«شب دهم» زمـاني گل كرد كه مـاهواره‏اي نبود

در میان آثاری که برچسب مناسبتی بودن بر پیشانی آن چسبید، هنوز که هنوز است سریال «شب دهم» حسن فتحی مایه مباهات تلویزیون است. «شب دهم» که حسن فتحی هم آن را یک سریال سفارشی اما نه به سفارش تلویزیون که به سفارش قلبش می داند به اعتقاد بسیاری از اهالی فن کماکان بهترین مجموعه مناسبتی در ماه محرم محسوب می شود. سریالی که با یک فیلمنامه غنی و قوی ضمن اینکه دوره ای از تاریخ معاصر را به تصویر کشید احیا کننده فرهنگ نمایش اصیل تعزیه بود که شاید تا آن زمان مدتها به فراموشی سپرده شده بود.
اشراف و شناخت کافی حسن فتحی از هنرهای نمایشی به خصوص تعزیه و چاشنی یک قصه قوی دراماتیک در کنار یک تیم بازیگری کاربلد (که بیشتر آنها از دنیای تئاتر آمده بودند) فرصتی بود که فتحی تمام داشته هایش در عرصه کارگردانی را به کار ببندد و سریالی ماندگار را در عرصه آثار مناسبتی، به تماشاگر تلویزیون هدیه کند. کارگردان سریال های «اشک ها و لبخندها»، «میوه ممنوعه»، «مدار صفر درجه»، «در مسیر زاینده رود» و... که اخیراً مجموعه «زمانه» را روی آنتن شبکه سوم سیما داشت در گفت و گو با «بانی فیلم» از شب دهم می گوید:
آقای فتحی سوژه گزارش «بانی فیلم» در خصوص سریال های مناسبتی (ماه محرم و ماه رمضان) است و اینکه چه فاکتورهایی عامل موفقیت و اقبال این دست آثار می شود. و در این راستا نمی توان سریال ماندگار «شب دهم» را نادیده گرفت.
ـ واقعا من آنقدر درباره سریال «شب دهم» صحبت کرده ام که دیگر نمی دانم چه باید بگویم. (می خندد)
چه فاکتورهایی سریال «شب دهم» را در ذهن مخاطب تا به امروز حفظ کرد؟
ـ ببین سریال «شب دهم» صرف نظر از فیلمنامه و کارگردانی و بازیگری و... یکی از دلایل موفقیتش (به قول شما البته) مناسبتی بود که سریال در آن زمان روی آنتن رفت...
خب بقیه سریال های مناسبتی هم در همین زمان معین و مشخص روی آنتن می رود.
ـ (می خندد)
پس نمی توان از آن فاکتورها (فیلمنامه، کارگردانی، بازیگری و...) صرفنظر کرد؟
ـ سریال «شب دهم» در زمانی پخش شد که ما تقارن نوروز و محرم را داشتیم و مردم در تعطیلات نوروز در خانه نشسته بودند. دوم اینکه شبکه های ماهواره ای گسترشی را که امروز پیدا کرده اند آن زمان نداشتند به خصوص شبکه هایی که این روزها صبح تا شب دارند سریال های رنگارنگ پخش می کنند. ضمن اینکه جهد و تلاش گروه سازنده اعم از تهیه کننده و بازیگران و گروه تولید و... نیز بر این بود که یک سریال خوب و قوی تولید کنند. یادم می آید آن زمان نوروز و محرم وضعیتی را پدید آورده بود که همه نشسته بودند پای تلویزیون و سریال را می دیدند. به هر حال اگر بخواهیم خیلی واقع بینانه در مورد این مسئله صحبت کنیم نباید این فاکتور را در موفقیت سریال «شب دهم» نادیده بگیرم.
قبول دارید کارگردان و تولید کننده یک سریال مناسبتی به خصوص برای ماه محرم نیازمند این است که به اثر تولیدی اش و اتفاقی که جلوی دوربینش رخ می دهد تا حدودی خودش نیز اعتقاد قلبی داشته باشد؟ (به هر حال باید قبول کرد جدا از بحث شناخت تکنیک، کارگردانی و... باید کارگردان کمی در ساخت این آثار از قلبش هم مایه بگذارد)
ـ به هر حال این مسئله در همه جای دنیا پذیرفته شده است که وقتی یک فیلمساز متناسب با تجربه زیسته و زندگی خودش یک اثر را خلق می کند احتمالاً آن اثر موفقیت بيشتري را به دست مي آورد. معمولاً اثري كه با تجربه زيسته سازنده از كودكي گرفته تا بزرگسالي توليد مي‌شود و يك پيوندي با ذخيره عاطفي و اجتماعي او برقرار مي‌كند معمولاً توليد موفق تري از آب در مي آيد اين قاعده در تمام دنيا مورد پذيرش است و ممكن است در مورد سريال «شب دهم» هم اين اتفاق افتاده باشد و اين مصداق وجود داشته باشدو به هر حال من هم مثل خيلي از اين نوجوانان و جوانان كه طي چند روز گذشته در كوچه و خيابان در عزاي سرور سالار شهيدان سينه زني مي كردند و به عزاداري مي پرداختند در آن دوره همين حس و حال را داشته ام و با يك حساسيت عاطفي تا به امروز بحث عاشورا را نگاه مي كردم و مي‌كنم. حتماً درست مي‌گوئيد و اين نگاه مي تواند در توليد يك اثر با اين خصوصيات موثر باشد.
و اما فيلمنامه سريال شب دهم كه بدون شك نقطه عطف اين سريال محسوب مي‌شود.
-مطلب مهمي كه بد نيست من در مورد سريال «شب دهم» به آن اشاره داشته باشم اين بود كه ما در ساخت اين مجموعه با يك فيلمنامه صدرصد نگارش شده روبرو بوديم، فيلمنامه اي آماده براي تصويربرداري.
اتفاقي كه فكر نمي كنم ديگر خود شما هم آن را تجربه كرده باشيد؟
-دقيقاً، من درگير تجربه هاي شخصي خودم در ساخت سريال هاي مناسبتي مثل «ميوه ممنوعه»، مثل «در مسير زاينده رود»، و حتي این كار آخری سريال «زمانه»، متأسفانه با فيلمنامه آماده روبرو نبودم و توامان با توليد و كارگرداني اش فيلمنامه كار نوشته مي شد و اين آسيب جدي و آزار دهنده‏ اي به اثر مي زند. بدون شك يكي از امتيازات سريال «شب دهم» فيلمنامه آماده بود. يعني زمانيكه (آبان ماه 80) ما تصويربرداري را آغاز كرديم كل قسمت ها را در دست داشتيم. شما بدانيد اين مسئله به لحاظ تكنيكي هم بسيار مفيد است. شما وقتي براي ساخت يك اثر مناسبتي كه زمان پخش مشخصي دارد متن كامل را درست داشته باشيد ضريب استرس و اضطراب تان پايين مي آيد و با تمركز بيشتري سريال را كارگرداني مي كنيد.
من سال گذشته سريال «زمانه» را ساختم ولي علي رغم اينكه به شدت مورد توجه و اقبال عموم قرار گرفت خودم بسيار اذيت شدم. بابت عدم آماده بودن فيلمنامه آزار بسياري ديدم، هم من و هم گروه همكاران من. «زمانه» اي را كه مي‏شد با يك فيلمنامه آماده در حداكثر 5 ماه ساخته شود، به 9 ماه كشيد و دليل اصلي هم فيلمنامه بود. ما در دو مقطع 20 روزه و يك ماهه كار را تعطيل كرديم و اين بسيار لطمه زد. بنابراين يكي از شاخصه هاي «شب دهم» از حيث توليد فيلمنامه نوشته شده بود. اين مسئله باعث شد من به عنوان كارگردان و گروه همراهم، تمام انرژي مان را معطوف اجراي جذاب سريال كنيم.
 حالا كه از همه گزينه ها صحبت كرديد از تيم بازيگري و انتخاب درست و به جاي بازيگران (بر مبناي نقش و پارتنر مقابل) نيز بگوئيد. چقدر عناصر جلوي دوربين در اقبال «شب دهم» هم تأثير گذار بودند؟
- قطعاً بسيار زياد، آن گروه بازيگران كه در سريال «شب دهم» با من همكاري مي‌كردند، در چند نوبت قبل از آن هم در كارهايي كنار من بودند و با هم سابقه همكاري داشتيم. اين مسئله باعث شد من از ايشان شناخت كافي داشته باشم و بدانم چگونه و در كجا بايد از آنها استفاده كنم.
شناختي كه از بازيگرانم داشتم در هدايت و راهنمايي آنها بسيار كمك حالم بود و معتقدم حضور موفق آنها مي‌تواند تحت تأثير همين مسئله باشد.

منبع:بانی فیلم