، درست است و باید ادامه پیدا کند. اصلاحاتی نیز باید در بافت های فرسوده صورت بگیرد و نوسازی انجام بگیرد از تقاضای واقعی هستند اما تقاضای دیگر وجود دارد که ناشی از بورس بازی است که از نگاه های سوداگرایانه است. شخص به خاطر حفظ پولش در مسکن سرمایه گذاری می کند که یک دلیلش بحث تورم است که به خاطر حفظ ارزش پول در زمین سرمایه گذاری می کند. اگر نتوانیم در این زمینه یک سیاست های اساسی داشته باشیم هر چقدر هم همچون مسکن مهر تولید کنیم در موضوع قیمت مسکن که یک فشار اساسی را به طبقات اجتماع می آورد نمی توانیم موفق باشیم لذا باید حل تورم و بحث حل موضوع اصلاح نظام مالیاتی که چقدر می تواند در بحث مسکن مورد توجه قرار بگیرد. اینکه چگونه سرمایه های سرگردان در بخش تولید مدیریت شود. اینکه قیمت سود مورد توقع سازنده مدیریت شود از بحث های اساسی است که باید در بحث مسکن باید به آن توجه لازم شود.

عارف : یکی از مهم ترین دغدغه های مردم بویژه جوانان مشکل مسکن است. بالا رفتن سن ازدواج، بالا رفتن نرخ طلاق ناشی از این مشکل است. متاسفانه به دلایلی از جمله بی توجهی به تاسیسات زیربنایی و رفاهی و اینکه این طرح در خارج از شهر اجرا شد و تورم زایی بالایی که داشته نتوانسته پاسخگو به این نیاز باشد. ما برای رفع مشکلات طرح مسکن ماندگار را پیشنها دادیم که ان شاءالله بتوانیم جوابگوی جوانان کشور باشیم و بتوانیم آرامش را به جوانانی که می خواهند ازدواج کنند به خانواده هایشان برگردانیم.

حدادعادل : مسکن مهر یک کار مفید بوده و دولت هم زحمت زیادی برای آن کشید و در نتیجه خیلی ها صاحب خانه شدند. این کار سوداگری مسکن را هم کاهش داد اگرچه اشکالاتی هم داشت از جمله اینکه زیرساخت های لازم ایجاد نشد. زندگی در شهر فقط زندگی در خانه نیست و غیر از سرپناه چیزهای دیگری لازم دارد. گاهی به این زیرساخت ها و تاسیسات جنبی توجه نشد و از معماری اسلامی و ایرانی هم نشانی در ساخت انبوه مسکن نیست. سهم بودجه ای که دولت در این سال ها در تحریم و فشار اقتصادی به مسکن مهر اختصاص داد تناسبی با اوضاع کشور نداشت و جا داشت دولت قدری هم به سایر صنایع که ارتباط مستقیم با مسکن ندارند می پرداخت. به اعتقاد من اولویت با ایجاد مسکن در بافت فرسوده است تا در عین حال مقاوم سازی هم تامین شود.

روحانی : اصل تامین مسکن ارزان برای جامعه مخصوصا نسل جوان از برنامه های دولت تدبیر و امید است. قیمت مسکن در سال های اخیر برای مسکن کلنگی رشد 82 درصدی و برای آپارتمان رشد 52 درصدی داشته است. طرح مسکن مهر هم با مشکلاتی مواجه اگرچه اصل آن کار پسندیده ای بود قرار بود 200 هزار واحد در 10 سال ساخته شود اما این میزان به یک و نیم میلیون واحد مسکونی افزایش یافت، با شتابزدگی بدون مطالعه مکان یابی صحیح و رعایت اصول فنی و مهندسی که در نتیجه عیوب فراوانی دارد. برای تکمیل مسکن مهر چندین میلیارد اعتبار لازم است و بانک مسکن هم به خاطر همین طرح از بانک مرکزی استقراض کرده به نظر من مسکن مهر اشکالات فراوانی دارد اما چاره ای نیست جز این که در دولت بعد اشکالات مرتفع و نواقص رفع شود.

ولایتی : همانطور که گفته شد، کاری که صورت گرفته، از اساس درست بوده و باید پاسخی به این نیاز مردم به سرپناه داده می شد. لکن منحصر کردن این کار به دولت کار درستی نبوده است و باید برای افراد کم بضاعت دولت سرمایه گذاری می کرد که این اقدام دولت پسندیده است. اما از سوی دیگر باید امکانات دیگری با کمک بخش خصوصی در این بخش به وجود می آمد. بنابراین مسکنی که ساخته شده است باید عیوب آن از جهت تامین آب، برق، گاز و ... رفع و نیازهای آن تامین شود. نکته دیگر اینکه علت اینکه در نقاط دور افتاده، مسکن تاسیس شده برای جلوگیری از مهاجرت از شهرها بوده است که جلوی مهاجرت از شهرها و روستاهای کوچک به شهرهای بزرگ گرفته شود که این اقدام سیاست درستی بوده است اما از سوی دیگر در شهرها نیز می توان کاری کرد که بافت های فرسوده اصلاح شوند که ضمن مقاوم سازی بافت ها، شهرها نیز توسعه پیدا نکنند. در کشور ما عمر متوسط ساختمان ها 50 سال و در کشورهای اروپایی 150 سال است. بنابراین باید از ابتدا نظارت درستی بر کار ساخت و سازها صورت گیرد.

رضایی در دفاع از سخنان خود: مشکل اصلی معماری ایران است، یعنی مسکن را تنها در رابطه با خانه سازی در نظر می گیرند در حالی که برآیندی است که باید نگاه درستی به معماری ایران شود. در واقع شهرها و روستاهای ما به هیچ وجه در چارچوب یک برنامه کلان معماری ساخته نشده اند که اقتصاد و درآمد مردم نیز در آنها دیده شود. در حالی که بدون پارامتر زندگی مردم تصمیم گیری شده که مشکلاتی را به وجود آورده است در حالی که باید از ابتدا مشخص کنیم شهرها به چه صورت باید توسعه یابد و اقتصاد و اشتغال نیز در هر شهر در نظر گرفته شود و تا این کار را انجام ندهیم مساله مسکن حل نمی شود.

در طرح معماری نوین اسلامی تمامی این مشخصه ها در نظر گرفته شده است که بر اساس آن گفته می شود مناطق فرسوده چند درصد امتیازدهی شوند و حتی در آن طرح برای مسکن 70 درصد وام را دولت به صورت تسهیلات اختصاص می دهد و تنها مردم 30 درصد را می پردازند. بنابراین در این چارچوب بنا داریم مسکن مهر را ادامه دهیم.

البته معتقد هستیم که دو مشکل وجود دارد و آن مسائل زیربنایی مانند مسائل مربوط به کوچه ها و خیابان ها و همین طور تامین منابع نقدینگی است که باید حل شود.

سوال چهارم: برنامه دولت شما برای گسترش و اندازه گیری عدالت اقتصادی چه خواهد بود؟

حسن روحانی به این پرسش که «نگاه، برنامه و شاخص دولت شما برای گسترش و اندازه گیری عدالت اقتصادی چه خواهد بود؟» پاسخ داد و دیگر نامزدها، وی را نقد کردند.

حسن روحانی : عدالت اقتصادی به این معنا است که هر چیزی در جای خودش قرار بگیرد. اولین مساله، تولید است که بتوانیم تولید را در جایگاه خودش قرار بدهیم. در شرایط امروز به جای اینکه تولید داخلی را بیشتر کنیم به واردات روی آورده ایم که این بزرگ ترین بی عدالتی است. عدالت اقتصادی این است که در شرایط فشار دشمن بتوانیم به تولید کمک کنیم، فضا را بهبود ببخشیم و تولید داخلی را بیشتر کنیم و از واردات کم کنیم.

شعارهای سیاسی ما با عملکرد اقتصادی ما سازگار نیست. در شعار سیاسی، شعار مقاومت می دهیم اما در عمل در بخش اقتصادی مقاومتی در کار نیست. در شرایطی که سیاست اقتصادی و سیاسی ما باید منطبق با هم باشند می بینیم که دو رویکرد متفاوت وجود دارد و کاملا جدا از یکدیگر حرکت می کنند. ما در اقتصاد با واردات و دست نیاز به سوی بیرون دراز کردن اعلام نیاز می کنیم اما در سیاست اعلام بی نیازی می کنیم این همه بیکاری در کشور یک شاخص برای بی عدالتی اقتصادی است. حتی شاخص های معروفی هم که وجود دارند، این امر را نشان می دهند. مثلا شاخص ضریب جینی را در نظر بگیریم آخرین اعلام بانک مرکزی نشان می دهد بعد از اجرای هدفمندی یارانه ها دو دهک بالا و دو دهک پایین تا حد زیادی سود برده اند و متنعم شده اند اما شش دهک وسط در فشار اقتصادی قرار گرفته اند.

کارخانه کفش ملی که روزی جزو افتخارات ما در کشورهای همسایه بود، به انبار سایپا و کارخانه پارس الکتریک نیز به لانه کبوترها تبدیل شده است. این نشان می دهد عدالتی بین نیازهای واقعی و عملکرد دولت وجود ندارد.

نقد صحبت های روحانی

جلیلی : ما باید عدالت را مقدم بر پیشرفت اصل بدانیم و ما اگر توانستیم عدالت را محقق کنیم و به تمام ظرفیت های مردم و آحاد کشور فرصت بروز استعدادهایشان را بدهیم، به دنبال آن پیشرفت نیز ایجاد می شود. عدالت باید به شکل ساختاری و نهادینه شکل گیرد نه اینکه با حرکت های مقطعی و یا در ارتباط با موضوعات مشخص صورت بگیرد. اول از همه عدالت باید در تخصیص منابع از جمله منابع اولیه، چه منابع ارزی و پولی و ... صورت بگیرد و وقتی این منابع تخصیص داده شد، باید دید که ساختار ما چگونه این کار را انجام می دهد. در بحث تولید و بهره برداری از سهم تولید نیز باید دید که منافع تولید چگونه تقسیم می شود و این موضوع نیز به تحقق عدالت ساختاری کمک می کند.

غرضی : عدالت یعنی اینکه دولت دست خود را از جیب مردم بیرون بیاورد. وقتی که در دولتی ارز کشور یکدفعه به 3500 تومان می رسد. این موجب می شود که جیب فقرا خالی شود و قدم اول در راستای عدالت این است که دست کسی که در جیب فقراست باید بیرون بیاید و این دست قطع شود. معتقدم مسائل رخ داده در حال حاضر نتیجه دولت متورم است؛ چراکه دولت تورم زا بیش از دولت خود خرج می کند و این موجب می شود که فقیران فقیرتر و اغنیا غنی تر شوند. روش های ناقصی که تاکنون اجرا شده، منجر به ضعف فقرا و قدرت اغنیا شده است. ما باید از دیگران درس بگیریم. می بینیم که صد سال است که در ژاپن 100 ین آن مساوی است با یک دلار و این تغییری نکرده. ما باید قدم اول در راستای تحقق عدالت، قیمت پول ملی را تثبیت کنیم و بعد سراغ کارهای دیگر برویم و کسی که رییس جمهور می شود باید مشخص کند وقتی که دولت را ترک می کند، قیمت دلار و ارز چقدر خواهد بود؟

ولایتی : معنی لغوی عدالت همان بود که گفته شد، اما عدالت در عمل عبارت است از اینکه امکانات مختلف مانند امکان تحصیل، امکان شغل، امکان مسکن به طور یکسان در اختیار مردم قرار گیرد. ما شهروند درجه یک، دو و سه نداریم. هر ایرانی در داخل و خارج از ایران ایرانی است و باید از امکانات کشور بتواند استفاده کند. بدون پیشرفت، عدالت به معنای تقسیم عادلانه فقر است. پیشرفت و عدالت باید توام باشد و اگر چنین شد هم می توانیم عدالت داشته باشیم و هم به پیش برویم البته پیشرفت بدون عدالت نیز فاصله طبقاتی را افزایش خواهد داد.

عارف : عدالت اجتماعی نباید به منزله تقسیم فقر تلقی شود. گسترش عدالت اقتصادی که از شعارهای ماست برای تحقق نیازمند تولید ثروت است. ما رشد اقتصادی شش درصد را در برنامه سوم داشتیم که در آن شرایط برای کاهش فاصله طبقاتی فراهم شده بود اما امروز به رشد اقتصادی هشت درصد نیاز داریم و ما رشد اقتصادی هشت درصد را در برنامه خود دنبال می کنیم. ما باید به نقاط غیربرخوردار، شهرستان ها و نقاطی که از مرکز دور هستند توجه کنیم. فاصله طبقاتی باید کاهش پیدا کند، متاسفانه خط فقر بالا رفته است. در سال 1383، 29.4 درصد زیر خط فقر بودند که الان به 44 درصد رسیده است. ما باید ابتدا اولویت را به اقشار آسیب پذیر اختصاص دهیم تا ان شاءالله بتوانیم خط فقر را به سطح قابل قبولی برسانیم.

قالیباف : من فکر می کنم عدالت نه گفتنی است نه شنیدنی؛ عدالت یک عمل و اقدامی است که باید اتفاق بیافتد و مردم آن را بچشند ما یک عدالت فردی داریم که در آن عدالت همه آحاد ملت طبق قانون اساسی با هر گرایشی که دارند باید از همه فرصتهایی که در قدرت است به طور برابر استفاده کنیم. عدالت بعدی عدالت جغرافیا است به هر حال نباید فقط به مرکزیت حکومت برسیم و هرچه از مرکز دور شویم بقیه محروم تر شوند ما عدالت اجتماعی می خواهیم و فقط نباید به یک طبقه و قشر خاص فرصت بدهیم ما باید به کارگران و کشاورزان نیز این فرصت را بدهیم. هر حرفی که از عدالت بزنیم ولی رشد اقتصادی در آن نباشد یک شعار بیشتر نیست. ما هرچقدر به مناطق محروم برسیم ولی رشد اقتصادی نداشته باشیم درست نیست. من در نیروی انتظامی مدتی خدمت داشتم و عدالت را در آنجا برقرار کردم. من پلیس 110 را درست کردم و همه به آن دسترسی پیدا کردند موفقیت یعنی عدالت. من در شهرداری تهران توفیق خدمت پیدا کردم و مناطق محروم را در اولویت قرار دادم. درآمد شهرداری را بالا بردیم و رشد شمال شهر را متوقف نکردیم بلکه درآمدهای شهر را چند برابر کردیم.

حدادعادل : ما در دهه ای قرار داریم که پیشرفت و عدالت نامیده شده است. این نامگذاری بی سبب نبوده یعنی می توانیم بگوییم که برخی نظریه های پیشرفت که در خارج از مجموعه اسلامی طراحی شده به پیشرفت بیشتر از عدالت اهمیت می دهند. عدالت و پیشرفت باید با هم باشد نباید هیچ کدام به صورت فراموش شده در بیاید یکی از نمونه های تامین عدالت بحث هدفمند کردن یارانه هاست. ما می بینیم که یک خانواده قبل از اجرای این طرح روزانه چندین لیتر بنزین استفاده می کنند ولی یک خانواده فقیر هیچ مقدار بنزینی مصرف نمی کرد و هیچ استفاده ای از این یارانه ای که دولت اختصاص داده بود نمی کرد. یکی از اهداف هدفمند کردن یارانه ها تامین عدالت بوده و باید تمدید بشود.

رضایی : در طی شش ماه گذشته به بیش از 250 شهرستان سفر کرده ام و در بازارها، مزارع و کارخانجات با تمام وجود احساس کردم با آرمان بزرگی که بیش از 30 سال است از آن حرف می زنیم، فاصله داریم. تبعیض، پارتی بازی و رشوه در سیستم اداری کشور، قوه قضاییه و تمام ارکان نفوذ کرده و اجازه نمی دهد توضیح عادلانه ثروت اتفاق بیفتد، اما چرا این فاصله زیاد است. الان دوران شعار دادن تمام شده و اگر با شعار دادن این مساله حل می شد تاکنون باید حل می شد. برنامه های من درباره یارانه سبز، ایجاد پنج میلیون کسب و کار خانگی و ایجاد شغل برای جوانان ناظر بر این است که عملا عدالت را محقق کنیم. ما دو نوع عدالت داریم؛ یک نوع عدالت توزیعی و دیگری عدالت تولیدی. ما باید فرصت ها را بین همه توزیع کنیم و در نتیجه درآمدها بین همه اقشار توزیع شود اما متاسفانه در نگاه و شاخص مشکل داریم.

روحانی در دفاع از خود: در بحث عدالت باید به مساله رانت و فساد اشاره شود. متاسفانه در سال های اخیر بیشتر با این مقوله مواجه بودیم. فساد مساله ای است که رهبری همواره بر آن تاکید کرده اند. عدالت هم فرصت برابر برای کل مردم، اتباع ایرانی و همه اقوام و مذاهب و زن و مرد است.

در برخی بخش ها باید قانون اساسی مخصوصا فصل سوم آن را به خوبی اجرا کنیم. عدالت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باید هر سه مورد توجه قرار گیرد. در عدالت اجتماعی حمایت از محرومین باید در اولویت باشد، کسانی که حقوق ثابت دارند کارمندان، کارگران مورد توجه قرار گیرند و زنان بیکار نیز نیازمند توجه هستند.

در بین زنان افراد 20 تا 29 سال در زمره بیکاران هستند. ما باید عدالت را در تمام امکانات کشور مشاهده کنیم و یکی از راه های آن این است که همه احساس کنند به صورت برابر می توانند از امکانات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی که در کشور وجود دارد، استفاده کنند.

نکته مهم در بحث عدالت، تمرکززدایی است. امروز استان های کشور احساس می کنند این توان را دارند ک هبرای اداره استان خود تصمیم گیری کنند اما این تصمیمات در تهران متمرکز شده. ما باید بار را از دوش تهران برداریم و امکانات و اختیارات بیشتری را به استان ها بدهیم.

سوال پنجم: برنامه دولت شما برای مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی در اولین سال دولت آتی چیست؟

غلامعلی حدادعادل به این پرسش که «برنامه دولت شما برای مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی در اولین سال دولت آینده چیست؟» پاسخ داد و هفت نامزد دیگر، صحبتهای وی را نقد کردند.

حدادعادل : برای مقابله با آثار ناشی از کاهش درآمدهای نفتی ما باید در درجه اول به صادرات غیرنفتی توجه کنیم. ما می توانیم با افزایش صادرات غیرنفتی جای خالی صادرات نفتی را پر کنیم. کشور ما کشوری است که از نظر کشاورزی امتیازات بالایی دارد، دارای تنوع اقلیمی است لذا می توانیم صادرات کشاورزی داشته باشیم. همچنین می توانیم از مزایای گردشگری برای تامین ارز به جای کاهش ارز ناشی از نفت استفاده کنیم. همچنین می توانیم از سایر امتیازات مانند کریدور ترانزیت شمال جنوب استفاده کنیم که اینها می تواند در مقابل کاهش درآمد نفتی ما را مقاوم تر کند.

دولت باید انضباط مالی را افزایش دهد و از ریخت و پاش و مصرف زیاد که ما را به ارز به ویژه ارز نفتی محتاج تر می کند جلوگیری به عمل آید. در واقع می توانیم با افزایش انضباط مالی، راه های دیگری را تعقیب کنیم.

اقتصاد مقاومتی از جمله اموری است که می تواند کشور را در مساله نفت بیمه کند و مراد از اقتصاد مقاومتی، کاهش رشد اقتصادی یا فقر اقتصادی نیست بلکه هدف عوض کردن شیوه اقتصاد و پوست انداختن از نوسازی اقتصادی و نیز حمایت از تولید، کار و سرمایه ایرانی است.

فکر می کنم ملت ما و دولت من در آینده برای مقابله با کاهش ارز ناشی از درآمد نفت باید سبک زندگی اسلامی را در نظر داشته باشد. ما نمی توانیم به سبک زندگی غربی عمل کنیم و طعمه تحریم غرب قرار گیریم.

نقدها به صحبت حدادعادل

روحانی : یکی از راه حل هایی که ضروریست در این زمینه اقدام کنیم، این است که دست از خام فروشی برداریم. امروز بسیاری از کالاها را به صورت خام صادر می کنیم حتی معادن سنگ های قیمتی و سنگ های ساختمانی به صورت خام صادر می شود و توسط چینی ها روی کشتی در آنها خام می شود و دوباره به ایران و سایر کشورها صادر می شود. در نفت هم می توانیم چنین کاری را انجام بدهیم و آن را به صورت فرآوری شده صادر کنیم. باید موانع را برداریم تا مردم با ایجاد پالایشگاهها و صنعت پتروشیمی نفت را از خام فروشی دربیاورند. باید موانع صادرات را برداریم تا صادرات غیر نفتی جای نفت جایگزین شود. ظرفیتهای خالی صنعت ما که الان حدود 40 درصد است می تواند با امکانات کم پر شود. اگر تولید زیاد شود می توانیم جبران مساله نفت را بکنیم. کشور ما همچنین می تواند مرکز صادرات برق در منطقه باشد یعنی نفت و گاز را به برق تبدیل کنیم و به کشورهای همسایه صادر کنیم.

عارف : جهت گیری کلی دولت ما اقتصاد بدون نفت است. یعنی وابستگی بودجه به نفت باید به صفر برسد ما باید نفت را یک ثروت ملی بدانیم ثروتی که مولد و ماندگار باشد. اساسا نگاه ما به نفت این است که باید بتوانیم آن را برای آیندگان هم حفظ کنیم. اما در کوتاه مدت با راه حل هایی مثل انضباط مالی دولت، می توان هزینه های دولتی را کاهش داد و با واگذاری سریع وابستگی نفت به دولت را تحدید کرد. ما باید به وضعیت جغرافیایی ایران هم توجه کنیم و درآمد زایی خوبی از تجارت، پروازهایی که بر فراز ایران انجام می شود توسعه فن آوریهای ارتباطات و اطلاعات انجام دهیم کارهایی که می توانند درآمد زایی بسیاری برای ما داشته باشند و به افزایش بهره وری منجر شود. ما مشکلات زیادی در این زمینه ها داریم که اگر برطرف شوند می توانیم وابستگی به نفت را کاهش دهیم.

جلیلی : یکی از بحث های مهم این است که ما این موضوع را یک فرصت بدانیم یا تهدید که به نظر می رسد باید آن را یک فرصت بدانیم. هر چقدر وابستگی به نفت کاهش پیدا کند، این یک فرصت است و به نسبت آن می توانیم از دیگر ظرفیت ها چه در حوزه نرم افزاری و سخت افزاری استفاده کنیم. ما مزیت های نسبی در دیگر حوزه ها نیز داریم، از جمله بحث ترانزیت که ما باید از ظرفیت حداکثری در ارتباط با آن استفاده کنیم و حتی می توانیم بیش از درآمد نفت در اینگونه حوزه ها درآمدزایی داشته باشیم. از طرف دیگر می توانیم از خام فروشی جلوگیری کرده و از ارزش افزوده محصولات ناشی از نفت استفاده کنیم و استفاده از ارزش افزوده این محصولات موجب افزایش درآمد ارزی می شود که این درآمد قابل مقایسه با خام فروشی نیست. از طرف دیگر باید از واردات غیرضروری نیز جلوگیری کنیم حتی در مورد برخی از کالاهای اساسی مانند گندم و برنج که به راحتی می توان در داخل کشور تولید کرد.

ولایتی : مطالبی را دوستان مطرح کردند که بجا بود. من نیز معتقدم که باید از خام فروشی جلوگیری کنیم و محصولات فرآینده شده آن را تولید کرده و به فروش برسانیم. از طرف دیگر از ویژگی های ترانزیتی که در کشور وجود دارد باید استفاده کنیم. در واقع جغرافیای سیاسی کشور ما دارای ویژگی هایی است که باید از این ویژگی ها استفاده کرد. از طرف دیگر باید رابطه مان را با دیگر کشورها نیز اصلاح کنیم. امروز نفت ما را تحریم کردند و کمتر می خرند. برای نقل و انتقال دلار مشکلاتی ایجاد کردند و فردا ممکن است جنس دیگری را تحریم کنند یا مشکلات ترانزیتی ایجاد کنند ما باید برنامه داشته باشیم. برای حل این مشکلات و بدانیم که چکار می خواهیم بکنیم.

قالیباف : ما باید نگاه کنیم که کاهش فروش نفت برای ما یک تهدید است یا فرصت. اگر سوءتدبیر وجود نداشته باشد، یک فرصت است اما اگر سوءتدبیر باشد، تبدیل به یک تهدید می شود. ما باید هزینه هایمان را اولویت بندی کنیم. به طور مثال ببینیم که دارو برای ما مهم تر است یا خودرو. کاهش هزینه های دولت، تقویت بخش خصوصی و هدایت نقدینگی که سمت تولید از مسائلی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در شهرداری همیشه 30 درصد درآمد از دولت تامین می شد اما امروز درآمد ما از دولت به کمتر از پنج درصد رسیده است و این یعنی درآمد ما بدون نفت تولید می شود و ما مشکلی در اجرای پروژه ها نداریم، چراکه ما پیش بینی کردیم و درآمد را خودمان تامین کردیم. در دولت اصلاحات اقدام خوبی که انجام شد، با وجود اینکه قیمت نفت 10 دلار بود، رشد صنعت ما دورقمی شد و این تنها مقطعی بود که این اتفاق افتاد. این نشانگر این است که برای این مساله برنامه ریزی و فکر شده بود.

غرضی : من به مدت چهار سال وزیر نفت بودم. در دولت وفاق هزینه کشور 115 میلیارد دلار بود. در دولت سازندگی 118 میلیارد دلار، در دولت اصلاحات 128 میلیارد دلار و در دولت اخیر درآمد سنگینی حاصل شد که بخش اکثریت آن صرف واردات شد. بنابراین آمریکایی ها به این نتیجه رسیدند که هزینه کشور حدود 100 میلیارد دلار است و اگر جلوی آن را بگیرند، کشور ساقط می شود. دولت اصلاحات که 28 میلیارد هزینه اش بود، اگر پنج درصد تورم هم روی آن برود، می شود 35 میلیارد دلار که الان برای این کشور این مقدار مساله خاصی نیست و از طرق مختلفی مانند صادرات نفتی یا غیرنفتی قابل تحصیل است. ما باید امروز تولید را محکم بچسبیم و آن را سامان دهیم.

حدادعادل در دفاع از خود: ملت ایران بدانند ما می توانیم بدون وابستگی به نفت هم اقتصاد خوبی داشته باشیم. کل واردات ما در سال 91، 53 میلیارد دلار بوده که 32 میلیارد دلار آن صادرات غیرنفتی بوده است. از این میان 30 میلیارد دلار کالاهای واسطه ای وارد شده که برای اقتصاد کشور مفید است اما هشت میلیارد دلار واردات گروه 9 و 10 که عمدتا تجملی هستند، داشته ایم مثل خودروهای وارداتی گران قیمت که عده ای با آن مانور تجمل در خیابان ها می دهند و وارد نشدن این کالاها لطمه ای به اقتصاد کشور نمی زند بلکه هشت میلیارد دلار به هدر رفته است.

اگر ما این هشت میلیارد دلار را حذف کنیم و 15 میلیارد دلار واردات مربوط به سایر کالاها را کاهش دهیم عدم موازنه هم کاهش می یابد و هم می توانیم آن را از سایر راه ها تامین کنیم. کشاورزی منبع بزرگی برای ماست. در یکی از روستاهای اطراف آزادشهر بدون اینکه دیناری از دولت پول گرفته باشند 60 هزار هکتار زمین را زیر کشت زعفران برده اند. ببینید چه ظرفیت هایی در کشاورزی است. پس ما می توانیم بدون نفت زندگی کنیم، جلوی بلبشوی واردات را بگیریم و انضباط اقتصادی را تامین کنیم.

سوال ششم: برنامه شما برای تقویت تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی چیست؟

محمدباقر قالیباف به این پرسش که «گام های عملی دولت شما برای تقویت تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی و بهبود فضای کسب و کار چیست؟» پاسخ داد و دیگر نامزدها صحبتهای وی را نقد کردند.

محمدباقر قالیباف : برای رونق کار همانطور که در برنامه هایم به آن اشاره کردم، برنامه دو ساله داریم. در بحث مربوط به تولید بحث سهم تولید (هم صنعت و هم کشاورزی) را از یارانه در اولویت اول قرار می دهم. نقدینگی را که رهاست، هدایت می کنم و آن را به اولویت مدنظر می برم. سفته بازی را جمع می کنم، از درآمدهای بدون تولید مالیات اخذ می کنم و انضباط بودجه را در دولت مورد توجه قرار می دهم.

در دولت من به بانک مرکزی استقلال می دهیم تا نقدینگی زیاد نشود و بانک مرکزی بتواند وظیفه اش را به درستی انجام دهد. ما نباید هر هفته و هر ماه تصمیمات را عوض کنیم تا برای عده ای رانت ایجاد کنیم و آنها یک شبه میلیاردر شوند که در نتیجه سرمایه فقرا هم تقلیل یابد. باید نوعی بازبینی در توزیع کالا و خدمات داشته باشیم، کاهش فشار تحریم را بر صنایع در اولویت قرار می دهیم، برای دهک های پایین سیاست جبرانی مثل بیمه و سلامت قرار می دهیم که اکنون دچار اشکال جدی در این زمینه هستیم. ما از عدالت حرف می زنیم ولی نباید مساوات را مدنظر قرار دهیم، همچنین باید کیفیت را در کالاها افزایش دهیم.

اگر بتوانیم شبکه توزیع را بویژه در کالاهای اساسی در شرایط تحریم در اولویت قرار دهیم بسیار اهمیت دارد. مثل کشاورزی که اکنون ضمانت در کالاهای مهم را هم رعایت نمی کنیم. سال گذشته از مواد غذایی مورد نیاز هر خانوار مقدار زیادی به کشور وارد شده است.

نقدهای دیگر نامزدها به صحبت های قالیباف

حداد عادل : ما برای رونق بخشی به تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی باید آسیب شناسی از وضع موجود داشته باشیم. ما آسیب های ساختاری داریم و سیاستگذاری اقتصاد ما نیز آسیب رسان است؛ البته فشار خارجی و تحریم نیز وجود دارد که در داخل اثر می گذارد. اما می توانیم با اصلاحات ساختاری و سیاست گذاری به تولید کمک کنیم. به عنوان نمونه، اقدامی که در مجلس هفتم زمانی که من رییس مجلس بودم انجام شد و آثار مناسب آن در اقتصاد ملی و کشور بر جای ماند، این بود که سهمیه بندی در مصرف بنزین انجام شد. ما روزانه 70 میلیون لیتر مصرف بنزنین داشتیم که 40 میلیون در داخل تولید و 30 میلیون آن از خارج از کشور تامین می شد و دشمن طمع کرده بود که ما را در این زمینه تحریم کند اما مجلس هفتم با کار دقیق و سنجیده ای که انجام داد، تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد.

جلیلی : بحث من هم این است که ما تولید ملی را مهم بدانیم. در دولت های قبلی این بحث مطرح می شد که زمانی به تولید توجه بکنیم که صرفه اقتصادی وجود داشته باشد، حتی اگر بیاییم از کالای خارجی که در رقابت با کالای داخلی وجود دارد، حمایت کنیم، امر صحیحی است و حتی در رسانه ملی نیز تبلیغ می تواند صورت گیرد. طبیعی است که در این صورت تولید ملی لطمه می خورد نه تنها این نگاه نباید وجود داشته باشد بلکه باید سعی کنیم تا جایی که امکان دارد از تولید داخلی حمایت کنیم. در واقع برای تولیدکننده داخلی فرجام و پایان کار را مشخص کنیم اگر فرجام تولید مشخص باشد، ظرفیت زیادی برای تولید ایجاد شده و تولیدکنندگان انگیزه پیدا می کنند.

عارف : اشاره شد که مهمترین کار که باید انجام شود ثبات اقتصادی. است به همین منظور ثبات در تصمیمات دولتی نیز باید اجرا شود و از کارشناسان زبده استفاده شود. سهم تولید از هدفمند کردن یارانه ها باید پرداخت شود. اگر این سهم 30 درصدی پرداخت شود، رونق در تولید به وجود می آید. در بخش کشاورزی هم مسائل زیادی داریم. تضمین خرید در سالهای اخیر مورد غفلت واقع شده است. ما در گندم خودکفا شدیم اما در سال 91، 2.6 میلیارد دلار صرف واردات این محصول شد. بیمه کشاورزان، معیشت آنان، رسیدگی به مشکلات کارگران و بیمه بیکاری آنها در بخش کشاورزی باید مورد توجه قرار بگیرد. کسب و کار خانگی از موارد دیگری است باید به آن توجه شود. ما 18 میلیون خانم خانه دار داریم که می توانیم از آنها برای کسب و کار خانگی استفاده کنیم. کسب و کار خانگی با کمک های اولیه بخصوص بیمه زنان خانه دار موجب افزایش تولید می شود.

روحانی : برای تقویت تولید ملی در گام اول، باید از مصرف محوری به سمت تولید محوری حرکت کنیم در سا ل های اخیر مصرف محوری رشد کرده است. خصوصی سازی باید واقعی باشد. آنچه که انجام شد، فقط 13 درصدش واقعی و بقیه آن شبه دولتی بود. رقابت ها باید واقعی باشد، اما الان قدرت هایی هستند که هم ثروت دارند و هم قدرت سیاسی. رقابت کردن با این قدرت ها برای تولید کنندگان سخت است. باید فضای رقابت را ایجاد کنیم به طوری که احساس امنیت اقتصادی وجود داشته باشد. در حال حاضر به احساس امنیت اقتصادی لطمه خورده ما باید کارآفرینان را تشویق کنیم و فضا و سرمایه برای آنها فراهم کنیم. امنیت روانی در جامعه وجود ندارد. تهمت ها و برچسب ها به افراد زده می شود اینها باید از بین برود تا قادر باشیم برای میان مدت و درازمدت برنامه ریزی اقتصادی کنیم.

رضایی : مساله اصلی اقتصاد ملی ما این است که صاحب ندارد و ما باید ساختار دولت را به سمت تولید ملی سوق دهیم و در کنار هر وزارتخانه ای، اتاق فکر ایجاد کنیم. من مجمع عالی اقتصاددانان را ایجاد می کنم و شوراهایی را در این زمینه ایجاد خواهم کرد و از نظرات اتاق بازرگانی، خانه صنعت و اتحادیه های اقتصادی و ... استفاده می کنیم و ایالت های اقتصادی نیز ایجاد می کنم. برای اقتصاد شهر و روستا برنامه ر یزی می کنم. در حال حاضر اقتصاد ملی ما مانند حاجی دودی است که خمپاره به ارتفاعات می زد و آتش می گرفت و دود بالا می آمد و بعد می گفت چه کار خوبی. معتقدم هزینه تصمیم گیری غلط 10 برابر حیف و میل است و حیف و میل 10 برابر مفاسد و شعار، با حرف به جایی نمی رسیم.

غرضی : تا وقتی هزینه سرمایه بالاست، تولید شکل نمی گیرد. وقتی هزینه سرمایه گذاری 25 درصد باشد ما شاهد شکل گیری تولیدی نخواهیم بود، چراکه تولید در دنیا 25 درصد سود نمی دهد بلکه بین پنج تا هفت درصد سود می دهد و وقتی این سود به هشت درصد برسد، رقیب پیدا می کند. موقعی تولید شکل می گیرد که هزینه سرمایه پایین بیاید و این امر در صورتی تحقق پیدا می کند که تورم کاهش پیدا کند و وقتی تورم کاهش پیدا کند، تولید نیز شکل می گیرد و این یک چرخه است. ما باید بورس مصنوعی و شبه پولی را از بین ببریم و سرمایه نیز جایگاه عالی خود را در کشور پیدا کند.

ولایتی : تولید را باید در دو بخش مورد توجه قرار داد؛ یکی بخش صنعت و دیگری کشاورزی. تولید در بخش صنعت باید کاملا مردمی شود یعنی کارگاه ها و کارخانه ها به مردم واگذار شود. متاسفانه دولت بخش مهمی از صنایع را در اختیار دارد و بخش های دولتی اگر دچار مشکل شوند، از بانک ها قرض می گیرند و مشکلاتشان برطرف می شود اما بخش خصوصی چنین امکانی ندارند و اگر وامی بگیرند وام گرانقیمتی خواهد بود. بخش های خصوصی برای واردات مواد اولیه خود با مشکل دیگری نیز روبه رو هستند. در گذشته اگر آنها با 10 درصد قیمت کالا اگر بانک ها برایشان ال سی باز می کردند، الان باید 30 درصد بهای کالا را به بانک ها بدهند تا بتوانند مواد مورد نیاز خود را وارد کنند. در بخش کشاورزی نیز تا زمانی که نتوانیم قیمت خرید محصولات کشاورزی را تامین کنیم، مشکل حل نمی شود. ما گندم را از کشاورزان خود 700 تومان می خریم در حالی که برای واردات گندم از کشورهای دیگر بالای هزار تومان هزینه می کنیم. اگر همین مقدار به کشاورز داخلی داده شود، مطمئنا تولید کشاورزی نیز بالا خواهد رفت.

دفاع قالیباف از صحبت های خود: 70 درصد سهم رشد اقتصادی در کشورهای دیگر مربوط به بخش خدمات است و 30 درصد باقیمانده به کشاورزی و صنعت تعلق دارد. اما متاسفانه سهم رشد اقتصادی از طریق خدمات برای کشور ما 45 درصد است. ما می توانیم خدمات را به سرعت با توجه به نیروی جوان و نیروی متخصصی که داریم به ویژه در حوزه آی تی افزایش دهیم که البته نیازمند پهنای باند بالا و حل مسائلی از این دست هستیم.

حمل و نقل، آموزش و پرورش و سلامت بخش های دیگری از مسائل خدماتی است که می تواند در رشد اقتصادی موثر واقع شود. امنیت سرمایه گذاری مساله مهم دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. امروز در بخش سرمایه گذاری، امنیت نیست. نه درست بحث مبارزه با مفاسد دنبال شد و نه بحث سرمایه گذاری. رفتار بانک ها در مشارکت مدنی نیز باید تغییر کند. به طور مثال تصمیم هایی که در مورد ارز گرفته شد، هیچ کدام اقتصادی نیست. ما باید فرصت دهیم تا مشارکت مدنی تبدیل به اجاره به شرط تملیک شود تا سرمایه ها به سمت صنعت بازگردد. ما باید بخش خصوصی را توسعه دهیم. امروز از خصوصی سازی به عنوان خصولتی یاد می کنند. یعنی هنوز بخش عمده ای از امور در دست دولت قرار دارد.

سوال هفتم: گام دوم قانون هدفمندی یارانه ها را چگونه و با چه تدابیری اجرا می کنید؟

سعید جلیلی به این پرسش که «گام دوم قانون هدفمندی یارانه ها را چگونه و با چه تدابیری اجرا می کنید؟» پاسخ داد و دیگر نامزدها صحبت های وی را نقد کردند.

سعید جلیلی : هدفمندی یارانه ها امروز یک قانون است و باید به خوبی اجرا شود. برخی موضوعاتی که ما مطرح می کنیم مثل حمایت از تولید و مبارزه با تورم در دولت های قبلی هم مطرح شده اما موفقیت نبوده است یا قانون هدفمندی یارانه ها موضوعی بوده که همه روی آن وفاق داشتند اما چرا در اجرا دچار مشکل شد. اولین کار برای هر سیاست اقتصادی که ما می خواهیم دنبال کنیم این است که اگر به ساختار اجرایی دولت توجه نکنیم هر سیاست خوبی در عمل موفق نخواهد شد.

اگر دولت را به یک ماشین تشبیه کنیم هر سیاستی که بگوید این طرف یا آن طرف برو، اما وقتی ماشین راه نیفتد و سرعت لازم را نداشته باشد بهترین قانون هم دچار مشکل می شود. حمایت از تولید موضوعی است که مورد وفاق همه است اما این ساختار این ظرفیت را ندارد و سازوکارها خوب تعریف نشده است. مهمترین بحث این است که ساختار دولت باید به گونه ای تعریف شود که اولا خودش برای مردم و اجرای طرح های خوب مانع نباشد بلکه تقویت کننده و مشوق باشد تا ظرفیت های دیگر به کار گرفته شود. در سیاست های مختلف و قوانین خوب مثل مبارزه با تورم، ایجاد اشتغال و هدفمندی اگر ماشین دولت متناسب تعریف نشود این قوانین هم به خوبی اجرا نمی شود. در هدفمندی یارانه ها بحث اساسی این بود که یارانه ها هدفمند شود و در جهت صحیحی مدیریت شود.

نقدها به صحبت جلیلی

رضایی: من معتقدم که مرحله اول طرح هدفمندی یارانه ها به دلیل اینکه دولت تعهد داده است باید عملی شود ولی در مرحله دوم باید به صورت درآمدی و تولیدی عمل کنیم یعنی پولی را که صرف این کار می شود، وارد تولید کرده و سرمایه گذاری کنیم و سپس مشاهده خواهیم کرد که این پول در مصرف و تقاضا اثر خودش را می گذارد؛ بنابراین مرحله دوم هدفمند کردن یارانه ها را حتما انجام خواهیم داد. مساله دیگری که وجود دارد این است که ساختار دولت کافی نیست و کارکرد و رفتار دولت باید تغییر کند. نوسازی دولت متناسب با تولید ملی است و مهمترین مساله ای است که چنانچه مورد توجه قرار نگیرد هر تیم دیگری هم که به جای احمدی نژاد روی کار بیاید هیچ اتفاقی صورت نخواهد گرفت. دولتی باید روی کار بیاید که پول آور باشد و بتواند چرخ تولید و ثروت ملی را راه بیندازد در این صورت است که می توانیم از طرح های مختلف صحبت کنیم.

غرضی: این بار اولی نیست که ما یارانه پرداخت می کنیم. زمانی که من وزیر نفت بودم نیز از امام اجازه گرفته شد که بنزین یارانه ای شود. همیشه در دولت های مختلف نیز مطرح بوده که یارانه ها باید به درستی هدفمند شود. اینکه در هدفمند کردن یارانه ها به جای اینکه قدرت سیاسی شود، با آسیب مواجه می شود به این دلیل است که به جای اینکه گرفتاری ها را از مردم کم بکنیم به دلیل عدم کارشناسی، گرفتاری ها زیاد شده است، بنابراین امروز همه گمان می کنند که اگر به سمت پرداخت یارانه ها برویم باز این گرفتاری ها بیشتر می شود. بحث اینکه این شبه پول و تورم را چگونه در کشور تزریق شود که زندگی مردم را ارتقا بدهد بحثی کارشناسی، اقتصادی و فنی است. وقتی بدون این کارشناسی ها وارد میدان شویم و می خواهیم که با پرداخت یارانه به کار سیاسی بپردازیم نتیجه ای جز این نخواهد داشت.

قالیباف: هدفمندی یارانه ها را ادامه می دهیم. در واقع یارانه تولید را که دولت پیش بینی کرده، حتما ادامه می دهیم اما در کنار این باید سیاست های دیگری برای دهک های پایین جامعه نیز در نظر گرفته بشود تا قدرت خرید مردم افزایش یابد. بنابراین باید بدانیم که خاصیت پول نسبت به قبل از یارانه ها هیچ تغییری پیدا نکرده است. همانطور که در مسکن نیز گفته شد، بیش از 80 درصد درآمد خانوارها از این طریق مصرف می شود. زمانی که بنزین 100 تومان بود، قیمت واقعی آن 700 تومان بود و زمانی که بنزین 700 تومان شد، قیمت واقعی آن 2800 تومان بود. در اینجا حقی از مردم ضایع شد، اما اگر بتوانیم کیفیت تولید را بالا ببریم، به همان میزان هزینه خانوارها کاهش می یابد.

حدادعادل: اگر مراد از اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها این باشد که این 45 هزار تومان تبدیل به 100 هزار تومان یا 5 برابر شود، فکر نمی کنم دردی از دردهای مردم درمان شود و این مساله خود منشاء تورم می شود. ممکن است 5 برابر پول فعلی را به مردم بدهیم اما باید نگاه کنیم که در مرحله اول چه اشکالاتی وجود داشته است و آنها را برطرف کنیم. قرار بود دولت یارانه ها را به تناسب دهک ها اجرایی کند. که این کار انجام نشد که باید اصلاح شود. در مبلغی که قانون مشخص کرده بود، باید 30 درصد درآمد حاصل از حامل های انرژی به تولید اختصاص داده شود اما این کار انجام نشده است. لذا هدفمندی یارانه ها باید به درستی اجرایی شود.

عارف: هدفمند کردن یارانه ها در راستای توان بخشیدن به عدالت اجتماعی مطرح شد. در همه دولت ها هم کمابیش مطرح بود تا اینکه در دولت های نهم و دهم به صورت ناقص اجرا شد. جهت گیری هدفمندی یارانه ها برای کاهش فاصله طبقاتی بین فقرا و اغنیا، افزایش تعاون و رفاه اجتماعی بود تا درآمدهای ناشی از آن صرف پیشرفت و تولید شود. متاسفانه به خاطر عملکردی که با آن مواجه هستیم با تورم 30 درصدی روبروییم برای مثال یک خانواده 50 نفره در ماه 225 هزار تومان یارانه دریافت می کنند اما برای خرید 9 قلم کالای اساسی باید چیزی حدود 270 هزار تومان خرج کنند یعنی 45 هزار تومان از جیبش باید اضافه بدهد ما باید فاز اول هدفمندی یارانه ها را کامل اجرا کنیم و سهم تولید از یارانه ها را هم که داده نشده بدهیم. بعد از آن با ارزیابی مرحله اول باید توجه بیشتری به اقشار آسیب پذیر داشته باشیم و بیمه پایدار را تامین کنیم. در حال حاضر حدود 70 درصد از بیمه را مردم می پردازند که مطابق قانون باید به 30 درصد برسد.

روحانی: یارانه ها در واقع هدفمند نشد و باید هدفمند شود. هدفمندی یارانه ها برای این بود که عدالت به وجود بیاید و فرصت لازم به تولید داده شود. اما رقمی که به مردم می پردازیم باعث شده مردم قدرت خرید نداشته باشند یعنی این رقم جبران تورم را نکرد. 45 هزار تومان به مردم دادیم اما مردم بیشتر از آن را باید بپردازند. این اصل باید ادامه پیدا کند اما رویکرد اصلی این است که جلوی تورم گرفته شود و ترمز تورم متوقف شود. به اعتقاد من یارانه افرادی که دارای حقوق ثابت هستند مثل کارگران و کارمندان باید تقویت شود. پیشنهاد دولت من یارانه کالایی به مردم است و مردم نسبت به تامین کالاهای اساسی تضمین لازم را داشته باشند.

ولایتی: قانون هدفمند کردن یارانه ها قانون مجلس است و باید اجرا شود ولی باید دید که چه زمانی تورم ایجاد می شود؟ زمانی که متناسب با پولی که در بازار است به همان نسبت تولید کالا صورت نگیرد و ما شاید این حرف را در بین مردم شنیده ایم که می گویند یارانه ها را بگیرید ولی قیمت کالاها را سر جای خود برگردانید. وقتی که به صورت حساب نشده نقدینگی در جامعه بریزیم و کالا نیز متناسب با آن نباشد این تورم ایجاد می شود و باید این روند اصلاح شود.

دفاع جلیلی از خود: ما باید ساختار اقتصادی کشور را درست کنیم و تا ساختار اداری درست نشود، این نقدینگی وجود خواهد داشت. البته نقدینگی های زیادی مشابه هدفمند کردن یارانه ها در کشور وجود دارد که جمع نشده اند از جمله نقدینگی که از بابت معوقات بانکی که حدود 70 هزار میلیارد تومان است وجود دارد که عمده این معوقات در دست تعدادی است.

هدفمندی یارانه ها بر اساس منطق صحیح صورت گرفت و اکنون قانون شده است و نباید به آن دیدگاه سیاسی داشت و باید ادامه پیدا کند مرحله دوم آن نیز باید انجام شود و این قانون یک ظرفیت خوبی در جهت عدالت است. قبلا کالاها ارزان تر داده می شو و هرکس بیشتر مصرف می کرد یارانه می گرفت و اکنون با قانون هدفمند کردن یارانه ها تلاش شد که عدالت ایجاد شود و من معتقدم که یک منطق درست داشت البته باید درست اجرا شود، از جمله در بخش حمایت از تولید و کشاورزی و باید ساختار اقتصادی کشور، سازوکار حاکم بر آن را متناسب با این موضوع به پیش ببریم تا جواب دهد.

سوال هشتم: برنامه عملی دولت شما برای مهار گرانی و تورم چیست؟

علی اکبر ولایتی به این پرسش که « برنامه عملی دولت شما برای مهار گرانی و تورم چیست؟ » پاسخ داد و کاندیداهای دیگر، صحبت های وی را نقد کردند.

علی اکبر ولایتی: در سخنان اخیر گفتم که راه کنترل تورم این است که ما به قواعد اقتصادی پایبند باشیم و قاعده اقتصاد می گوید که هرگاه نقدینگی در بازار افزایش یابد و متناسب با این افزایش نقدینگی کالا در کشور وجود نداشته باشد، یا تولید و واردات انجام نشود، عملا عرضه و تقاضا، تعادل ندارد. یعنی میزان رها کردن پول در جامعه متناسب با تولید کالا و خدمات نباشد، تورم ایجاد می شود. اگر چنین فکری نشده باشد، تورم نیز وجود دارد و برای این کار باید فکرهای مختلفی کرد که یکی از آنها فکر عاجل است که دولت باید تنظیم بازار کند که اگر اجناسی که مورد نیاز مردم است و اگر این اجناس حیاتی و اضافی نیست، از تولید آنها حمایت شود، از قبیل آنچه که دولت انجام داده است. اما نکته دیگر این است که از اول سال 85 تاکنون، نقدینگی 90 هزار میلیارد تومان به 500 هزار میلیارد تومان رسیده است اما میزان کالا و خدماتی که در داخل تولید و عرضه شده است متناسب نبوده و سبب افزایش تورم شده است.

اولین کار این است که اعتماد مردم را به آنها برگردانیم و از آن چیزی که موجب بی اعتمادی آنها شده است، جلوگیری کنیم. همچنین بخشنامه هایی که توسط دستگاه ها صادر می شود، ضرورتی ندارد و معتقدم باید یک متصدی اقتصادی و یا یک معاونت اقتصادی وجود داشته باشد که به صنایع یا بخش بازرگانی یا بانک مرکزی رسیدگی کند تا مردم سرگردان نشوند.

نقد نامزدها به صحبت های ولایتی

جلیلی: در بحث تورم آنچه تحت عنوان مالیات تورمی از آن یاد می شود، موضوعی است که مردم بیشترین رنج را از آن می برند و توده مردم آن را پرداخت می کنند و باید از آن جلوگیری کرد. مهم ترین بحث این است که به دنبال راه حل ساختاری باشیم نه مقطعی، زیرا تورمی که به شکل ساختاری بروز می کند، می تواند روی زندگی مردم تاثیر بگذارد. در بحث افزایش نقدینگی اگر به موقع مدیریت کنیم و نقدینگی را در مسیر درست قرار دهیم، نتیجه بسیار متفاوت است تا اینکه بگذاریم نقدینگی در بازار کاذب جولان دهد. نقدینگی در ساختار اداری هم موضوع قابل توجهی است. وقتی ما برای یک پروژه چند برابر پول قرار می دهیم در حالی که با یک پنجم می شود آن را اجرا کرد، همین افزایش نقدینگی و ایجاد تورم، لذا باید عدالت ساختاری داشته باشیم و با تورم ساختاری برخورد کنیم.

رضایی: بحث گرانی و تورم قریب به 40 سال است که وارد اقتصاد کشور شده و باید تلاش جدی شود تا آن را از اقتصاد بیرون کنیم. 45 هزار تومان امروز، برابر با 15 هزار تومان سال گذشته است و در این میان کارمندان، بازنشستگان، فرهنگیان و بسیاری از اقشار آسیب دیده اند. علت اینکه گرانی و تورم کنترل نشده، این است که در 40 سال گذشته، تنها با یک سره این اژدهای پنج سر، مقابله شده و این اژدها خود را از ناحیه دیگر ترمیم کرده است. کسری بودجه دولت، حجم دولت، تحریم های اقتصادی، یارانه ها و مسکن مهر، 5 مساله ای هستند که گرانی را به وجود آورده اند. باید فکر اساسی کرد. من با برنامه های خود این پنج عامل را کنترل می کنم؛ چراکه در غیر اینصورت مساله حل نمی شود. ما باید نقدینگی را در اولین فرصت کنترل کنیم، اگرنه ارزش پول ملی ما که جزو ناموس ماست، کاهش می یابد. 1000 تومان امروز، برابر 300 تومان سال گذشته است و ما باید در چند ماه آینده ترمز جدی بر این روند داشته باشیم تا جلوی گرانی و تورم گرفته شود.

قالیباف : تاکنون علت گرانی را همه توضیح دادیم ولی اکنون باید در مورد راهکارهای حل این علت با یکدیگر بحث کنیم. اولین کار دولت من این خواهد بود که ثبات ارز را در بازار به وجود بیاورم. ما می گوییم که می خواهیم در معاملات کاری کنیم که دلار را از صحنه حذف کنیم ولی در واقعیت اینگونه است که اکنون دلار، ریال را کنار زده است. اولین کار دولت من این است که ارز را در بازار ثبات ببخشد. دومین کاری که در دولتم انجام می گیرد بازبینی در توزیع کالا و خدمات است و سومین کار نیز ثابت کردن قیمت های کالاهای اساسی بخصوص برای صنایع کشاورزی و دهک های پایین جامعه است. اصلاح سیاست های پولی و مالی در بازار پول و کنترل افزایش نقدینگی از مسائلی است که چنانچه اتفاق بیفتد مردم اعتماد پیدا خواهند کرد. ما امروز به اعتماد مردم نیازمندیم. دولت ما این کار را در طول شش ماه به وجود خواهد آورد و ما می توانیم همچون کشورهایی دیگر از این شرایط سخت گذر کنیم.

غرضی : تورم نتیجه آن است که دولت بیشتر از درآمدهایش هزینه می کند. تا زمانی که در دولت ها هزینه ها و درآمدها یکسان نشود در جامعه تورم را پیش رو خواهیم داشت. من امیدوارم دولتی روی کار آید که بیشتر از درآمدهایش هزینه نکند. شبه پول کشور را تحت فشار قرار داده است. الان می گویند نقدینگی 500 هزار میلیارد تومان است در حالیکه این نقدینگی 700 هزار میلیارد تومان است و 200 هزار میلیارد تومان دیگر توسط بانک های خصوصی است که در سالیان اخیر با سفته بازی ها بوجود آمده اند. قبل از انقلاب حدود سه هزار باجه بانک داشتیم ولی امروز بیش از 20 هزار باجه بانک داریم. این درآمدها ناشی از شبه پول و سفته بازی و بورس های مصنوعی است.

عارف : تورم یک مشکل حل شده در دنیاست. 160 کشور در دنیا تورم یک رقمی دارند. اما کشور ما جزو معدود کشورهایی است که با 30 درصد تورم، تورم دو رقمی دارد. ما در دولت اصلاحات دستاوردهای خوبی در مهار تورم داشته ایم. در سال 76 تورم 13.3 درصد بود که در سال 84 به 10.4 رسید. کار اصلی دولت اصلاحات، اصلاح ساختار بود. در اینجا هم باید همین باشد. در سال 81 ارز را تک نرخی کردیم و 5 - 6 سال نرخ ارز یکی بود. در آن زمان فشارها و محدودیت های ارز چند نرخی را رها کرده بودیم. در کنار اصلاحات ساختاری، انضباط مالی دولت هم بسیار مهم است. اگر دولت می خواهد تورم را کنترل کند اول باید خودش را کنترل کند. رشد نقدینگی بیشترین اثر را در تورم دارد. نهادهای نظارت بر کارکرد دولت باید تقویت شوند. سرمایه گذاری بیشتر افزایش پیدا کند و بانک مرکزی به استقلال برسد تا بتوانیم شاهد کم شدن تورم باشیم.

روحانی : مهم ترین مساله آرامش و ثبات به بازار طلا و پول است. مردم دائما دچا نگرانی هستند که برای تامین کالاهای روزمره خود، که امروز یک قیمت دارد، در روزهای آینده چه قیمتی باید پرداخت کنند. راه حل اصلی رفع موانع تولید است. تولید باید به حرکت در بیاید تا با آمدن کالاها به بازار و تعادل بین عرضه و تقاضا تورم کاهش پیدا کند. دولت در سال های گذشته اموالی را که جزو ثروت ملی بود، می فروخت و برای بودجه های جاری خرج می کرد. در سال 91، 151 هزار و 396 میلیارد از سهام برای مخارج روزمره دولت بر بودجه جاری هزینه شد. دولت از سرمایه های ملی برای هزینه های جاری صرف می کند و حجم دولت نیز مرتبا افزایش پیدا می کند. ما باید نقدینگی را کنترل کنیم تا بتوانیم با تورم مبارزه کنیم.

حدادعادل : تورم و گرانی موجب می شود که ثروتمندان ثروتمندتر و فقرا فقیرتر شوند. به نظر می رسد که باید برای مهار تورم دولت در ابتدا مهار شود و سیاست ها اصلاح شود، انضباط مالی ایجاد شود و هزینه های دولت کنترل شود. دولت نباید با عطش کار بیش از حد درصدد جذب پول زیاد در داخل کشور بشود و این باعث ایجاد بیماری هلندی می شود آنچه که ما در مجلس هفتم به دولت تذکر دادیم. دولت برای اینکه پول بیشتری خرج کند درصد بر می آید که کسری بودجه خود را از بانک مرکزی تامین کند. معتقدم باید برای تورم یک راهکار کوتاه مدت در نظر گرفت و آن تثبیت قیمت هاست و همچنین راهکارهای درازمدت و میان مدت که از جمله مهم ترین آن می تواند اجرای اصل 44 قانون اساسی باشد.

ولایتی در دفاع از خود: همان طور که اشاره شد به نظر می رسد برای حل این مشکل باید راهکارهای درازمدت، کوتاه مدت و میان مدت در نظر گرفت. امروز مردم با مشکلات زیادی در این حوزه دست به گریبان هستند و به نظر می رسد یکی از مشکلات مهم در این زمینه از بین رفتن پل اعتماد بین مردم و مسئولان در مسائل اقتصادی است و بازسازی اعتماد مردم در ارتباط با مسائل اقتصادی می تواند در حل مشکلات موثر باشد و ما باید کارهای کوتاه مدت و دراز مدتی در این ارتباط انجام دهیم.

از طرف دیگر باید یک تنفس شش ماهه نیز به تولیدکنندگان بدهیم. اکنون بسیاری از کارخانه ها خوابیده اند و کمتر از میزان ظرفیت خود کار می کنند، تحت فشار مالیاتی و یا پرداخت اقساط بانک و تسهیلات خود هستند. باید به آنها فرصتی داد تا میزان تولید خود را متناسب با آنچه که مشخص می شود افزایش دهند. وقتی که تولید افزایش پیدا کند تورم نیز در کوتاه مدت مهار می شود.

از طرف دیگر باید مشکلی که اکنون در گمرک وجود دارد را حل کنیم. در حال حاضر بسیاری از کالاها بخصوص کالاهای اساسی در گمرک مانده اند و به خاطر اختلاف محاسباتی ارزی که وجود دارد این کالاها ترخیص نمی شوند و باید با یک دستور اجازه داد که این کالاها ترخیص شوند.

در ادامه مناظره هشت کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، پیش از زمان استراحت آنها، هر یک از کاندیداها به مدت 90 ثانیه به جمع بندی سخنان خود پرداختند.

صحبت های نامزدهای انتخابات به ترتیب مطرح شدن در مناظره، بدین شرح است:

غرضی: نسبت به کاری که کردید و برنامه ریزی که برای چگونگی برگزاری مناظره ها انجام دادید، تجدیدنظر کنید. ممکن است فکر کنید که این نوع برگزاری درست باشد اما باید بازخورد اجتماعی و میدانی آن را بسنجید و ببینید که 55 میلیون نفری که قرار است رای بدهند، چه نظری دارند.

حیدری مجری برنامه : تعداد رای دهندگان 50 میلیون نفر است.

غرضی : 55 میلیون نفر است. قرار است من سن رای دهندگان را دو سال پایین بیاورم.

حیدری : باید شورای نگهبان هم...

غرضی : این بحثی است که بین من و شورای نگهبان است. شما همان 55 میلیون را قبول کنید.

نظریات مشترک 8 نفر یک نظریه تثبیت شده و تایید شده از این ناحیه است که کشور به لحاظ اقتصادی نتوانسته رضایت عامه را جلب کند. باید تورم تولید و اشتغال سامان داده شود و لازم است که حتما در مجموعه اقدامات بعدی دولت ها و قدرت سیاسی نهادینه شود که دولت ضدتورم به وجود آید.

قالیباف : حق مردم این است که بدانند ما در چه زمان بندی می خواهیم چه کارهایی انجام دهیم. ما برنامه دو ساله داریم و مشکلاتی مثل بیکاری را حل کنیم، قدرت خرید مردم را بالا ببریم و وضعیت معیشت را بهبود ببخشیم. ظرف شش ماه اول تلاش ما این است که تحول جدی در مدیریت اقتصادی و ثبات ارز به وجود بیاوریم و نگاه دولت را به ارز به عنوان درآمد کنار بگذاریم و به این سمت برویم که تورم را کنترل کنیم. در مقطع یک سال و نیم بعد هم بعد از اینکه در دولت مستقر شدیم، برنامه را ارائه می کنیم تا مردم از کشاورز تا سرمایه دار در اقصی نقاط کشور احساس آرامش کنند.

عارف : ما برای اینکه پاسخگوی نیازهای معیشتی مردم باشیم و زندگی آبرومندانه ای را برای آنها تامین کنیم نیاز به رشد اقتصادی هشت درصد داریم. همچنین نرخ تورم باید کاهش یابد و تک رقمی شود. نرخ بیکاری هم بخصوص برای جوانان باید کاهش یابد و تک رقمی باشد. همچنین مسکن نیز به عنوان دغدغه مردم و جوانان باید ساماندهی شود و سیاست های کلی اصل 44 هم اجرا شود. به نظر می رسد مردم باید عنان مدیریت کشور را به دست کسی بسپارند که در عمل نشان داده می تواند شعارهای خود را عملیاتی کند و در زمان معقولی به تعهدات خود پایبند باشد و کشور را در مسیر پیشرفت و تعالی قرار دهد.

جلیلی : اگر در یک دقیقه بخواهم جمع بندی کنم، اینکه نه تنها برای رفع مشکلات بلکه برای پیشرفت و آنچه که حماسه اقتصادی بیان شد، باید برنامه ریزی داشته باشیم و این کار ممکن است و عزم جدی می خواهد. اینکه تمام ظرفیت های کشور در سخت افزاری و نرم افزاری استفاده شده و مردم عادلانه از این فرصت ها بهره ببرند لذا آزاد شدن تمام ظرفیت ها در پرتوی دو موضوع می تواند کمک کننده باشد. نخست اینکه الگو و بحثی را باید بر مبنای الگوی اسلامی - ایرانی دنبال کنیم. دوم اینکه مردم نقش اساسی داشته باشند، نه اینکه فرصت ها شانسی باشد. اما این کار چگونه محقق می شود؟ زمانی که ماشین و ساختار دولت این توانمندی را داشته باشد که مانع بروز و حضور مردم نشود و خود نیز کمک کند که به سرعت مسائل پیش رفته و در بخش اقتصاد اثرگذار بوده و پیشرفت لازم را داشته باشد.

ولایتی : مطلبی که می خواهم بگویم هرچند ممکن است مربوط به سیاست باشد، اما ارتباطش با اقتصاد قطعی است. اول، آشتی با دنیا. اگر با دنیا آشتی نکنیم و بویژه با همسایگان روابط مان را توسعه ندهیم، در آن صورت از ظرفیت های منطقه ای نیز نمی توانیم استفاده کنیم. بنابراین باید همکاری های منطقه ای به ویژه توسعه ارتباط با اکو و D8 را فعال کنیم. همچنین باید تعاملات نزدیکی با کشورهای همسایه مانند عراق، سوریه، پاکستان و قفقاز داشته باشیم. می خواهم بگویم که دامنه اصولگرایی وسیع است و هرکس که نظام، ولایت و انقلاب را قبول دارد، در این مجموعه قرار می گیرد اما از سوی دیگر بی جهت بر عده ای از متخصصین خانه نشین شده اند. باید این افراد در عرصه اقتصاد حضور داشته باشند، زیرا اقتصاد حق مردم است و دولت باید نظارت کند.

روحانی : مشکل اساسی ما این است که در حرکت اقتصادی مان در این هشت سال اخیر تناقضی را بین سیاست های تصویبی ابلاغی و سیاست های اجرایی نشان می دهد. مجمع تشخیص مصلحت نظام بعد از فراز و نشیب های زیاد و بحث های چپ و راستی که مطرح شد به چشم انداز بیست ساله رسید. این چشم انداز بر این بود که توسعه محور و دنبال تولید باشیم نه مصرف که متاسفانه راه دیگری رفتیم و فرصت های زیادی را از دست دادیم که تضمین شده بود. درآمدهای ارزی ما در این هشت سال برابر کل درآمدهای نفتی ما قبل و بعد از انقلاب بود. بیش از 750 میلیارد دلار درآمد ارزی داشتیم اما تولید ناخالص از 6.9 درصد به رشد منفی رسید. در سال جاری نیز پیش بینی می شود که این رشد منفی باشد. در پارس جنوبی همسایه ما معادل 22 فاز ما و سه برابر ما گاز بهره برداری می کند در صورتی که ما فقط هشت فاز داریم. ما فرصت های عظیمی را از دست می دهیم.

رضایی : بحث هایی که در این باره می کنیم، اولین بار نیست که اتفاق می افتد. ما از مشروطه با ژاپن شروع کردیم اما ژاپن پیشرفت کرد و ما همان طور عقب ماندیم. از زمان رضاشاه هم با کره و چین شروع کردیم که این بار آنها پیشرفت کردند. من تاریخ اقتصادی را خوانده ام در سال 1327 اولین برنامه تاسیس شد که دو هدف عدالت و توسعه را دنبال می کرد. ما باید دولت را درست کنیم. اقتصاد صاحب ندارد. چرا کار اساسی صورت نمی گیرد؟ دولتی داریم که باید تحول اساسی صورت بدهد، هزینه های فرصت تصمیم گیری های غلط ما بیش از هزینه هایی است که دشمنان به ما وارد می کنند حتی که هزینه هایی که آمریکا و اسرائیل به ما وارد کرده اند کمتر از هزینه هایی است که تصمیم گیری های ما و عدم تخصیص درست منابع به ما می دهند. کشاورزی و صنعت ما اساسا رها شده اند و باید فکری اساسی در مورد آنها بکنیم.

حداد عادل : دوستان بیشتر به نتیجه مورد نظر اشاره کردند در صورتی که من تاکید به روش ها دارم چراکه معتقدم نتیجه درستی از روش درست حال می شود. باید به بخش خصوصی اعتماد کنیم چراکه هم دارای تجربه است و هم تخصص. باید از تجربیات آن استفاده کنیم. با این بخش مشورت کنیم. از طرف دیگر در راستای اصل 44 قانون اساسی تلاش کنیم. قانون هدفمندی یارانه ها را به شکل دقیق آن اجرا کنیم. از طرف دیگر باید دولت به بازار ارز و همچنین صادرات و ورادات نظارت کند. من درصدد هستم که در ریاست جمهوری معاونت تولید و اشتغال ایجاد کنم، معتقدم آموزش ما باید به سمت کار متحول شود، پژوهش ما معطوف به بخش صنعت و پیشرفت دانش بنیان را مهم می دانم و معتقدم که باید در راستای اصلاح نظام بانکی نیز حرکت کنیم.

محمد رضا عارف و محسن رضایی تغییر در برگزاری دو نوبت بعدی مناظره ها را خواستار شدند و از رسانه ملی خواستند در برگزاری مناظره ها تجدید نظر جدی کند.

محسن رضایی با انتقاد از روش مناظره گفت: حاضرم با کارشناسان و نمایندگان نامزدها در موضوعات اقتصادی مناظره کنم.

محمد رضاعارف در ادامه گفت: راهش این بود که نمایندگان نامزدها را می خواستید و با آنها درباره سبک اجرای مناظره مشورت می کردید.

وی با بیان این که مردم باید در نهایت با مشاهده مناظره درباره نامزدها قضاوت کنند؛ اضافه کرد: مردم این روش مناظره را توهین آمیز می دانند.

مرتضی حیدری مجری برنامه درباره سبک برگزاری مناظره گفت: درباره نحوه برگزاری مناظره ها20سناریو با کمک کارشناسان و استادان دانشگاه بررسی و در نهایت تصمیم گیری شده است.

عارف در ادامه انتقاد خود با تاکید بر این که باید روش مناظره را از خود ما می خواستید؛ گفت: با چه مجوزی صدا و سیما تعیین تکلیف و مناظره را این گونه برگزار کرده است؟

روحانی نیز اظهار داشت: مردم نیز این نوع مناظره را توهین آمیز می دانند.

حیدری گفت: این نحو برگزاری برنامه بر اساس مصوبه ستاد تبلیغات انتخابات کشور صورت گرفته است.

حیدری افزود: نظرتان محترم است فردا نماینده هایتان بیایند اگر به مدل بهتری رسیدیم، اعمال می کنیم.

با این حال، محمدرضا عارف در بخش دوم مناظره اقتصادی که به صورت زنده از شبکه یک سیما پخش شد، به هیچ کدام از سوالات تستی مجری برنامه پاسخ نداد.

در بخش دوم مناظره هشت نامزد یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، مجری برنامه پرسش هایی را مطرح کرد و از نامزدها خواست به این سوالات بصورت کوتاه یا با انتخاب یک گزینه پاسخ دهند.

متن این پرسش و پاسخ بدین شرح است:

سوال اول: در شرایط فعلی آیا با پیشنهاد کارفرمایان برای کاهش حق کارفرمایان از بیمه تامین اجتماعی موافقید یا خیر؟

غرضی : خیر

قالیباف : خیر

ولایتی : این سوال کامل نیست و باید دید چه چیزی تولید می شود

جلیلی : سوال کامل نیست

حدادعادل : خیر

عارف : نظری ندارم

رضایی : سوال غلط است

روحانی : برای کوتاه مدت، آری

سوال دوم: آیا با کاهش مالیات شرکت ها برای تشویق تولید و سرمایه گذاری موافقید؟

قالیباف : سوال دارای مشکل است ولی من با رابطه درآمد و مالیات موافقم و با کاهش مالیات برای شرکت های تولیدی موافق هستم

جلیلی : سوال کافی نیست

حدادعادل : با کاهش مالیات موافقم

عارف : نظری ندارم

رضایی : کاهش مالیات برای شرکت های تولیدی

روحانی : برای کوتاه مدت آری

سوال سوم: در انتخاب وزرا و مدیران ارشد، کدام ویژگی اولویت اول شماست؟ 1- تجربه / 2- تخصص / 3- پاکدستی / 4- تدبیر

رضایی : امام فرمودند کشور را به دست اهل آن بسپارید

روحانی : سوال درستی نیست؛ همه با هم امکان پذیر است

غرضی : می گویند کسی که سابقه اجرایی نداشته باشد و کارآمدی خود را در جامعه به مردم نشان دهد، انتخاب نشود

قالیباف : تقوا را اولویت قرار می دهم

ولایتی : هرچهار گزینه با هم

جلیلی : سوال غلط است

عارف : من که گفتم کاملا مخالفم با این رویه چون من سوالات تستی را 40 - 50 سال پیش جواب داده ام

سوال چهارم: با توجه به درآمد محدود حاصل از هدفمندی یارانه ها، کدام گزینه را انتخاب می کنید؟ 1- کاهش تعداد دریافت کنندگان یارانه / 2- کاهش یارانه نقدی / 3- افزایش قیمت بنزین برای تامین منابع یارانه

رضایی : هیچ کدام؛ سوال غلط است

غرضی : با یارانه ای که کمک به تورم کند مخالف هستم

قالیباف : سوال غلط است

ولایتی : سوال غلط است

جلیلی : سوال غلط است

حدادعادل : این سوال را سوال خوبی نمی دانم

سوال پنجم: شب عید که تقاضای میوه افزایش می یابد، برخی از کارشناسان دولت، واردات میوه را به منظور تنظیم بازار، توصیه می کنند. شما به کدامیک معتقد هستید: 1- محدودیت واردات در حمایت از باغداران انجام شود، 2- واردات میوه برای تنظیم بازار برای رفاه مصرف کننده؟

روحانی : حمایت از کشاورزان باید انجام شود. البته کشور ما دارای آب و هوای متفاوتی است. منظورتان کدام شب عید؟ تا آب و هوا چه باشد. لذا معتقدم سوال اشکال دارد

غرضی : ایران شما همه نوع میوه تولید می کند، ظرف 10 سال می توان تولید را افزایش داد. لذا معتقدم که واردات برای تنظیم بازار به منظور رفاه مصرف کننده غلط است

قالیباف : تعادل بازار

ولایتی : حمایت از کشاورزان

جلیلی : واردات میوه برای تنظیم بازار به منظور رفاه مصرف کننده

عارف : نظری ندارم

رضایی : با دادن یارانه سبز نیازی به واردات نداریم

سوال ششم: برای لایحه بودجه سال 93 کدام یک را در اولویت افزایش بودجه قرار می دهید؟ 1- توسعه روستاها / 2- توسعه فناوری اطلاعات / 3- افزایش وام ازدواج

ولایتی : توسعه روستاها

جلیلی : توسعه روستاها

حدادعادل : توسعه روستاها

عارف : نظری ندارم

رضایی : توسعه روستاها

روحانی : سوال اشکال دارد ولی با توسعه روستاها موافقم

غرضی : شما سوال اول را از من نپرسیدید. من معتقدم تا وقتی که نرخ ارز تثبیت نشود و تورم کنترل نشود کارهای اقتصادی جواب نمی دهد. درباره سوال دوم هم معتقدم که توسعه فناوری اطلاعات از مبنا

قالیباف : اولویت اول را به فناوری اطلاعات آن هم از مناطق دور دست

سوال هفتم: برای توسعه صنعت و اشتغال کدام یک را در اولویت قرار می دهید؟ حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط یا سرمایه گذاری در صنایع بزرگ و مادر؟

جلیلی : حمایت از بنگاه های تولیدی

حدادعادل : سوال درست نیست می تواند هر دو با هم باشد

عارف : نظری ندارم

رضایی : اینها حلقه های متصل به هم هستند و به نظرم سوالات نباید اینگونه تنظیم می شد

روحانی : مورد اول

غرضی : معتقدم که باید در ابتدا تورم کنترل شود و نرخ ارز ثابت شود تا این مسائل نیز حل شود

قالیباف : در برخی از موارد صنایع کوچک و در برخی از موارد صنایع مادر

نظر کاندیداها درباره عکس هایی که صداوسیما در مناظره نشان داد

در ادامه بخش دوم از اولین دور مناظره نامزدهای یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری، عکس هایی با مضامین مختلف نمایش داده شد و هشت کاندیدای حاضر، نظر خود را درباره آنها بیان کردند.

مضمون این عکس ها و پاسخ نامزدهای انتخابات بدین شرح است:

عکس 1: تصویری از یک زمین کشاورزی با ماشین آلاتی که در آن مشغول به کار هستند.

غرضی : این عکس مربوط کشاورزی و تراکتور و این چیزهاست. بیچاره آن کشاورزی که کشت کرده و دولت گندم او را 750 تومان می خرد در حالی که عراقی آن را 1200 تومان می خرد.

قالیباف : این عکس نشان دهنده سرمایه گذاری در کشاورزی با وجود تکنولوژی و امکانات لازم است. همچنین اولویت استفاده از سیستم مکانیزه در کشاورزی را نشان می دهد.

ولایتی : مکانیزه کردن کشاورزی از ضرورت هاست.

جلیلی : از ظرفیت بخشی از کشور استفاده می شود و این می تواند به سایر مناطق تامین یابد.

حداد عادل : مزرعه ای زیبا و سرزنده را نشان می دهد که امیدوارم همیشه خرم و شاداب بماند این عکس به ما یادآوری می کند که می توانیم زمین های کوچک کشاورزان را از طریق تعاونی ها قابل کشت کنیم.

عارف : با این سبک کار مخالفم اما به احترام مردم پاسخ می دهم. مکانیزه کردن کشاورزی برای افزایش بهره وری و تجمیع زمین از مسائلی است که باید به آن توجه شود.

رضایی : برداشت گندم در هر هکتار گاهی زیر یک تن است. باید کشاورزی را پیشرفته تر کرد تا بتوانیم درآمد هر هکتار را به معنای واقعی افزایش دهیم.

روحانی : برای توان رقابت و بهره وری بییشتر باید به سمت مکانیزه کردن کشاورزی برویم.

عکس 2: انبوهی از آپارتمان ها و تصویر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بر روی یکی از این آپارتمان ها.

قالیباف : این تصویر به موضوع مسکن مربوط است و بحث هایی مثل تکنولوژی، زیرساخت ها، جلوگیری از تراکم و گرانی مسکن را نشان می دهد. معماری اسلامی نیز در طراحی شهری به چشم نمی خورد که اکنون زمان توضیح آن نیست.

ولایتی : نوسازی بی هویتی است که معلوم نیست کجاست. متاسفانه شهرهای ما برای رعایت صرفه جویی و افزایش مسکن هویت خود را از دست داده اند.

جلیلی : تامین مسکن متناسب با فرهنگ و معماری اسلامی و نیاز بومی باید باشد که در این تصویر نیست.

حدادعادل : من در این تصویر دو جنبه را می بینم یکی اینکه در این خانه ها افرادی صاحب مسکن شدند که از این بابت خوشحالم اما از اینکه اگر عکس رهبری و امام روی این ساختمان نبود معلو نمی شد که به کدام کشور تعلق دارد متاسفم.

عارف : در این مجموعه هویت ایرانی و اسلامی را نمی بینم.

رضایی : شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی بحث های هویت دینی و ملی ما است. شورای عالی انقلاب فرهنگی نباید اجازه دهد که به این شکل درآید یعنی جناب آقای حدادعادل و دوستانش در این شورا. معماری باید اسلامی باشد، این تصویر با مسکن مهر سازگاری دارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی باید ضوابطش را در آورد. انتقاد کردن از دیگران کافی نیست.

حدادعادل در پاسخ به رضایی گفت: مجمع تشخیص هم بی تقصیر نیست.

رضایی : مجمع ضوابطش را ابلاغ کرده است.

روحانی : تولید مسکن انبوه و ارزان قیمت ضرورت است اما نباید خوابگاه درست کنیم، باید شهرک درست کنیم که امکانات رفاهی هم داشته باشد.

غرضی : تبلیغات مسکن مهر به این صورت است، دو پدیده شوم در این تصویر می بینم پولی که از بانک آمده و بخشی از تورم را حمل کرده است، دوم اینکه این ساختمان باید 100 سال عمر کند اما می بینم که 20 سال هم عمر نمی کند.

عکس 3: تعداد زیادی خودرو در یک معبر ترافیکی.

ولایتی : این یک تراکم ترافیک است که بلای جان شهرهای بزرگ ماست. اگر درست آسیب شناسی شود، مسائل حمل و نقل عمومی بخصوص مترو باید افزایش پیدا کند.

جلیلی : الگویی از توسعه غیرمتراکم.

حدادعادل : تا وقتی که تولید خودرو به همین میزان باشد، رفت و آمد در شهر به همین شکل خواهد بود.

عارف : مشکل ترافیکی تهران که دستگاه های ذی ربط برای آن کاری انجام ندادند، فقط پاسکاری شده و کاری برای تولید آلودگی انجام نشده است.

رضایی : محیط زیست در ایران به شدت در حال تخریب است. این فقط مختص به تهران هم نیست. گرد و غبار در 11 استان جنوبی کشور به شدت وجود دارد. ما فکر می کنیم تهران فقط ایران است اما غبار از این هم وحشتناک تر است. دریاچه ارومیه و خیلی از مسائل دیگر هم هستند که باید به آنها رسیدگی شود.

روحانی : اتلاف وقت و انرژی. آلودگی محیط زیست زمینه آلودگی هوا را به وجود آورده و راه حل آن توسعه وسایل حمل و نقل عمومی است.

غرضی : شهر غیرقابل سکونت، نگرانی از بین رفتن پول مردم، بنزین و...؛ خدا به ما رحم کند.

قالیباف : آلودگی هوا، آلودگی صوتی، از بین جان و روان مردم. آقای عارف صحبتی در این مساله کردند که گفتند مسئولان کارشان را انجام ندادند، اما ما در زمان دوره اصلاحات که خودشان ایشان معاون اول بودند، 18 ماه پشت در جلسات دولت با مدیریت ایشان معطل ماندیم تا معلوم شود صاحب آلودگی هوا کیست. در اینجا کارها یا بی صاحب هستند یا چند صاحب. آلودگی محیط زیست یکی از چیزهای بی صاحب است که هیچ کس هم مسئولیتش را برعهده نمی گیرد نه دولت و نه سایر سازمان ها.

عارف نیز گفت: در آن زمان ایشان (قالیباف) مسئول نیروی انتظامی بودند و احمدی نژاد هم شهردار بود. هیچ کدام هم مسئولیت را قبول نمی کردند. بعد هم قالیباف شهردار شد و احمدی نژاد رییس دولت اما باز هم هیچ اتفاقی نیفتاد.

قالیباف پاسخ داد: رییس دولت باید در این مورد تصمیم بگیرد. وقتی دولت صاحب نداشته باشد، همین می شود. چون سایر بخش ها نمی توانند در مورد آلودگی هوا تصمیم بگیرند.

عکس 4: یک کشتی با حمل بار در دریا

جلیلی : ظرفیت بزرگی برای شکوفایی کشور در زمینه فعالیت دریاها است که باید بتوانیم از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم.

حدادعادل : اگر کالایی که بار کشتی است صادرات باشد خوشحال هستم اگر واردات باشد نگرانم.

عارف : ظرفیت کشتیرانی کشور را نشان می دهد و من هم آرزوی آقای حدادعادل را دارم که اگر واردات باشد جای نگرانی وجود دارد و اگر صادرات باشد بسیار خوب است.

رضایی : ما 150 هزار دریانورد و بیش از سه هزار شناور در کشور داریم که متاسفانه از اکثر اینها استفاده نمی شود و بسیاری از کشتی ها نیز در تنگه هرمز قرار دارند و در بخش بیمه نیز کشتی ها با مشکل مواجه هستند اما این تصویر نمادی از آینده است که وضعیت اسف بار امروز را نشان می دهد.

روحانی : این تصویر نشان می دهد که حمل بار با کشتی بهترین و ارزان ترین مسیر حمل و نقل است اما چرا این همه مشکل درست شده باید دولت آینده برای این مساله فکری بکند.

غرضی : ساحل و دریای زیادی در کشور داریم و بنده 30 سال پیش هم دلم می خواستم اشتغال دریا ایجاد شود و از این موهبت الهی استفاده شود اما متاسفانه ما از این موضوع غفلت می کنیم. خیلی دلم می خواهد که این اتفاق به وجود آید. از کشورهای دیگر در اقیانوس هند برای ماهیگیری آمده و ماهیانه 500 تا سه هزار تن ماهی می گیرند اما ما عقب افتادیم.

قالیباف : حمل و نقل با کشتی مطمئن ترین و آسان ترین راه است و توجه به سیاست ها در زمینه حمل و نقل دریایی در شمال و جنوب می تواند بهترین راه باشد به شرطی که منطبق بر سیاست های رشد اقتصادی عمل شود. فرقی نمی کند که واردات باشد یا صادرات. مهم این است که قاچاق نباشد.

ولایتی : این تصویر یک وسیله حمل و نقل راحت را نشان می دهد که برای صادرات و واردات از این کشتی ها استفاده می شود اما ما باید در بنادر خودمان نیز شرایط لازم را فراهم کنیم اما آنطور که باید اسکلت سازی انجام نشده است در حالیکه ما می توانیم از خوزستان تا چابهار از این وسیله استفاده کنیم.

عکس 5: بیمارستان

حدادعادل : امیدوارم روزی برسد که همه مردم ما به بهترین تجهیزات درمانی و آزموده ترین پزشکان دسترسی داشته باشند.

عارف : عکس بیانگر بیماری است که جراحی شده و در حال انتقال او به اتاق عمل هستند. ما باید به سلامت مردم فکر کنیم تا ان شاءالله سهم مردم از پرداخت هزینه های درمان کاهش پیدا کند و به همان سقف 30 درصد برسد.

رضایی : باید به سلامت مردم توجه کرد و ان شاءالله کاری کنیم تا بیماران ما در هنگام بیماری جز دغدغه بیماری خود، به چیز دیگری فکر نکنند. من به توریسم سلامت اهمیت می دهم. سه شهر سلامت ایجاد می کنم. ما در زمینه پزشکی مزیت های نسبی خوبی داریم و می توانیم برای درآمدزایی استفاده کنیم.

روحانی : با احترام و تواضع به تمام پزشکان، متخصصان و پرستاران. به نظرم باید تلاش کنیم تا مردم در هنگام بیماری سهم کمتری از هزینه های درمانی را بپردازند و بیشتر آن را بیمه بپردازد و سهم بیمه افزایش پیدا کند.

غرضی : باید به حال بیمار، گریست. از آن طرف پزشکان عزیز نیز باید تمام زندگی خود را صرف کنند برای معالجه بیماری های جدیدی که ناشی از تغذیه نادرست است. در حال حاضر می گویند 12 میلیون نفر در کشور ما اضافه وزن دارند و پزشکان ما باید زحمت بکشند تا این بیماری ها را معالجه کنند. ما باید به سمت پیشگیری از بیماری ها برویم و بر این مقوله تاکید کنیم.

قالیباف : ما باید به موضوع بهداشت، سلامت، درمان و بیمه بیمار توجه کنیم به نحوی که 70 درصد از هزینه های درمان را بیمه بپردازد و 30 درصد را مردم بپردازند. از طرف دیگر باید به علم، تخصص و تکنولوژی توجه کنیم و به مسائل عاطفی و انسانی در برخورد به بیماران توجه شود.

ولایتی : ما در زمینه پزشکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به پیشرفت های خوبی دست پیدا کردیم و این تصویر پیشرفت های ما را در زمینه درمان نسبت به قبل نشان می دهد و اوایل انقلاب برای بیماری های ساده، بیماران به خارج اعزام می شدند ولی اکنون بسیاری از بیماری ها در داخل معالجه می شود. این بیمارستانی که نشان داده شده، بازسازی شده و دارای تجهیزات است. ان شاءالله همه بیمارستان های ما اینگونه باشد. ما باید به سمت معالجه رایگان حرکت کنیم. در برنامه پنجم پیش بینی شده که سهم بیمار از پرداخت هزینه های درمان 30 درصد باشد و ان شاءالله ما باید در برنامه های بعدی به سمتی برویم که این رایگان شود.

جلیلی : وظیفه دولت این است که کاری کند که بیمار در هنگام بیماری به چیزی جز مشکلات بیماری نیندیشد و نگرانی بابت هزینه های درمانی نداشته باشد و اینگونه نباشد که کسانی به دلیل مالی، جغرافیایی و دوری از مراکز درمانی نتوانند از امکانات سلامت برخوردار باشند.

عکس 6: زمینی که بصورت لایه لایه حفاری شده بود

عارف : این بیانگر دره ای است که شبیه آن در کشور ما فراوان است و جزو آثار بسیار زیبا و جاذب برای جذب توریست در صنعت گردشگری است. از اولویت های ما برای ارتقای معادلات فرهنگی، افزایش ثروت و ایجاد اشتغال است.

رضایی : این معدن سنگ آهن یا مس است که اتفاقا نزدیک یزد و سمت کرمان است و خاکبرداری هم شده است. ما باید خام فروشی را تمام کنیم. متاسفانه خاک به این مهمی را برمی دارند و خام می فروشند که این آسیب جدی وارد می کند.

روحانی : این یک معدن است و آن هم معدن ارزان. بسیاری معادن در دنیا هستند که در عمق زیاد برای استخراج تلاش می کنند اما این شبیه معدن مس است که من چند جا از آن بازدید کردم.

غرضی : معدن متروکه ای است که صاحبش حتما فراری شده، معدن رها شده، تورم پوست آن آدم را کنده و حتما صاحبش در زندان است.

قالیباف : فکر می کنم یک نمونه از تخریب محیط زیست است. حتما ممکن است باطله برداری از یک معدن بوده که کارشناسی غیرمنطقی انجام شده است؛ چراکه معلوم است رها شده و بعد هم در آینده حتما اگر نزدیک شهر باشد مرکز انبوه زباله و معضلات بعدی می شود که نتیجه یک اقدام غیرکارشناسی و تخریب محیط و اقتصاد کشور و تلف کردن ماشین آلات و تجهیزات است.

ولایتی : کار عمرانی رها شده و غیرفنی است که غیرمنصفانه بهره برداری شده است. بسیار آموزنده است. ممکن است بخشی از عللی که موجب شده رها شود این است که تعداد زیادی از پروژه ها به خاطر فقدان بودجه عمرانی نیمه کاره مانده است.

جلیلی : بخشی از ظرفیت کشور است که احتیاج به مدیریت صحیح برای استفاده حداکثری از آن دارد.

حدادعادل : یادآور ثروت عظیم کشور ماست، از حیث منابع زیرزمینی و معدن و به ما ایرانی ها یادآوری می کند که اگر در شمال جنگل داریم در کویر معدن داریم و همه جای ایران صاحب ثروت های خدادادی است و منتظر عزم و اراده ملت با دولت خوب است که ان شاءالله این ثروت ها بالقوه به فعلیت برسد.

عکس 7: تصویری حاکی از وجود جمعیتی انبوه از مردم در یک بازار

رضایی : این بازار، مردم را نشان می دهد. پول در جیبشان نیست یا اگر پولی داشته باشند، اجناس گران شده و مردم قدرت خرید ندارند. ما باید قدرت خرید را به مردم بازگردانیم. همچنین جمعیتی که نشان می دهد ما فضای مناسبی برای اینکه مردم در اعیاد و جشن ها از آنها استفاده کنند نداریم.

روحانی : این بازار نشانگر مشتریانی است که باید در شرایطی باشند که قدرت خرید داشته باشند.

غرضی : با متاع هایی که وجود دارد و بازار چنین شلوغ است، خیلی تلاش کردند که مردم را به بازار بکشانند.

قالیباف : تصویر نشانگر شور و نشاط به مناسبت یک عید یا جشن در یکی از شهرهای پرجمعیت کشور نیز است. کنار این شادی و نشاط، نجابت و صبر و حوصله مردم ما را نشان می دهد که با وجود همه مشکلات با سیلی صورت خود را سرخ نگه می دارند.

ولایتی : بازار پر رونقی است که مردم آمده اند اجناس بگیرند. بازاری که باید شکل سنتی خود را حفظ می کرد، مثل بازار تبریز و اصفهان و علاوه بر محل خرید و فروش بودن میراث فرهنگی ما بود.

جلیلی : برشی از جمعیت کشور ماست که نشانگر وجود فرصت جمعیت جوان است که با یک مدیریت مناسب برآیند آن می تواند پیشرفت کشور باشد.

حدادعادل : معماری و شهرسازی اسلامی را در این بازار می بینیم. امیدوارم بازارهای ما همواره پررونق باشد. انبوه جمعیت نیز یادآوری می کند که در دولت آینده سیاست های جمعیتی را مراقبت کنیم که جمعیت کشور منفی نشود.

عارف : این تصویر یکی از بازارهای تهران است که زمانی یکی از مراکز اصلی تجاری بود اما امروز رونق خود را از دست داده است. امیدواریم با بهبود فضای کسب و کار، شرایط تجاری و اقتصادی مردم بهبود پیدا کند. نگاه مردم هم که به سمت مغازه ها نیست نشانگر شرایط اقتصادی نامناسب است و مردم تنها در جایگاه تماشاچی اند.

عکس 8: تصویر یک ساعت دیواری که روی 7:15 متوقف شده بود

روحانی : باید خیلی وقت شناس باشیم و حواسمان به این باشد که از فرصت ها به خوبی استفاده کنیم. همه این فرصت ها زود از بین می رود.

غرضی : عمر در گذر است و آدم کارهایی که انجام داده یا نداده اند، به حسابشان نوشته می شود. هر روز آدم باید آماده باشد که این اتفاق بیفتد.

قالیباف : سرعت غیرقابل برگشت چه جهت امور مادی و چه معنوی، انضباط و مدیریت در کار، پاسخگو بودن به خدا، مردم و وجدان خودمان.

ولایتی : این سوره قرآن، وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ... انسان که عمری خودش را از دست می دهد، در حال زیان کاری است، مگر آنچه را که قرآن گفته انجام دهد.

جلیلی : باید فرصت ها را غنیمت شمرد و مدیریت کرد و از دست نداد.

حدادعادل : شعری در کتب قدیمی داشتیم که می گفت تیک تیک ساعت چه گوید، گوش دار، یادآور این کلام حکیمانه معصوم است که قدر وقت را بدانید. من امیدوارم ملت ایران، قدر حکومت ایران اسلامی را بدانند و به آبادانی و شکوفایی برسند.

عارف : این عکس نشان دهنده این است که وقت کشر را باید غنیمت بشماریم که امروز متاسفانه صداوسیما رعایت وقت مردم را نکرد.

رضایی : مهم ترین مشکل ما عدم مدیریت زمان است. وقت همه مردم و دولتمردها همین طور مصرف می شود و نتیجه و گذران آن چندان مهم نیست. اعتراض من به تست و عکس نبود، بلکه به کل مناظره اعتراض داشتم.

مرتضی حیدری مجری مناظره ها نیز به این انتقاد رضایی پاسخ داد: دوستان نسبت به برخی از سوالات موضع داشتند اما اینها تصمیماتی است که طی 20 - 30 سال گذشته گرفته شده و در برخی دولت ها انجام شده. ما می خواستیم مشخص کنیم که اولویت شما کدام است؛ چراکه نمی شود به همه چیز پرداخت و همه را در اولویت قرار داد وقتی محدودیت بودجه دارید، باید به سمتی بروید که نمی شود همه چیزها در آن باشد. این سوالات تست نیست بلکه خواستیم بگوییم رویکرد دولت شما نسبت به مسائل کلان چیست.

جمع بندی صحبت های کاندیداها در پایان اولین روز مناظره

هشت کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، پس از حدود چهار ساعت مناظره، به جمع بندی صحبت های خود در اولین روز از برگزاری این مناظره ها در صداوسیما پرداختند.

مشروح جمع بندی سخنان کاندیداها به شرح زیر است:

غرضی : از صداوسیما تشکر می کنم اما باید یک مقدار عرصه تحقیقات میدانی را افزایش دهند برای اینکه در صحبت های کاندیداها و عملکرد صداوسیما این نتیجه حاصل شود که تعداد بیشتری پای صندوق های رای بیایند. تصورم این است که اگر وسیع تر و سازمان یافته تر عمل شود تعداد بیشتری پای صندوق های رای می آیند والا هدف دیگری نیست در اینکه ما چه می گوییم یا صداوسیما چگونه عمل می کند.

قالیباف : از همه ملت عزیز تشکر می کنم که بالاخره چهار ساعت توفیق داشتیم در جمع مردم چه آنهایی که مشغول کار هستند یا افرادی که در جمع خانواده هستند، باشیم. خدا را شاکرم و امیدوارم اگر خیر بنده بر این باشد که در خدمت ملت باشم، حماسه سیاسی توسط آنها و حماسه اقتصادی با بنده و همکاری دولت آینده فراهم شود. این اطمینان را می دهم که برنامه مدونی برای دولت یازدهم در 24 فصل آماده شده که مردم در بلاتکلیفی نباشند.

قالیباف پس از ایراد سخنان خود، کتابچه ای را که برای برنامه هایش در آن تدوین شده است نشان داد.

ولایتی : ما در مسیر چشم انداز بیست ساله به سمتی حرکت کنیم که موجب احیای تمدن ایران شود و ایران به عنوان یک گوهر یک دانه در تاریخ بشر جایگاه خود را پیدا کند و کشور شماره اول دنیا باشد.

جلیلی : به برکت انقلاب اسلامی امروز کشور ما بیش از همیشه دارای افتخار و پیشرفت است و باید قدر این را بدانیم و نقاط قوتی که ما را به اینجا کشانده شناسایی کرده و تقویت کنیم، همچنان که نقاط ضعف را نیز بشناسیم و از آنها بپرهیزیم؛ البته در عرصه اقتصادی نیز ظرفیت های زیادی وجود دارد که در کنار سایر عرضه ها ما توانسته ایم پیشرفت های چشمگیری داشته باشیم و همان طور که به عنوان یک کشور مقتدر به شمار می رویم در عرصه اقتصادی نیز بتوانیم به این جایگاه برسیم.

جلیلی مطرح کرد که برنامه هایش تهیه شده و در پایگاه اینترنتی خود قرار دارد.

حدادعادل : من هم به ملت ایران مجددا سلام عرض می کنم و تاکید می کنم همان طور که توانستیم جنگ تحمیلی را با موفقیت پشت سر بگذاریم، خواهیم توانست تحریم تحمیلی را نیز پشت سر بگذاریم و با مقاومت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، تغییر سبک زندگی به زندگی اسلامی و همین طور دستیابی به وحدت ملی باید تلاش هوشمندانه و مجاهدانه همه مدیران، استادان، جوانان، کارگران و همه دو چندان باشد و یک انتخاب خوب و انتخابات خوب در 24 خرداد 92 داشته باشیم.

عارف : از مردم خوب و عزیز کشور که حوصله به خرج دادند و ما توانستیم نقطه نظر خود را مطرح کنیم، تشکر می کنم. امیدوارم حضور پرشوری در انتخابات داشته باشند و با مشارکت حداکثری روبه رو باشیم. انتظار داریم مردم با مطالعه برنامه ها و بررسی سلایق اجرایی به اصلح رای بدهند تا کشور را روی ریل پرشتاب پیشرفت و تعالی قرار دهیم. من با گفتمان معیشت، منزلت و عقلانیت را روی پایگاه شخصی ام قرار داده ام که مردم می توانند به آن مراجعه و از آن استفاده کنند.

رضایی : من آینده را بسیار روشن و امیدبخش می بینم که به فضل خدا در سال های آینده نه تنها تحریم ها را پشت سر می گذاریم، بلکه از آن فرصتی تاریخی برای شکوفا کردن اقتصاد ایران می سازیم. ما مرد تبدیل هزینه ها به فرصت ها هستیم. در دفاع و در انقلاب نیز همین کار را کردیم و ان شاءالله ثابت می کنیم که با خیزش بزرگی که در جامعه ما بوجود می آید و با نوسازی دولت و برنامه هایی که تنظیم شده، یک بار دیگر عظمت قدرت مردم ایران را به نمایش می گذاریم. همه امیدم بعد از خدا به جوانان امروز کشور هستند که مثل مهدی باکری ها، حسین خرازی ها و احمد کاظمی ها آنها را به صحنه می آوریم و ورق را به لطف پروردگار برمی گردانیم.

روحانی : تشکر می کنم از همه بینندگانی که حوصله کردند برنامه را تماشا کردند و دقت کردند. دولت من دولت تدبیر و امید است. من خودم را در برابر فقر مردم و مشکلات آنها مسئول می دانم. مخصوصا اقشار آسیب پذیر و کسانی که دارای درآمد ثابت هستند، کارگران، کارمندان و بویژه بیماران صعب العلاج تلاش می کنم همه را تحت پوشش بیمه همگانی قرار دهم. کاری می کنم که مردم حق انتخاب داشته باشند و در بیمه رقابتی بتوانند بیمه موردنظرشان را انتخاب کنند. شعار اصلی من نجات اقتصاد ایران، احیای اخلاقی و تعامل سازنده با جهان است.

حیدری مجری این مناظره نیز در پایان، ضمن تشکر از نامزدهای انتخابات، از آنها خواست تا اگر پیشنهاداتی برای مناظره بعدی تلویزیونی دارند، آن را از طریق ستادهای انتخاباتی به صداوسیما منتقل کنند تا مورد بررسی قرار گیرد.

وی همچنین خطاب به کاندیداها گفت که هشت سوال مطرح شده را در اختیار ستادهای کاندیداها برای بررسی خواهد گذاشت؛ چراکه به گفته وی سوال ها غلط نبوده بلکه هدف این بوده که رویکرد دولت مدنظر هریک از کاندیداها را نشان بدهد. (ایسنا - واحد مرکزی خبر)