منوچهر متکی

پارسینه - مجید ترابی: متولد ۲۲ اردیبهشت ۱۳۳۲ ‬در بندر گز است. در سال ۱۳۵۵ ‬مدرک کارشناسی علوم اجتماعی خود را از دانشگاه ال امین بنگلور هندوستان و مدرک کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل را در سال ۱۳۷۰ از دانشگاه تهران دریافت کرد. او به زبان انگلیسی (مکالمه و ترجمه) تسلط و با زبان‌های عربی، اردو و ترکی استانبولی نیز آشنایی دارد.

منوچهر متکی پس از انقلاب اسلامی سمت‌های متفاوتی در بخش‌های متفاوت وزارت امور خارجهٔ ایران داشته است. محمود احمدی نژاد در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۸۴ وی را به برای تصدی وزارت امور خارجه به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. او در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۸۴ وزیر امور خارجهٔ ایران شد.

منوچهر متکی، از جمله وزرایی بوده که همواره تأیید و حمایت مقام معظم رهبری را با خود داشته است. با این وجود مشخص نیست چرا احمدی نژاد، وی را به طور ناگهانی، آن هم در زمانی که متکی برای ابلاغ رئیس جمهور به سنگال رفته بود، برکنار کرده است.

پیش از این و در جریان احکام احمدی نژاد برای منصوب کردن نمایندگان ویژه اش در امور بین المللی، متکی به شدت با این کار مخالفت کرده بود. در آن ماجرا، رهبر معظم انقلاب نیز با تصریح بر حذف موازی کاری‌ها، از منصوب کردن نمایندگان ویژه رئیس جمهور در مناطق مختلف جهان انتقاد کردند که نهایتاً احمدی نژاد، احکام صادره «نمایندگی» را تبدیل به حکم‌های «مشاور» کرد.

مسوولیت‌های قبلی

• نماینده مجلس شورای اسلامی (دوره اول- عضو کمیسیون خارجی): ۱۳۵۹
  
  
• رئیس اداره هفتم سیاسی- وزارت امورخارجه: ۱۳۶۳
  
  
• سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکیه: ۱۳۶۴
  
  
• مدیر کل اروپای غربی وزارت امورخارجه: ۱۳۶۸
  
  
• معاون امور بین‌الملل وزارت امورخارجه: ۱۳۶۸
  
  
• معاون حقوقی، کنسولی و امور مجلس وزارت امورخارجه: ۱۳۷۱
  
  
• سفیر جمهوری اسلامی ایران در ژاپن: ۱۳۷۳
  
  
• مشاور وزیر امورخارجه: ۱۳۷۸
  
  
• معاون ارتباطات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی: ۱۳۸۰ (مامور ۲سال)
  
  
• نماینده مجلس شورای اسلامی (دوره هفتم- رئیس کمیته روابط خارجی کمیسیون امنیت ملی): ۱۳۸۳
  
  
• وزیر امور خارجه در دولت نهم و دهم (از ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹)

در حالی که در کشوری مثل آمریکا، نامزدهای ریاست جمهوری بیش از دو سال در معرض سنجش مردم قرار می‌گیرد تا کلیه زوایای برنامه‌های آنها و حزب طرفدارشان برای رای دهندگان روشن شود، در جمهوری اسلامی ایران آرایش نامزدهای ریاست جمهوری هنوز شکل نگرفته است.

در این میان منوچهر متکی، وزیر امور خارجه پیشین، نامزدی خود را با صدور نامه ای خطاب به «خانواده‌های محترم ایرانی» اعلام نموده تا در کنار علی اکبر ولایتی، دیگر وزیر امور خارجه پیشین، شانس خود را برای احراز ریاست دولت یازدهم بیازماید بدون اینکه این دو تن پاسخی داشته باشند که با توجه به انتساب‌شان به جبهه «اصولگرایان سنتی» چه تمایزی بین این دو و برنامه‌های‌شان وجود دارد؟

منوچهر متکی (۵۹ ساله) با یک دوره تجربه نمایندگی در مجلس اول و دو دور سفارت در ترکیه و ژاپن، تنها وزیر در دو کابینه احمدی‌نژاد بود که تا زمان عزلش، بیشترین سابقه وزارت را در این دولت داشت. در واقع متکی خوب می‌دانست که چگونه باید نقش «کبریت بی‌خطر» را در کابینه ایفا کند که موجبات کدورت رییس‌اش را فراهم نیاورد.

متکی به لطف سکانداری ستاد تبلیغاتی علی لاریجانی در سال ۸۴ سهمیه تحمیلی او در کابینه اول احمدی نژاد بود. اما با بالا گرفتن تنش‌ها میان علی لاریجانی و احمدی نژاد (مجلس و دولت)، سرانجام شومی گریبان متکی را گرفت که در تاریخ هیچ کشوری سابقه نداشت.

وی در حالی که برای دیدار با رییس جمهوری سنگال برای سفری رسمی به این کشور رفته بود خبر برکناری‌اش را از رییس دولت میزبان شنید تا به یاد آورد که وقتی به غضب احمدی نژاد مبتلا گردد هیچ چیز نمی‌تواند مانع آن شود.

او میرغضب احمدی نژاد در وزارت امور خارجه نیز بود. اگر حال و روز امروز احمدی نژاد را به کنار بگذاریم که متهم به خیانت و رفتار خلاف شرع و اخلاق شده و به دوران اوج منزلت وی باز گردیم که تیغ تصفیه را بر پیکر یک یک نهادها و سازمان‌ها و مدیران کشور کشید، منوچهر متکی بی درنگ در درون وزارت خارجه، «میرغضب» احمدی نژاد بود که بسیاری از دیپلمات‌های ورزیده را به خواست احمدی نژاد از تیغ تصفیه گذراند.

برخی از احکام تصفیه در حالی توسط متکی به دست همکاران سابقش و دیپلمات‌های ارشد ایران داده شد که او خود با خجلت و شرمساری از باب آنکه «مامور است و معذور» این خوش خدمتی‌ها را به رییس جمهوری محبوب دیروز می‌کرد.

یکی از این اقدامات که در زمان خود سر و صدای فراوانی در وزارت امور خارجه و مجلس به راه انداخت، فرمان برکناری همزمان چهار سفیر کبیر ایران در چهار کشور مهم انگلیس، آلمان، فرانسه و مالزی بود که همگی از سفیران باقیمانده دوران اصلاحات بودند که تنها به جرم انتصاب‌شان در دولت خاتمی از کار برکنار شدند در حالی که ایران با ۵+۱ درگیر مذاکرات نفس‌گیر هسته ای بود.

متکی باور نداشت که در تصفیه حساب‌های علی لاریجانی و محمود احمدی نژاد، روزی نوبت به او خواهد رسید که چنان رسوا برانگیز از مقام خود معزول گردد، حتی اگر برای بقا در وزارت خارجه، همکاران ورزیده‌تر از خود را از لب تیغ گذرانده باشد.

داستان انتصابات متکی نیر کمتر از برکناری‌های پر جنجال وی نبود. یکی از این انتصابات مربوط می‌شد به انتصاب همسرش که وی را با مدرک داروسازی از هلال احمر به وزارت امور خارجه آورد و به یک باره او را به مدیر کلی «اداره کل امور زنان و حقوق بشر» منصوب کرد.

وزیر دنیا دیده، بدون برنامه برای ریاست جمهوری

متکی در حالی که حدود ۲ ماه به انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ باقی مانده، به گونه‌ای نامزدی خود را اعلام کرده که به جز گوشه و کنایه‌های تلخ و گزنده به رییس پیشین خود (محمود احمدی نژاد)، مطلقا هیچ برنامه مدونی برای آینده کشور ارائه نداده است.

وبسایت او پر است از سفرها و خاطرات ملال انگیز بدون آنکه به یاد داشته باشد در ژاپن دیده بود که ژاپنی‌ها چگونه مدبرانه، برنامه ریزی دقیق برای اداره کشورشان دارند. ولی تو گویی جناب وزیر از چهار سال سفارت در ژاپن هیچ نیاموخته که ژاپنی‌ها چگونه به تدبیر امور می‌پرداختند. آنچه از بیانیه نامزدی متکی به عنوان برنامه او دانسته می‌شود تنها یک چیز است: مدیریت جهادگرایانه!

مدیریت جهادگرایانه چیست؟

احمدی نژاد با «سیاست خارجی تهاجمی» کار خود را آغاز کرد و در پایان به «مدیریت جهانی» رسید. سکان سیاست خارجی تهاجمی احمدی نژاد را کسی در دست نداشت جز منوچهر متکی که اینک ایران را منزوی‌تر از دوران جنگ هشت ساله کرده است.

اینکه متکی از مدیریت جهادگرایانه چه منظوری دارد بر کسی روشن نیست. در واقع او اراده‌ای برای روشن کردن این راهکار خود برای نجات کشور ندارد جز آنکه بگوید مدیریت جهادگرایانه عبارت است از «مدیریتی که در تعامل هوشمندانه با دنیا ظرفیت‌های سیاست خارجی را در خدمت رونق اقتصاد داخلی به کار گیرد، نه آنکه با خودنمایی و قهرمان‌سازی هزینه‌های سیاسی و اقتصادی کشور داری را افزایش دهد».

خودنمایی و قهرمان سازی مورد اشاره متکی که به گفته او برای کشور «هزینه ساز» بوده اشاره ای است روشن و طعنه‌آمیز به احمدی‌نژاد ولی متکی هیچ نمی‌گوید که چرا تا روز عزلش در کنار چنان انسان «خودنما» و «هزینه سازی» همچون احمدی نژاد ایستاده بود؟

متکی در حالی اینک ریاست احمدی نژاد را هزینه ساز توصیف می‌کند که خود روزگاری در وصف دستاوردهای احمدی نژاد گفته بود: «در رویکرد روابط خارجی، دولت نهم توانست جایگاه کشور را به حدی برساند که امروز ما مانند جعفر بن ابیطالب که نزد پادشاه حبشه رفته بود، به کشورهای مختلف دنیا می‌رویم و مواضع مان را برای آنها بازگو می‌کنیم.»

اما گویا نسخه ای که او به عنوان مدیریت جهادگرایانه پس از سه دهه حضور در مجلس و سفارت و وزارت برای کشور می‌نویسد چیزی است از قبیل این سخن او که گفته بود: «انگلیس، فرانسه و آمریکا به خاطر جنگ با ایران و مخالفت با برنامه‌های هسته‌ای این کشور دچار حذف زود هنگام از بازی‌های جام جهانی فوتبال شدند. جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی نشان داد که رویکرد جدیدی در جهان سیاست رخ داده و آنچه اکنون در صحنه سیاست بین‌الملل شاهد هستیم، به عینه در نوزدهمین دوره جام جهانی فوتبال به منصه ظهور رسیده است».

در وصف دروان زیان بار وزارت متکی همین بس که یکی از سفیرانش در وصف «قصه پر غصه» این دوران خطاب به متکی نوشته است: «به زعم من آقای احمدی نژاد دو لطف و دو خدمت در نصب و عزل شما به جنابعالی کردند، نخست آنکه شما را در کرسی وزارت امور خارجه که شان "انسان‌های وزین و متین و دارای تبار" است نشاندند و هم آنکه در عزل تان به شما خدمت کردند و شاید نحوه عزل تان تا حدی شما را نجات داد و توانستید فرار به جلو کنید و از پاسخگویی فعلاً طفره روید ولی مطمئن باشید تاریخ بی‌رحمانه داوری و قضاوت جدی خود را خواهد داشت» - نامه صادق خرازی به متکی ۱۴ فروردین ۹۰.

حال باید دید آیا مردم به منوچهر متکی بی برنامه و فاقد شخصیتی مقتدر رای خواهند داد؟