.svg)
ایجاد شبکه نخبگان استانی با راه اندازی ۳۱ اندیشکده حکمرانی و قانونگذاری
پارسینه: رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با حضور در برنامه زنده تلویزیونی صف اول، به تشریح اقدامات صورت گرفته در این مرکز پرداخت.
مشروح این گفتگو به این شرح است؛
در این برنامه در مورد یکی از نهاد‌هایی صحبت می‌کنیم که وظیفه بررسی، تحقیق و پژوهش دارد تا زمینه برای ریل گذاری قوانین کشور فراهم گردد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، جایی که کارشناسان پیش از طرح‌ها و لوایح به اندازه کافی تحقیق می‌کنند تا از پشتوانه علمی لازم قوانین برخوردار بشوند دکتر بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی میهمان صف اول هستند.
به صورت کلی مرکز پژوهش‌ها در مجلس شورای اسلامی که کار تصمیم سازی را دارد برای اینکه نمایندگان مجلس یک تصمیم درست مبتنی بر اصول علمی بگیرند که برای کشور مفید باشد کجای تصمیم گیری‌ها ایستاده است پسینی یا پیشینی است قبل از قانونگذاری است یا بعد از قانونگذاری هم این موضوع را دنبال می‌کند؟
آقای نگاهداری: مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان عقل منفصله مجلس دو تا کارکرد اصلی دارد؛ یکی بالاخره پشتیبانی تخصصی و کارشناسی از تقنین و یکی پشتیبانی تخصصی از نظارت، بالاخره تقنینش پیشینی است طبق قانون آیین نامه داخلی مجلس هر طرح و لایحه‌ای بخواهد در مجلس مطرح بشود باید قبلش بیاید در مرکز پژوهش ها، مرکز برای شان موظف است که کار کارشناسی لازم را بکند و اظهار نظر کارشناسی راجع به آن موضوع را ارائه بدهد یک بحث نظارتی هم دارد که در مورد قوانینی که به تصویب می‌رسد بعد گزارش نظارتی تهیه می‌کند راجع به وضعیت اجرای آن قانون یا راجع به مسائل راهبردی کشور گزارش نظارت تحلیلی تهیه می‌کند و جهت استحضار نمایندگان مجلس در اختیار آنها قرار می‌دهد و همچنان که بالاخره در آمار و رقم‌هایی که در پیش برنامه ارائه دادیم آنجا هم دیده می‌شود که حجم بسیار زیادی از تکثر که راجع به طرح ها، لوایح وجود دارد همه اش در مرکز و تعداد کثری جلساتی که در کمیسیون‌ها برگزار می‌شود مرکز موظف است که حضور پیدا کند اظهار نظر کارشناسی کند و حتی ما راجع به گزارش هایمان هم راهبری بعد از تهیه گزارش را انجام می‌دهیم یعنی منبعث از نتایج
گزارش اگر نامه‌ای به وزارتخانه ذیربط به دولت باید زده بشود پیشنهاد عملیاتی داده بشود این کار را می‌کنیم اگر پیشنهاد نظارتی داشته باشیم به کمیسیون می‌فرستیم حالا اینها کارهای حتی مثلاً تهیه پیشنویس قوانین، ما همین در شش ماهه دوم ۱۴۰۰ در شش ماه ما ۷۷ تا پیشنویس قانون تهیه کردیم متناسب با نیاز‌ها و اولویت‌های کمیسیون ها، اینها کارهای اصلی است یک سری کار‌هایی هم جانبی مرکز پژوهش‌ها انجام می‌دهد از جمله مثلاً راجع به طرح‌ها و لوایح مهمی که در مجلس در حال بحث است افکارسنجی انجام می‌دهد و نظر مردم را راجع به آن موضوع در اختیار نمایندگان قرار می‌دهد یا مثلاً فرض کنید که مرکز نوآوری و خانه خلاق دارد رو قوانینی که مربوط به آینده است یعنی تحولاتی که در دنیای آینده رخ می‌دهد و روی حکمرانی کشور تأثیر می‌گذارد در قوانین آینده دوستان با همکاری شرکت‌های دانش بنیان، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها با استفاده از ظرفیت‌های بیرونی دارند استفاده می‌کنند به آن قوانین آینده کار می‌کنند فعالیت‌های مختلفی که در مرکز پژوهش‌ها دارد انجام می‌شود.
میزان ارتباط مرکز پژوهش‌ها با دانشگاه‌ها یا گروه‌های اندیشه ورز خارج از مجلس چه طوری است؟
آقای نگاهداری: آنچه که الآن داریم پیگیری می‌کنیم ما بالاخره همین شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ بیش از هزار و ۸۰۰ جلسه کارشناسی در مرکز پژوهش‌ها با دعوت از دانشگاه ها، اساتید دانشگاه‌ها و محققین برگزار شد یا مثلاً همین مرکز نوآوری و خانه خلاق ما تا الآن حدوداً ۱۴۰۰ تا نخبه و پژوهشگر در قالب رویداد‌ها و استارت آپ‌هایی که در آنجا دارد برگزار می‌شود آمدند بر ۴۸۲ تا ایده یک نمایند برگزار کردیم ایده هایشان را می‌دهند آنجا بحث می‌شود یک برنامه‌ای هم شروع کردیم برای ماه‌های پیش رو داریم. یک انتقادی به مرکز پژوهش‌ها وارد بود که می‌گفتند بیشتر از پژوهشگران و اساتید تهران دارد در تصمیم گیری‌های ملی استفاده می‌شود برای اینکه این قضیه مرتفع بشود و بتوانیم از ظرفیت همه پژوهشگران و اساتید در سراسر کشور بهره ببریم شبکه نخبگان استانی را با راه اندازی ۳۱ تا اندیشکده حکمرانی و قانونگذاری در هر یک از استان‌ها داریم دنبال می‌کنیم که این سه ضلع دارد یک ضلعش بالاخره دانشگاه‌های استان اند، یک ضلعش مجمع نمایندگان استان اند و یک ضلعش هم مرکز پژوهش هاست که الآن داریم کارهایش را پیش می‌بریم که ان شاء الله از تابستان پیش رو
بخشی از این اندیشکده‌ها را راه اندازی می‌شود که بتوانیم از ظرفیت اساتید استان‌ها هم استفاده بکنیم.
الآن مهمترین موضوعی که در دستور کار مرکز پژوهش هاست که ارتباط تنگاتنگ با زندگی و معیشت مردم دارد چی هست مثلاً الآن اقتصاد یکی از موضوعات مهم بحث همین هدفمندی یارانه‌ها یا بهتر بگویم عادلانه سازی مثلاً ارز برای تخصیص در حوزه‌های مختلف یا مردمی سازی یارانه‌ها شما چگونه این موضوعات را احصاء می‌کنید برای بررسی قرار دادن؟
آقای نگاهداری: مرکز پژوهش‌ها در حوزه‌های مختلف حکمرانی و اداره کشور دفاتر تخصصی دارد دارند فعالیت می‌کنند و دفاتر اجتماعی ما، دفاتر فرهنگی و آموزش ما، دفاتر اقتصادی، بخش عمومی، حقوقی، سیاسی، زیربنایی، تولیدی، حکمرانی، مدیریت، انواع دفاتر تخصصی ما هستند که هر کدام اولویت‌هایی در دستور کارشان دارند متناسب با اولویت‌هایی که کمیسیون‌ها دنبال می‌کنند مرکز پژوهش‌ها هم در راستای تحقق نیاز‌ها و اولویت‌های کمیسیون‌ها فعالیت می‌کند هم خودش بالاخره بر اساس تحلیل‌ها و تحقیقات و افکارسنجی‌هایی که از مردم می‌دهیم و احصاء نظام مسائل را انجام می‌دهیم اولویت گذاری می‌کنیم رو مسائل و برنامه ها، مشاوره‌های این جوری هم یعنی پیشنهاد‌هایی برای ترمیم نظارت در اختیار کمیسیون‌ها قرار می‌دهیم یکی از شاید مهمترین برنامه‌هایی که الآن در دستور کار هم مجلس و مرکز پژوهش‌ها قرار دارد و هم در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام و هم در دستور کار دولت و سازمان برنامه و بودجه تهیه برنامه هفتم توسعه کشور است که در چند ماه آینده باید در مجلس به تصویب برسد، ولی الآن دارد مراحل خودش را در مجمع تشخیص و سازمان برنامه و بودجه طی
می‌کند مرکز پژوهش‌ها هم به عنوان مرکز تخصصی در حال تهیه محتوا‌های تخصصی لازم برای پشتیبانی از کمیسیون‌های مجلس و به منظور بررسی و تصویب این برنامه وقتی که ان شاء الله در مجلس مطرح خواهد شد.
مثلاً ما هر از گاهی شاهد این هستیم که در یک مقطع زمانی یک موضوعی بسیار مطرح می‌شود در سطح جامعه و در سطح نخبگانی، ولی بعد از آن آرام آرام از دستور کار خارج می‌شود مثلاً در برخی از مقاطع هنگام انتخابات همه راجع به بحث قوانین انتخابات یا قانون انتخابات صحبت می‌کنند این باید تغییر پیدا بکند چرا، مثلاً این همه نامزد شرکت می‌کنند باید مدرک فلان داشته باشند چه تعدادی از آنها حمایت کنند مثل کشورهای دیگری که وجود دارد، اما وقتی که از دوران انتخابات عبور می‌کنیم می‌بینیم که باز دوباره این فراموش می‌شود تا انتخابات بعد برای اینکه موضوعات اینگونه‌ای که به صورت دوره‌ای کشور با آن مواجه می‌شود یک بار برای همیشه در دستور کار قرار بگیرد و آن سیاست‌ها و قوانین لازم در واقع تصمیم گرفته بشود راجع به آنها چه کرده مرکز پژوهش ها؟
آقای نگاهداری: حالا همین یک مورد مثالی که جنابعالی فرمودید قانون انتخابات مجلس الآن اتفاقاً این به طور جدی در مرکز پژوهش‌ها دارد کار می‌شود هم انتخابات مجلس و هم انتخابات شوراها، ریاست محترم مجلس اصلاً مداقه زیادی را در بحث انتخابات مجلس دارند و پیگیرند و جلسات مکرری هم خودشان گذاشتند مرکز پژوهش‌ها هم آنجا حضور داشته نظر داده، ولی بالاخره شاید ما فراموشش نمی‌کنیم، ولی هر چقدر ما رو قانونگذاری در مرحله قبل از تصویبش وقت خوب و مستوفایی بگذاریم همه دیدگاه‌ها را بشنویم و بحث کنیم بعد از تصویب قانون کارمان راحت‌تر است، ولی هر چقدر که سریعاً بخواهیم بالاخره قوانین را تصویب بکنیم ممکن است در اجرا دچار مشکل می‌شوند خودمان مجبور می‌شویم چند سال بعد بیاییم برگردیم همین‌ها را دوباره بازنگری کنیم همین‌ها را دوباره تغییر بدهیم در نتیجه دارد پیگیری می‌شود، ولی با مداقه بیشتر و همین موضوع هم که فرمودید الآن در دستور کار مجلس است من برآوردم این است که در همین سال ۱۴۰۱ قانون انتخابات مجلس حتماً در صحن بازنگری و بالاخره نهایی خواهد شد.
آیا در این پیش نویس‌هایی که یا در پژوهش نگویم پیش نویس در پژوهش‌هایی که صورت می‌گیرد تمام ملاحظات رعایت می‌شود که با کمترین تغییر در صحن علنی مورد تصویب قرار بگیرد؟
آقای نگاهداری: بالاخره ما حداکثر سعی مان را می‌کنیم شاید با صدها نفر ساعت کار کارشناسی برخی مواقع هزاران نفر در ساعت کار کارشناسی بالاخره پیشنهاد تخصصی جامع الاطرافی را به مجلس پیشنهاد بدهیم، ولی بالاخره نمایندگان هم حق دارند ما بیشتر تصمیم ساز هستیم ما کار تخصصی را انجام می‌دهیم، ولی رأی گیری و رأی دادن و تصمیم گیری شأن نمایندگان است بالاخره بخشی از نظرات ما را می‌پذیرند بخشی را هم ممکن است مصلحت نبینند و به گونه‌ای دیگری تصمیم گیری بکنند، ولی ما در حد ظرفیت کارشناسی خودمان سعی می‌کنیم که حداکثر مداقه و همه جانبه نگری را بر گرفتن نظر دانشگاهیان و اساتید و صاحبان اجراء و اینها را همه را ببینیم تا ان شاء الله یک پیش نویس خوبی آماده بشود.
تنوع در قانونگذاری یا موضوعاتی که مبتلابه مردم هست شاید کار را اندکی دشوار کند مثلاً الآن بحث جمعیت، بحث آموزش و پرورش، بحث فناوری، بحث‌های مربوط به حقوق مختلف در نظام قضائی، بحث مربوط به اقتصاد اینها مرکز پژوهش‌ها چگونه اولویت‌های خودش را تعیین می‌کند؟
آقای نگاهداری: حکمرانی در دنیای امروز خیلی پیچیده شده و واقعاً شاید علم حکمرانی یکی از پیچیده‌ترین علم‌های دنیاست الآن مسائل به شدت درهم تنیده شده اند خیلی وقت‌ها ممکن است یک مسأله، مسأله سیاسی باشد راه حلش اقتصادی باشد یا اقتصادی باشد جنبه‌های اجتماعی داشته باشد و حتی چالش‌های کشور خیلی جاها به خاطر این درهم تنیده گی‌ای که رخ داده ماهیت ابرچالشی پیدا کردند یعنی شما هر مسأله را می‌خواهید به بحث بگذاریم می‌بینی که ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فنی، تولیدی اینها را دارد مرکز پژوهش‌ها در شش هفت ماه گذشته به منظور اینکه بنیه کارشناسی خودش را در تحلیل همه جانبه مسائل ارتقاء بدهد. رفتیم به سمت مدل تحلیل چرخه‌ای یعنی ما آمدیم در شش هفت ماه گذشته تحلیل پویایی شناسی و ترسیم شبکه روابط عِلّی، معلولیه، هزارتا متغیر است در چهل حوزه اصلی اداره کشور را شبکه ارتباطی و نحوه تأثیرگذاری، تأثیرپذیری اینها را با مشارکت همه متخصصین مرکز پژوهش‌ها که این قابلیت هم شاید برای هیچ مرکزی به اندازه مرکز باشد نباشد که متخصصین رشته‌های مختلف بتوانند کنار هم با یک همکاری فشرده این کار را انجام بدهند الآن این
مجموعه الحمدلله آماده رونمایی است این صد درصد توان تحلیلی مرکز پژوهش‌ها و حتی کل کشور را می‌تواند که دو ساعت ارتقاء بدهد، چون ما داریم یک تحلیل‌هایی همه جانبه و این شبکه‌ای که هزار تا متغیر و نحوه تأثیرگذاری شان و ارتباط اینها با همدیگر دارد دیده می‌شود خیلی وقت‌ها ما ممکن است که اگر ساده فکر کنیم راه حل خطی بدهیم مسأله را می‌بینیم وضع مطلوب را می‌بینیم اولین راه حل ساده را پیشنهاد می‌دهیم به سمت حرکت، ولی الآن شما هر راه حلی می‌دهیم خود آن راه حل عوارض جانبی دارد آن واکنش‌های مردم را دارد که ممکن است اصلاً تغییر بدهد راه حل را، در تحلیل پویاشناسی شما همه این عوامل را با هم می‌بینی و تصمیم می‌گیری ما الآن داریم الحمدلله این بنیه کارشناسی در هفت ماه گذشته در مرکز فراهم شد ان شاء الله با یک توان تحلیل بالا در طرح‌هایی که آینده می‌آید و لایحه، حتی ما داریم این مدل هزار متغیره مان را داریم می‌بریم در نرم افزار‌های شبیه سازی قانون که ان شاء الله در آینده هر طرح و لایحه‌ای که به مرکز پژوهش می‌آید ما شبیه سازی قانونگذاری را انجام بدهیم به نمایندگان محترم نشان بدهیم که اگر این قانون با این شرایط تصویب بشود چه
آثار و تبعات عوارض یا چه نقاط مثبتی خواهد داشت در اداره کشور، این شبیه سازی هم مطمئناً افزایش توان کارشناسی مرکز را به دنبال خواهد داشت.
نحوه ارتباط مرکز پژوهش‌ها با مرکز مطالعات راهبردی ریاست جمهوری و مجمع تشخیص اینها چه طوری است اصلاً آیا ارتباطی وجود دارد یا نه هر کدام برای خودشان تصمیم سازی می‌کنند بعد می‌روند آنجا با هم در واقع گاهی اوقات گره می‌خورد گاهی اوقات ناهمسو می‌شود.
آقای نگاهداری: به نکته مهمی اشاره کردید من ابتدایی که مسئولیت مرکز پژوهش‌ها را حدوداً هفت ماه پیش به عهده گرفتم اتفاقاً همین نیاز را احساس کردم آمدم پیشنهاد دادم با این مراکز رایزنی کردم کنسرسیوم مراکز تحقیقات استراتژیک کشور را آمدیم و راه اندازی کردیم که الحمدلله مورد استقبال این مراکز هم قرار گرفت الآن ما یک شورای هماهنگی مراکز تحقیقات استراتژیک داریم به ابداع مرکز پژوهش‌ها این کار را انجام شده دبیرخانه اش هم در مرکز پژوهش‌ها هم مستقر است مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص، پژوهشگاه قوه قضائیه و مؤسسه آموزش و پژوهش و مدیریت برنامه ریزی ریاست جمهوری و مرکز تحقیقات استراتژیک نیرو‌های مسلح عضو این کنسرسیوم هستند و ما هر ماه پنجشنبه‌ها یک جلسه‌ای دور هم جمع می‌شویم و مسائل مهم کشور را که تقسیم کار کردیم بین این مراکز هر کس مسئول یک موضوعاتی شده با هم به بحث می‌گذاریم و حتی توصیه نامه‌های سیاستی را داریم آماده می‌کنیم که با امضاء این چهار پنج تا مرکز به صورت مشترک به رؤسای سه قوا که اطمینان خاطر بیشتری در مسئولین ارشد کشور ایجاد
بشود که پنج تا شش تا مرکز مهم استراتژیک کشور نشسته اند یک مسأله را با هم به اتفاق نظر رسیدند و یک توصیه سیاستی را دارند پیشنهاد می‌کنند این هم تقریباً هفت جلسه اش تا الآن برگزار شده و ما ماهانه داریم این نشست‌ها را، قبلاً نبوده، ولی در شش ماه گذشته الحمدلله به همت مرکز پژوهش‌ها این کار راه اندازی شده است.
یکی از دغدغه‌هایی که معمولاً نسبت به مراکز پژوهشی وجود دارد این است که در یک حالت غیر انتزاعی یا غیر انتزاعی بگویم می‌آیند یک موضوعی را بررسی می‌کنند که این لزوماً پاسخی برای نیاز جامعه یا حکمرانی نیست یک موضوع بسیار کلی است، اما بعضی از جاها می‌آیند مسأله محور بودن را اصل قرار می‌دهند یعنی می‌گویند کشور حتی دانشگاه‌های ما هم این مشکل را دارند در پایان نامه‌ها یا رساله‌ها به جای اینکه بیایند مسأله کشور را بررسی کنند یک موضوع کلی را می‌آیند که اگر ساعت‌ها هم رویش کار کنند خیلی دردی از جامعه را حل نمی‌کند مرکز پژوهش‌ها چقدر مسأله محور، موضوعات را دنبال می‌کند؟
آقای نگاهداری: حالا به قول دیگر شما می‌خواهیم بگوییم که پژوهش‌ها در کشور خیلی وقت‌ها تقاضامحور نیست یعنی متقاضی‌ای وجود ندارد بر این پژوهش که در اداره کشور از آن استفاده بشود این نکته در مورد برخی پژوهش‌ها صادق است ما باید بالاخره به کاربردی بودن نتایج پژوهش هایمان فکر کنیم الحمدلله مرکز پژوهش‌ها دچار این آفت نیست چرا که مرکز پژوهش‌ها در حقیقت لولای بین مراکز تحقیقاتی کشور با نظام قانونگذاری کشور است ما هر موضوعی که را ورود پیدا می‌کنیم عمدتاً موضوعاتی است که موضوع روز جامعه است موضوعی است که در مجلس دنبال می‌شود موضوعی است که در دولت دنبال می‌شود و ما بیشتر از اینکه پژوهشگر صرف باشیم ما سیاست پژوهیم یعنی کار ما این است که نتایج پژوهش‌هایی که در مراکز مختلف انجام می‌شود در دانشگاه اینها را بگیریم و تبدیل به سیاست و پیش نویس قانون بکنیم و در اختیار نظام قانونگذار و مجلس قرار بدهیم بنابراین این در مورد مرکز پژوهش‌ها کمتر مطرح است، چون ما همیشه یک متقاضی برای کارمان هست بر اساس نیاز و تقاضایمان کارمان را تعریف می‌کنیم و این نقطه قوتی است که در مرکز پژوهش هاست و دارد دنبال می‌شود.
و چه مقدار سیاست‌های روزمره روی کار پژوهشی شما مؤثر است، چون گاهی اوقات پژوهشگر خودش جزئی از آن به عنوان یک ناظر بی طرف می‌آید بررسی می‌کند گاهی اوقات نه دیدگاه‌های خودش را تأثیر می‌گذارد روی آن پژوهش، اگر این مسأله در مرکز تصمیم سازی وجود داشته باشد احتمالاً قوانینی که در واقع تصویب می‌شود دچار مشکلات عدیده‌ای خواهد شد برای جلوگیری از این آسیب چه کرده اید؟
آقای نگاهداری: ما چند تا تدبیر در مرکز پژوهش‌ها داریم یکی این هست که اولاً در مورد طرح‌ها و لوایح ما چند تا دفتر با همدیگر بررسی می‌کند یعنی یک دفتر مسئول اصلی می‌شود دو تا و سه تا دفتر، دفتر فرعی می‌شوند، چون هر طرح و لایحه‌ای که می‌آید معمولاً ابعاد مختلف دارد به تناسب موضوع چند دفتر با همدیگر درگیر می‌شوند خیلی وقت‌ها کارگروه تشکیل می‌دهیم مثلاً چند دفعه بنابراین اصلاً هیچ موضوعی تقریباً در مرکز پژوهش‌ها نیست که بخواهد یک فردی به تنهایی بخواهد نظر بدهد و خود این مکانیزم چند دفتری یک راه پیشگیرانه است حتی ما همین تحلیل ارائه تغییر روشی که در مرکز دادیم و به سمت تحلیل پویایی شناسی رفتیم و مدل‌های چرخه‌ای تحلیل ۴۰ تا حوزه تصمیم گیری مجلس را طراحی کردیم برای همین است که دیگر برخورد‌های سلیقه‌ای امکان نداشته باشد ما الآن مدل‌های چرخه‌ای که با این هزارتا متغیر در چهل تا پلتفرم ترسیم کردیم الآن داریم می‌فرستیم برای وزارتخانه‌ها هر وزارتخانه‌ای که مربوط به آن است و کمیسیون‌ها که ما مبنای تحلیلی مان را می‌گوییم هر نکته‌ای داریم اصلاح، تکمیل الآن بکنید با هم به توافق برسیم که الگوی تحلیل ما فرض
کنید در مورد نظام بانکی این الگو خواهد بود از این به بعد، الگوی ما در مورد بیمه این خواهد بود، الگوی ما در مورد آسیب‌های اجتماعی این خواهد بود و اینها را داریم به توافق می‌خواهیم برسیم که دیگر امکان سلیقه‌ای رفتار کردن یا خدای نکرده تعارض منافع‌هایی که ممکن است کارشناس پیدا کند و درگیر کند آن را در ارائه اظهار نظر کارشناسی دچار اشکال بشود جلوی این را بگیریم کار سومی که تدبیر کردیم که در دوره جدید رخ داده ما یک سوگندنامه حرفه‌ای را در مرکز پژوهش‌ها تدوین کردیم با همکاری همه مرکز‌ها و هر پژوهشگری در مرکز فعالیت می‌کند در مراسم سوگندنامه دسته جمعی که برگزار می‌کنیم در مقاطع مختلف سوگند یاد می‌کند که هرگز منافع مردم را منافع کشور را به پای تعارض منافع و منافع فردی خودش آن را به قربانگاه آن را نبرد و این سوگندنامه طی مراسمی با حضور همه قرائت می‌شود و این هم بالاخره یک تضمینی است برای اینکه کارشناس حتماً منافع کشور و مصالح مردم را در تصمیم گیری‌ها مطرح بکند.
یکی از دیدبان‌هایی که می‌تواند به پژوهشگر و به ویژه در حوزه تقنینی کمک کند این است که ببیند که دغدغه جامعه چی هست شما چگونه این را شناسایی می‌کنید یعنی آیا مرکز پژوهش‌ها از نظرسنجی جا‌های مختلف استفاده می‌کند خودش مرکز نظرسنجی دارد یا چگونه احصاء می‌کند این مسأله افکار عمومی و مسأله مردم را در حوزه‌های مختلف؟
آقای نگاهداری: ما سه مکانیزم برای این کار داریم دفاتر تخصصی ما در نشست‌های مختلفی که عرض کردم مثلاً در یک شش ماه هزار و ۸۰۰ تا نشست‌های دانشگاهی و اینها داشتند در اینجا بالاخره به نوعی اینها یک نوعی پنل خبرگانی اند با حضور محققین، دفاتر ما بالاخره هر کدام در موضوع تخصص خودشان نظر نخبگان و پژوهشگران و اساتیدی که در حوزه فعالیت می‌کنند در جلسات مختلف جویا می‌شوند و جمع بندی می‌کنند و استفاده می‌کنند. مؤسسه افکارسنجی ملت داریم یکی از پروژه‌هایی که در آن مؤسسه معمولاً انجام می‌دهیم همین نظرسنجی از مردم راجع به اولویت‌ها و مسائل کشور هست که یکی دو دوره آن تا الآن انجام شده و این کار انجام شده عرض کردم برای موضوعات آینده هم ما فرض کنید که ما در اردیبهشت ماه که سه چهار ماه کار شد در اردیبهشت ماه رویداد نوآیند را برگزار کردیم هزار و ۴۰۰ تا نخبه در قالب شرکت‌های دانش بنیان اندیشکده اش شرکت کردند ۴۸۲ تا ایده دادند ۵۳۸ ساعت کار کارشناسی پردازشی ایده‌ها صورت گرفت ۳۳ تا ایده از آنجا درآمد این کار مربوط به آینده است مربوط به مسائل روز و اولویت‌های روز، دفاتر ما و افکارسنجی‌های ما از مردم و از
نخبگان، نظرخواهی و نظرسنجی می‌کنند راجع به مسائل آینده ما با برگزاری رویداد‌هایی مثل نوآیند می‌آییم نگاه نخبگان را راجع به مهمترین اتفاقاتی که در آینده ما ورودمان فناوری نیست همه می‌دانید تحولات آینده را فناوری‌ها رقم می‌زنند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از بعد فناوری به مسائل آینده ورود می‌کند ما نه، ما در حقیقت یک نوع نوآوری اجتماعی و نوآوری عمومی را داریم دنبال می‌کنیم که در حقیقت مرکز پژوهش‌ها برای اولین بار در کشور پیشرُوی این کار شده در نوآوری عمومی ما می‌آییم زاویه ورود ما رو تحولات آینده از نظر تأثیری است که آنها در قانونگذاری و حکمرانی خواهند گذاشت. اگر مثلاً رمزارزها بیاید، اگر بلاکچین راه بیفتد اگر متاورس بیاید حکمرانی کشور چه تغییراتی باید در خودش بدهد چه قوانینی مورد نیاز است که ما مواجهه صحیحی با این پدیده‌ها داشته باشیم و اتفاقاً به موقع قبل از اینکه عوارض و آثار آن پیش بیاید در حقیقت آن مرکز نوآوری در اولویت‌های آینده دارد کار می‌کند که ما ان شاء الله واکنش به موقع داشته باشیم. این هم سه مکانیزمی است که مرکز استفاده می‌کند.
الآن مهمترین موضوع یا مهمترین مسأله‌ای که از دید شما به عنوان رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی باید در دستور کار قرار بگیرد چی هست و در حوزه آینده پژوهی چه موضوعاتی را فکر می‌کنید باید در دستور کار قرار بگیرد؟
آقای نگاهداری: اگر بخواهیم همین دو تا جنبه را با هم جمع بزنیم و بگوییم مهمترین موضوع و در عین حال به آینده مرتبط هم باشد به نظر من برنامه هفتم توسعه الآن مهمترین موضوعی است که دولت و مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام درگیر هستند.
موضوع برنامه هفتم که فرمودید ما شش تا برنامه را اجرا کردیم یا دستکم تصویب شد حالا اجرا کردن که نمی‌دانم حالا چقدر این دقیق است، ولی بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که همین برنامه‌ها وقتی که به مرحله اجرا گذاشته می‌شود اولاً ممکن است با تأخیر باشد و همین که با تأخیر صورت می‌گیرد یک سری پارامتر‌ها تغییر می‌کند یا همانی هم که اجرا می‌شود درصد اجرایش بعضی‌ها می‌گویند ۲۵ درصد بعضی‌ها ۳۰ درصد بعضی‌ها می‌گویند ۳۵ درصد اولاً که شما ارزیابی تان از شش تا برنامه قبلی چقدر اجرایی شد؟
آقای نگاهداری: ارزیابی مرکز پژوهش‌ها البته مراکز مختلفی این ارزیابی را انجام دادند ما ارزیابی‌ای که داشتیم در شش دوره تقریباً ۳۰ الی ۳۵ درصد محقق شده اهدافی که در برنامه‌های توسعه دیده شده و این بالاخره یک آفتی است که شاید یک بخشی از آن برمی گردد به نظام برنامه ریزی ما و اینکه ما مثلاً اولویت گذاری نمی‌کنیم منابع کشور را متمرکز نمی‌کنیم به اولویت‌ها برنامه ریزی جامعی می‌کنیم همه چیز را در آن می‌آوریم هدفگذاری هایمان بعضی وقت‌ها غیرواقع بینانه است ما حتماً بالاخره باید دنبال آرمان گرایی باشیم همچنان که رهبری هم فرمودند که آرمان گرایی واقع بینانه، بعضی وقت‌ها مثلاً ما هدفگذاری‌ها را در برنامه‌ها یک جوری انجام دادیم از همان اول معلوم بود که ظرفیت‌های کشور شاید پاسخگوی این قضیه نباشد ما برای اینکه برنامه هفتم دچار این آفت‌ها نشود تقریباً سه چهار ماهی است که مرکز پژوهش‌ها روی این قضیه متمرکز است ستاد برنامه با مسئولیت خود من تشکیل شده به همه دفاتر هم مشارکت دارند اولاً به پیشنهاد‌هایی هم به سازمان برنامه و بودجه دادیم به مجمع تشخیص مصلحت نظام دادیم پیشنهاد دادیم که حتماً اولویت‌ها روی شش هفت
مورد مشخص متمرکز بشود حتماً اولویت محور و مسأله محور برنامه هفتم را همچنان که مقام معظم رهبری هم تأکید داشتند تدوین بشوند ما آمدیم یک تحلیل راهبردی راجع به شرایط کشور در حوزه‌های مختلف انجام دادیم واقعاً کارهای تخصصی خوبی انجام شد هم مطالعات آینده پژوه و روند‌های جهانی را توأنده دیدیم هم ظرفیت‌های ژئواکونومیک و ژئوپلتیک کشورمان را در منطقه و فرامنطقه و تحولاتی که وجود دارد در نظام بین المللی جدید و تأثیری که در اقتصاد کشور می‌تواند بگذارد اینها را دیدیم همه ظرفیت‌های کشور را ما ارزیابی کردیم ظرفیت‌هایی که در حوزه انرژی دارد ظرفیت‌ها و مسائل و چالش‌هایی که در حوزه‌های زیست محیطی و آب داریم بحث‌هایی که ما در حوزه رشد اقتصادی و سرمایه گذاری و تورم و نظایر اینها داریم و بحث‌های مختلفی، در بحث‌های امنیت غذایی مشکلاتی که داریم همه اینها را ارزیابی کردیم و بر اساس آنها به ۵ ـ ۶ اولویت مسأله اصلی رسیدیم و پیشنهاد‌هایی را در قالب پیش نویس‌هایی که داریم آماده می‌کنیم در حقیقت به سازمان برنامه و مجمع پیشنهاد دادیم که در چه موضوعاتی به نظر ما در ۵ سال روبرو باید تمرکز کنیم و با چه رویکردی این کار را انجام
بدهیم.
الآن چالش ها در طی آن شش برنامه گذشته را بررسی کردید و آسیب ها را که در برنامه هفتم دچار آن آسیب ها نشویم و اینها چی ها بوده اند؟
آقای نگاهداری: اگر من مجموعه این ارزیابی های مختلفی که مجالش نیست اینجا باز کنم خدمتتان عرض کنم به استناد این بررسی ها که ما انجام دادیم ما در 4 ـ 5 حوزه به جمع بندی رسیدیم که اینها باید در 5 سال آینده دنبال بشود یک بحث ما این است که ما جهش اقتصادی را به عنوان اولویت اصلی باید در کارمان قرار بدهیم هم باید از ظرفیت های داخلی استفاده بکنیم ولی ما فرصت های انباشته زیادی هم داریم که در عرصه منطقه ای و فرامنطقه ای متأسفانه در سال های گذشته کمتر مدنظر قرار گرفته و خدمت شما عرض شود که ما از بحث هایی که در ترانزیت کالایی که در مسیر مثلاً جاده شمال به جنوب قرار داریم یا مربوط به منطقه اوراسیا و نظایر اینها یا کمربند راهی که از چین به سمت غرب دارد می آید ما اتفاقاً موقعیت استقرار جغرافیایی مان بهترین شاه کلید برای ماست که بتوانیم از به عنوان یک شاهراه ترانزیتی کالاهای اساسی بتوانیم ایفای نقش کنیم و این خیلی جاها می تواند به ما ارزش افزوده زیادی بیارد یا بحث دیپلماسی اقتصادی مان را باید به طور جدی با کشورهای همسایه دنبال کنیم الآن ببینید بالاخره بحث نفت برای ما دیگر کارکرد امنیتی خودش را از دست
داده بیشتر اگر ما نفت هم بفروشیم دیگر جنبه اقتصادی دارد برای کشور و ثبات کشور مهم است که الآن می دانید قدرت های جهانی از نظر درونی رشدشان به اشباع درونی رسیده الآن اگر بخواهند مسیر رشد خودشان را پیش ببرند دیگر دارند با هم دچار تعارض می شوند می بینید مثلاً جنگ اوکراین نمونه یکی از این تعارض هاست و اینها مطمئناً در آینده هم به خاطر این اشباعی که در ظرفیت های درونی قدرت ها رخ داده این تعارض ها رخ خواهد داد در آینده هم، ما اولاً باید کشورمان آمادگی داشته باشد که با این تعارض ها بالاخره مواجهه داشته باشد امنیت برای ما مهم است قدرت دفاعی بازدارندگی ما مهم است برای اینکه امنیت لازم برای کشور هیچ توسعه ای در شرایط ناامنی شکل نمی گیرد بنابراین ما اینها را .... که جهت اقتصادی بوده با استفاده از ظرفیت های منطقه ای و فرامنطقه ای و تعریف کشور در زنجیره ارزش کالاهایی که دارد در منطقه رد و بدل می شود نکته دوم ما تمرکز در تورم است تورم بالاخره 40 درصد 4 سال است دارد مردم را معیشت مردم را دارد اذیت می کند ما پیشنهادمان این است که تورم را در سه تا چیز تمرکز کند دولت، در رفع ناترازی بودجه، رفع ناترازی شبکه بانکی و رفع
ناترازی صندوق های بازنشستگی این سه تا اولویت را داریم در جهش اقتصادی هم گفتیم تمرکز روی یکی فرصت های منطقه ای و فرامنطقه ای، یکی دیگر هم روی سرمایه گذاری، سرمایه گذاری در کشور ما الآن سه سال است منفی است و حتی هزینه های استهلاک صنعت ما هم تأمین نمی شود ما باید دولت متمرکز بشود همه موانع سرمایه گذاری خصوصی، سرمایه گذاری بخش های عمومی غیر دولتی، سرمایه گذاری خارجی و هر شکلی که شده اینها را مرتفع کند ما باید جهش در سرمایه گذاریمان داشته باشیم بنابراین جهش اقتصادی با تمرکز روی سرمایه گذاری و ظرفیت های ملی و فراملی، مبارزه با تورم با این سه رویکرد اینها اولویت های اصلی است دو تا بحث دیگر هم داریم که توصیه به دولت داریم متفاوت نسبت به قبل، یک بحث ما این است که ببینیم توسعه بالاخره یک ماشینی است که دارد حرکت می کند یک موتوری دارد موتور حرکت ماشین توسعه نهاد دولت است یک جاده ای هم داریم توسعه در آن حرکت می کند این هم جامعه است ما دو تا اولویت هم در این دو مقوله پیشنهاد دادیم به دولت، اولاً ما می گوییم جدا از اینکه دولت چه دولتی است نهاد دولت در کشور ما ضعیف است چرا ضعیف است اولا ً که دیوانسالاری ناکارآمدی وجود
دارد در دستگاه ها که شما هر چالشی را هم بدهید که این بخواهد حل بکند در این دیوانسالاری گرفتار می شود نهاد دولت ما ما 70 ـ 80 جا احصاء کردیم یک سری تعارض های منافعی وجود دارد ساختاری، سازمانی، شخصی، این تعارض های منافع خیلی وقت ها مانع از این می شود که نهاد دولت بتواند خوب ایفای نقش بکند تحولات زیادی دارد در حکمرانی دنیای جدید رخ می دهد که اینها استارت آپ های مختلفی که شکل می گیرد رمزارزها که می آید حکمرانی ما نهاد دولت ما باید خودش را با این تحولات جدید حکمرانی خودش را بازآرایی کند ما داریم می گوییم یک بسته سیاستی باید در برنامه هفتم توسعه دیده بشود برای توانمند کردن نهاد دولت و گرنه اگر این توانمند نشود نمی تواند برنامه توسعه جلو برود اولویت چهارم ما.
توانمند کردن دولت به منزله اینکه توان دخالت بیشتر در موضوعات را داشتن است یا نه مدیریت کردن؟
آقای نگاهداری: نه اتفاقاً بر عکس است ما می گوییم که حتی یکی از مواردی که در توانمندی دولت نوشتیم مردمسپاری حداکثری خدمات عمومی است ما می گوییم توان دولت در پیشبرد اهداف و برنامه های توسعه ای نه اینکه دخالت بیشتر اتفاقاً ما می گوییم تا حد امکان تصدی گری اش را کم کند و تمرکز کند در اولویت، بحث هایشان مفصل است حتی مثاً داریم که آقای بحث های بودجه عمرانی از بودجه جاری جدا بشود حتی نهادهایش هم جدا بشود آن در وزارت اقتصاد و خزانه داری دنبال بشود، عمرانی در سازمان برنامه و بودجه، اینها به طور نهاد دولت انطباق حداکثری بدهد که بتواند برنامه توسعه را پیش ببرد خیلی وقت ها آن قدر در مسائل جاری گرفتار می شود که سازمان برنامه و بودجه اما از پیشبرد مسائل عمرانی غافل می شود چهارمین اولویت ما هم بالاخره اعتماد، امید و مشارکت مردم در پیشبرد توسعه خیلی مهم است اگر این اعتماد و این مشارکت و این امید نباشد و جامعه همراهی لازم را نداشته باشد دولت هر مسأله اصلاحی را و هر جراحی را هر برنامه ای را بخواهد پیش ببرد همراهی مردم نباشد موفقیت آمیز نمی شود ما دو سه تا پیشنهاد دادیم به دولت در بحث مان یکی اینکه آقای هر
جوری که شده بحث شفاف سازی و بحث تعارض منافع را حل کند در بخش های مختلف دولت و حتی سایر قوا شفافیت در حکمرانی در جاهایی که بالاخره عقلانیت هم در آن است و تعارض منافع اتفاقاً این دو تا روی هم دیگر تأثیر می گذارند تعارض منافی هیچ وقت اجازه نمی دهد شفافیت ایجاد بشود شفافیت هم کلید رفع تعارض منافع و اینها اگر این کار انجام بشود امید، اعتماد و همراهی مردم بیشتر می شود یعنی مردم ببینند که دولت نسبت به رفع فساد، رفع تعارض، رفع و شفاف سازی در درون حاکمیت دارد تلاش می کند مطمئناً مردم ما مردم فهیمی هستند و درک می کنند و همراهی آن در توسعه بیشتر می شود یا مثلاً بحث های که ما در نگه داشت نخبگان داریم بالاخره سرمایه انسانی و موتور نیروی انسانی محرک نخبگان کشور هستند ما باید در نگهداشت اینها و به کارگیری اینها در سازمان ها دقت بکنیم. یک بحث هم به نقش شما برمی گردد و بسیار هم مهم است رسانه است ببینید حکمرانی در دنیا امروز به گونه ای شده که رسانه ها خیلی وزن بالایی پیدا کردند و بدون تبیین رسانه ای قوی روی برنامه ها و اقدامات توسعه کشور و روشن نکردن و تنویر افکار عمومی راجع به موضوعات هر موضوعی ممکن است بر ضد آن تبدیل
بشود و متأسفانه کشور ما دشمنان زیادی دارد صدها شبکه ماهواره ای دارند با افکار عمومی کشور ما تلاش می کنند با نگاه تخریبی یعنی هر حرکت اصلاحی را ضد اصلاح نشان می دهند هر حرکت درست را نادرست تصویر می کنند و اگر رسانه ها در این 5 سال پیش رو نسبت به تقویت بنیه رسانه ای نظام جمهوری اسلامی برای مواجهه با این جریان تخریب رسانه ای کار نکنیم ما مطمئناً در خیلی از اقدامات اصلاحی ممکن است با اعتراضات مردمی همراه باشیم که این تدبیر رسانه ای ولی ما فهممان این است که مردم ما خیلی فهیم هستند وقتی ببینند و فهم کنند که یک حرکت واقعاً به نفعشان دارد اصلاح می شود و آن وقت بویش به رسانه های معاند و مخرب که هدفشان جز تخریب کشور ما نیست مطمئناً گوش فرا نخواهند داد.
یکی از مهمترین موضوعاتی که وجود دارد این است که ما باید قوانینمان بحث شفافیت که یک اصل بحث معطوف به نیازهای واقعی جامعه بحث مربوط به قابل اجرا بودن قوانین اینها موضوعاتی است که یا حتی استحکام در ادبیات یا اینکه گاهی اوقات ما شاهد هستیم که علی رغم پشتوانه قوی اسناد پشتیبانی که برای قانون گذاشته شده و کار شده این ارائه نمی شود برای حل این مشکل چه کردند یعنی جامعه نخبگانی متقاعد بشود و افکار عمومی که برای این قانون به اندازه کافی کار کارشناسی صورت گرفته و سند پشتیبان دارد.
آقای نگاهداری: حالا واقعیت آن این است که ما راجع به طرح ها و لوایح بررسی های مفصلی می کنیم و اسناد و مرکز پژوهش ها تا الآن 13 هزار گزارش تخصصی منتشر کرده ما اینها را منتشر می کنیم رو سایت مرکز پژوهش ها می گذاریم هر کس که دغدغه داشته باشد می تواند مراجعه بکند و کارهای کارشناسی که در این زمینه صورت گرفته را انجام بدهد ولی بالاخره عرض کردم مسائل هم خیلی پیچیده شده در دنیای امروز و واقعاً ماهیت های ابرچالشی پیدا کرده و قانونگذار هم حداکثر توان خودش را برای کارشناسی دقیق انجام بدهد به عنوان مثال فرض کنید بحث امنیت غذایی الآن هم مطرح بود چند ماهی هم در مجلس بحث شده بالاخره موضوعات مختلفی که اینها در هم تنیده اند همین مثال برای شما باز کنم که ببینید که چه پیچیدگی هایی دارد ما مثلاً بحث امنیت غذایی مطرح می شود الآن همه کشورها اولویت استراتژیکشان است حتماً هم برای کشورمان هم همین طور با توجه به شرایطی که در دنیا رخ می دهد شما مثلاً در کشور ما می بینید مثلاً بحث روغن و بحث خوراک دام و طیور الآن ما یک بخش عمده ای از آن را داریم وارد می کنیم گندم و برنج ما بخشی از آن دارد وارد می شود می خواهیم مثلاً
خودکفایی محصولات پروتئینی را داشته باشیم می بینیم که ذرت و کنجاله سویا و جوی ما که در این تأثیر دارد این هم بخشی از آن وارد می شود بعد ارزیابی می کنیم می بینیم در سال 1400 هیجده میلیارد دلار ما واردات غلات داشتیم بنابراین پس ما کشاورزی برای ما مهم است برای اینکه این امنیت غذایی می آییم کشاورزی را ورود می کنیم نگاه می کنیم می بینیم که علی رغم اینکه کشاورزی برای ما مهم است اراضی کشاورزی ما در 50 و اندی سال گذشته 28 ممیز 2 دهم درصد کاهش پیدا کرده رتبه ما در دنیا شده 29 این را به سرانه کشور می گیری می بینی که به سرانه حساب کنیم چون جمعیت ما هم رفته بالا این کاهش 77 درصد شده نسبت به سرانه کاهش اراضی کشاورزی، ما شدیم مثلاً رتبه 12 در دنیا، بعد می گوییم که ما باید پس کشاورزیمان را توسعه بدهیم دیگر یک مشکل دیگر پیش می آید آقا بارش در کشور ما 30 درصد نسبت به نرم جهانی پایین تر است سالانه پایین تر است 60 درصد کشاورزی ما وابسته به منابع آب زیرزمینی است که این اصلاً استاندارد نیست یعنی ما نمی توانیم این الگو را ادامه بدهیم ما 90 درصد از منابع آب تجدید ناپذیرمان داریم استفاده می کنیم در حالی که استاندارد جهانی اجازه
نمی دهد بالای 40 درصد باشد کشاورزی ما که باید توسعه پیدا بکند اگر بیاییم اراضی ش را توسعه بدهیم مشکل آب داریم منابع آبمان است خوب حالا مثلاً ما همه این مسائل را امنیت غذایی را در کنار اراضی مان، اراضی را در کنار آبمان همه اینها را باید با هم ببینیم تا بتوانیم راه حل های کارآمدی که با حداقل عوارض یا حداقل اشکالات، ما الآن مثلاً مرکز آمده پیشنهاد داده ما برویم به سمت کشاورزی صنعتی را. کشت فراسرزمین را دنبال کنیم که از محدودیت فراسرزمینی برای کشت استفاده کنیم ما الآن عرض کردم ما از نظر جغرافیایی در کریدور ترانزیت دنیا قرار داریم واقعاً ما می توانیم در تأمین و تجارت کالاها و محصولات اساسی کشاورزی چه از اوراسیا به جنوب، چه از چین به این ور از شرق به غرب می توانیم در اینجا در این زنجیره ارزش تأمین کالاهای کشاورزی بشویم یک هاب یک محوریت و این سه چهار تا راه حل می توانیم کلی برای ما امنیت غذایی بیاورد این تحلیل را نبینیم فکرمان به جای چرخه ای خطی فکر می کند ممکن است با یک پیشنهاد ساده بگوییم آن برود قانون هم بشود ولی هزارتا عوارض و هزارتا ناکارآمدی جلوه بکند دو سال بعد خودمان مجبور بشویم همه چیزهایی را که تصویب
کردیم مجبور بشویم که دوباره عوض کنیم یک چیزهای دیگر بنویسیم این است که مسائل باید عمیقاً و همه جانبه دیده بشود و ما واقعاً در مرکز داریم سعی می کنیم با یک کارشناسی متقن همه جانبه ببینیم و پیش برویم.
یکی از موضوعات مهم در دنیا الآن به عنوان مقررات زدایی یعنی تلاش می کنند که مقررات را کاهش بدهند مثلاً من در داخل خود کشور الآن بحث مجوزها وقتی مطرح می شود شما شاهد این هستید که ما از لحاظ زمانی که برای گرفتن یک مجوز در کشور مجوز کسب و کار مصرف می شود زمان بسیار طولانی است که از چند برابر کشورهای همسایه کوچک خود ماست حالا نسبت به بسیاری از کشورها که شرایطمان بسیار بسیار متفاوت تر است مرکز پژوهش ها برای مقررات زدایی چه می کند یعنی گاهی اوقات ما تلاش می کنیم قانون وضع کنیم گاهی اوقات بعضی از مقررات را باید بگوییم این اصلاً مقررات باید برداشته بشود مثلاً مثل مقررات سرمایه گذاری، مثل مجوزهای کسب و کار مثل الآن پنجره واحدی که دولت به شدت دنبالش است اینها را چه تدبیری باید اندیشید؟
آقای نگاهداری: خیلی درست فرمودید تورم قانون یکی از معضلات کشور ماست ما 12 هزار و 400 تا قانون داریم بالاخره رهبر معظم انقلاب هم در دیدار اخیر نمایندگان با ایشان تأکید کردند بر تنقیح قوانین، لزوم تنقیح قوانین و از نمایندگان خواستند از ارائه طرح های متکثر زیاد خودداری کنند ما نمونه اش اینکه در مرکز پژوهش ها در شش ماهه دوم 1400 راجع به 234 تا طرح و لایحه نظر دادیم رشد 116 درصدی داشتیم نسبت به شش ماهه اول که رهبری هم فرمودند که آقا نمایندگان از تکثر طرح ها پرهیز کنند ولو قوانین محدود و جامع کار کنند الآن ما پروژه تنقیح قوانین را با استفاده از هوش مصنوعی از بهمن ماه سال 1400 حدوداً سه چهار ماه پیش کلید زدیم و با ظرفیت هوش مصنوعی که سرعت تنقیح قوانین را مطمئناً چند برابر دارد می کند داریم تلاش می کنیم که ان شاء الله تا انتهای سال 1401 فاز اول تنقیح قوانین را که در حقیقت به نوعی مقررات زدایی است که قوانین را کم کردن است را انجام بدهیم از طرف دیگر که فرمودید بالاخره ما در سرمایه گذاری هم ممکن است مشکل داریم به خاطر همین هزارتا قوانین مانعی است که برای برنامه هفتم توسعه پیشنهاد ما این است که همه
موانع سرمایه گذاری که عمده اش هم همین مجوزها و مراحل بروکراتیک است اینها باید کاهش پیدا بکند وگرنه اینها واقعاً آسیب های شدیدی به مدیریت کشور می زند.
در هر کشوری قوه مجریه در میدان هست و قوه مقننه ریل گذاری می کند برای حرکت آن، الآن وضعیت هماهنگی میان این دو قوه البته قوه قضائیه هم همچنین وضعیت سه قوه چه طور است اگرچه دیدارهای دوره ای بین سران سه قوه هست نه من منظورم آن نیست منظورم اینکه به صورت کارشناسی و اینکه هماهنگ باشند برای اجرای یک موضوع مثلاً به صورت مشخص برای همین مردمی کردن یارانه ها.
آقای نگاهداری: جلسات مختلف کارشناسی که برگزار می شود بین دولت و مجلس و قوه قضائیه غیر از اینکه در سطح بالا بالاخره نشست های سران سه قوا است نشست ای جمعی بین نمایندگان و هیأت دولت و نمایندگان با قوه قضائیه تو همین مجلس دو سه مورد دو سه بار برگزار شده یعنی با قوه قضائیه به همین ترتیب با دولت به همین ترتیب چیزی که من خبر دارم در یکی دو هفته آینده نشست های دوم با قوه قضائیه دارد برگزار می شود که مدیران ارشد قوه قضائیه با نمایندگان مجلس و مدیران مجلس نشست دارند مسائل فیمابین مشترک آنجا به بحث می گذارند و همکاری هایی شکل می گیرد غیر از این نشست هایی به اینگونه تقریباً ما در همه طرح ها و لوایحی که در دولت مطرح می شود یا از قوه قضائیه مطرح می شود کارشناسان دولت دعوت می شود در مرکز پژوهش ها در مجلس در کمیسیون ها بحث های خیلی نزدیک کارشناسی صورت می گیرد این هست ولی بالاخره اختلاف نظرهایی هم وجود دارد و این هم طبیعی است که در هر بحث کارشناسی ممکن است نظر دولت با نظر مجلس یکی نباشد اصلاً بالاخره این بحث های کارشناسی برای این است که بتوانیم به حداکثر اشتراک نظر برسیم و ان شاء الله با تصمیم با اجماع
صورت بگیرد که بالاخره نفع مردم و کشور در آن دیده بشود.
و یک پرسش دیگر این است که به صورت دوره ای هم مطرح می شود هر سال وقتی که قانون بودجه می خواهد لایحه بودجه می خواهد تصویب بشود و به قانون برسد بحث می شود که آقا این مشکلاتی دارد باید اینگونه عمل بشود گاهی سالها که اصلاً قانون بودجه سر موقع تصویب نمی شود و به یک دوازدهم و دو دوازدهم می افتد برای سال بعد، امسال آیا از الآن که هنوز زمان مناسبی در اختیار دارید برای این موضوع چاره اندیشی لازم شده که ما دوباره در بهمن ماه با مشکل مواجه نشویم؟
آقای نگاهداری: الحمدلله در دو سالی که مجلس یازدهم دارد کار می کند بحث بودجه تقریباً طبق زمان بندی خودش پیش رفته و خیلی دچار تغییر نشده یک بحثی که ما داریم در بحث برنامه و بودجه این است که تصمیم گیری های ما در این پست ها ما اعتقادمان بر این است که خیلی متمرکز دارد انجام می شود یعنی وقتی فصل بودجه است انواع وزارتخانه ها هر کدام بالاخره غیر متمرکز دارند رایزنی می کنند با نگاه بخشی بدون اینکه اصلاً اولویت های اساسی کشور در تخصیص بودجه مدنظر قرار بگیرد همه با نگاه بخشی دارند چانه زنی می کنند پیگیری می کنند رایزنی می کنند که بالاخره هر وزارتخانه ای بودجه بیشتری را به خودش اختصاص بدهد در خود سازمان برنامه و بودجه می آیند در مجلس دنبال می کنند از این ور بالاخره نمایندگان مجلس هم در فصل بودجه بالاخره نیازهای منطقه ای و محلی و فشار مردم را دارند آنها هم یک سلسله رایزنی هایی هر کس تلاش می کند به منطقه خودش به محله خودش بودجه را بیشتر سوق بدهد و این باعث می شود که بودجه مثل یک گوشت قربانی این وسط از 10 جا کشیده بشود وزارتخانه های مختلف، استان های مختلف و نظایر اینها و خیلی وقت ها آن الگویی که باید
تخصصی و کارشناسی بر بحث بودجه حاکم باشد به هم می ریزد خیلی جاها مثلاً ردیف هایی تعریف می شود که منابعش وجود ندارد این باعث می شود که مثلاً بودجه چرا کسری پیدا می کند بودجه ما مثلاً چرا حدود 200 و خرده ای همت امسال مثلاً ناترازی در سال های مختلف پیدا می کند به خاطر این است که منابع ردیف هایی دیده می شود که منابع متناسب با آن نیست هزینه هایی دیده می شود که منابع نیست اینها باعث کسری بودجه می شود کسری باعث تورم می شود و بالاخره این اهتمام هست الآن دو سال است در دولت و مجلس که بتوانند ناترازی بودجه را به حداقل برسانند و بالاخره از سقف بودجه رد نشوند.
مشروح این گفتگو به این شرح است؛
در این برنامه در مورد یکی از نهاد‌هایی صحبت می‌کنیم که وظیفه بررسی، تحقیق و پژوهش دارد تا زمینه برای ریل گذاری قوانین کشور فراهم گردد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، جایی که کارشناسان پیش از طرح‌ها و لوایح به اندازه کافی تحقیق می‌کنند تا از پشتوانه علمی لازم قوانین برخوردار بشوند دکتر بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی میهمان صف اول هستند.
به صورت کلی مرکز پژوهش‌ها در مجلس شورای اسلامی که کار تصمیم سازی را دارد برای اینکه نمایندگان مجلس یک تصمیم درست مبتنی بر اصول علمی بگیرند که برای کشور مفید باشد کجای تصمیم گیری‌ها ایستاده است پسینی یا پیشینی است قبل از قانونگذاری است یا بعد از قانونگذاری هم این موضوع را دنبال می‌کند؟
آقای نگاهداری: مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان عقل منفصله مجلس دو تا کارکرد اصلی دارد؛ یکی بالاخره پشتیبانی تخصصی و کارشناسی از تقنین و یکی پشتیبانی تخصصی از نظارت، بالاخره تقنینش پیشینی است طبق قانون آیین نامه داخلی مجلس هر طرح و لایحه‌ای بخواهد در مجلس مطرح بشود باید قبلش بیاید در مرکز پژوهش ها، مرکز برای شان موظف است که کار کارشناسی لازم را بکند و اظهار نظر کارشناسی راجع به آن موضوع را ارائه بدهد یک بحث نظارتی هم دارد که در مورد قوانینی که به تصویب می‌رسد بعد گزارش نظارتی تهیه می‌کند راجع به وضعیت اجرای آن قانون یا راجع به مسائل راهبردی کشور گزارش نظارت تحلیلی تهیه می‌کند و جهت استحضار نمایندگان مجلس در اختیار آنها قرار می‌دهد و همچنان که بالاخره در آمار و رقم‌هایی که در پیش برنامه ارائه دادیم آنجا هم دیده می‌شود که حجم بسیار زیادی از تکثر که راجع به طرح ها، لوایح وجود دارد همه اش در مرکز و تعداد کثری جلساتی که در کمیسیون‌ها برگزار می‌شود مرکز موظف است که حضور پیدا کند اظهار نظر کارشناسی کند و حتی ما راجع به گزارش هایمان هم راهبری بعد از تهیه گزارش را انجام می‌دهیم یعنی منبعث از نتایج
گزارش اگر نامه‌ای به وزارتخانه ذیربط به دولت باید زده بشود پیشنهاد عملیاتی داده بشود این کار را می‌کنیم اگر پیشنهاد نظارتی داشته باشیم به کمیسیون می‌فرستیم حالا اینها کارهای حتی مثلاً تهیه پیشنویس قوانین، ما همین در شش ماهه دوم ۱۴۰۰ در شش ماه ما ۷۷ تا پیشنویس قانون تهیه کردیم متناسب با نیاز‌ها و اولویت‌های کمیسیون ها، اینها کارهای اصلی است یک سری کار‌هایی هم جانبی مرکز پژوهش‌ها انجام می‌دهد از جمله مثلاً راجع به طرح‌ها و لوایح مهمی که در مجلس در حال بحث است افکارسنجی انجام می‌دهد و نظر مردم را راجع به آن موضوع در اختیار نمایندگان قرار می‌دهد یا مثلاً فرض کنید که مرکز نوآوری و خانه خلاق دارد رو قوانینی که مربوط به آینده است یعنی تحولاتی که در دنیای آینده رخ می‌دهد و روی حکمرانی کشور تأثیر می‌گذارد در قوانین آینده دوستان با همکاری شرکت‌های دانش بنیان، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها با استفاده از ظرفیت‌های بیرونی دارند استفاده می‌کنند به آن قوانین آینده کار می‌کنند فعالیت‌های مختلفی که در مرکز پژوهش‌ها دارد انجام می‌شود.
میزان ارتباط مرکز پژوهش‌ها با دانشگاه‌ها یا گروه‌های اندیشه ورز خارج از مجلس چه طوری است؟
آقای نگاهداری: آنچه که الآن داریم پیگیری می‌کنیم ما بالاخره همین شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ بیش از هزار و ۸۰۰ جلسه کارشناسی در مرکز پژوهش‌ها با دعوت از دانشگاه ها، اساتید دانشگاه‌ها و محققین برگزار شد یا مثلاً همین مرکز نوآوری و خانه خلاق ما تا الآن حدوداً ۱۴۰۰ تا نخبه و پژوهشگر در قالب رویداد‌ها و استارت آپ‌هایی که در آنجا دارد برگزار می‌شود آمدند بر ۴۸۲ تا ایده یک نمایند برگزار کردیم ایده هایشان را می‌دهند آنجا بحث می‌شود یک برنامه‌ای هم شروع کردیم برای ماه‌های پیش رو داریم. یک انتقادی به مرکز پژوهش‌ها وارد بود که می‌گفتند بیشتر از پژوهشگران و اساتید تهران دارد در تصمیم گیری‌های ملی استفاده می‌شود برای اینکه این قضیه مرتفع بشود و بتوانیم از ظرفیت همه پژوهشگران و اساتید در سراسر کشور بهره ببریم شبکه نخبگان استانی را با راه اندازی ۳۱ تا اندیشکده حکمرانی و قانونگذاری در هر یک از استان‌ها داریم دنبال می‌کنیم که این سه ضلع دارد یک ضلعش بالاخره دانشگاه‌های استان اند، یک ضلعش مجمع نمایندگان استان اند و یک ضلعش هم مرکز پژوهش هاست که الآن داریم کارهایش را پیش می‌بریم که ان شاء الله از تابستان پیش رو
بخشی از این اندیشکده‌ها را راه اندازی می‌شود که بتوانیم از ظرفیت اساتید استان‌ها هم استفاده بکنیم.
الآن مهمترین موضوعی که در دستور کار مرکز پژوهش هاست که ارتباط تنگاتنگ با زندگی و معیشت مردم دارد چی هست مثلاً الآن اقتصاد یکی از موضوعات مهم بحث همین هدفمندی یارانه‌ها یا بهتر بگویم عادلانه سازی مثلاً ارز برای تخصیص در حوزه‌های مختلف یا مردمی سازی یارانه‌ها شما چگونه این موضوعات را احصاء می‌کنید برای بررسی قرار دادن؟
آقای نگاهداری: مرکز پژوهش‌ها در حوزه‌های مختلف حکمرانی و اداره کشور دفاتر تخصصی دارد دارند فعالیت می‌کنند و دفاتر اجتماعی ما، دفاتر فرهنگی و آموزش ما، دفاتر اقتصادی، بخش عمومی، حقوقی، سیاسی، زیربنایی، تولیدی، حکمرانی، مدیریت، انواع دفاتر تخصصی ما هستند که هر کدام اولویت‌هایی در دستور کارشان دارند متناسب با اولویت‌هایی که کمیسیون‌ها دنبال می‌کنند مرکز پژوهش‌ها هم در راستای تحقق نیاز‌ها و اولویت‌های کمیسیون‌ها فعالیت می‌کند هم خودش بالاخره بر اساس تحلیل‌ها و تحقیقات و افکارسنجی‌هایی که از مردم می‌دهیم و احصاء نظام مسائل را انجام می‌دهیم اولویت گذاری می‌کنیم رو مسائل و برنامه ها، مشاوره‌های این جوری هم یعنی پیشنهاد‌هایی برای ترمیم نظارت در اختیار کمیسیون‌ها قرار می‌دهیم یکی از شاید مهمترین برنامه‌هایی که الآن در دستور کار هم مجلس و مرکز پژوهش‌ها قرار دارد و هم در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام و هم در دستور کار دولت و سازمان برنامه و بودجه تهیه برنامه هفتم توسعه کشور است که در چند ماه آینده باید در مجلس به تصویب برسد، ولی الآن دارد مراحل خودش را در مجمع تشخیص و سازمان برنامه و بودجه طی
می‌کند مرکز پژوهش‌ها هم به عنوان مرکز تخصصی در حال تهیه محتوا‌های تخصصی لازم برای پشتیبانی از کمیسیون‌های مجلس و به منظور بررسی و تصویب این برنامه وقتی که ان شاء الله در مجلس مطرح خواهد شد.
مثلاً ما هر از گاهی شاهد این هستیم که در یک مقطع زمانی یک موضوعی بسیار مطرح می‌شود در سطح جامعه و در سطح نخبگانی، ولی بعد از آن آرام آرام از دستور کار خارج می‌شود مثلاً در برخی از مقاطع هنگام انتخابات همه راجع به بحث قوانین انتخابات یا قانون انتخابات صحبت می‌کنند این باید تغییر پیدا بکند چرا، مثلاً این همه نامزد شرکت می‌کنند باید مدرک فلان داشته باشند چه تعدادی از آنها حمایت کنند مثل کشورهای دیگری که وجود دارد، اما وقتی که از دوران انتخابات عبور می‌کنیم می‌بینیم که باز دوباره این فراموش می‌شود تا انتخابات بعد برای اینکه موضوعات اینگونه‌ای که به صورت دوره‌ای کشور با آن مواجه می‌شود یک بار برای همیشه در دستور کار قرار بگیرد و آن سیاست‌ها و قوانین لازم در واقع تصمیم گرفته بشود راجع به آنها چه کرده مرکز پژوهش ها؟
آقای نگاهداری: حالا همین یک مورد مثالی که جنابعالی فرمودید قانون انتخابات مجلس الآن اتفاقاً این به طور جدی در مرکز پژوهش‌ها دارد کار می‌شود هم انتخابات مجلس و هم انتخابات شوراها، ریاست محترم مجلس اصلاً مداقه زیادی را در بحث انتخابات مجلس دارند و پیگیرند و جلسات مکرری هم خودشان گذاشتند مرکز پژوهش‌ها هم آنجا حضور داشته نظر داده، ولی بالاخره شاید ما فراموشش نمی‌کنیم، ولی هر چقدر ما رو قانونگذاری در مرحله قبل از تصویبش وقت خوب و مستوفایی بگذاریم همه دیدگاه‌ها را بشنویم و بحث کنیم بعد از تصویب قانون کارمان راحت‌تر است، ولی هر چقدر که سریعاً بخواهیم بالاخره قوانین را تصویب بکنیم ممکن است در اجرا دچار مشکل می‌شوند خودمان مجبور می‌شویم چند سال بعد بیاییم برگردیم همین‌ها را دوباره بازنگری کنیم همین‌ها را دوباره تغییر بدهیم در نتیجه دارد پیگیری می‌شود، ولی با مداقه بیشتر و همین موضوع هم که فرمودید الآن در دستور کار مجلس است من برآوردم این است که در همین سال ۱۴۰۱ قانون انتخابات مجلس حتماً در صحن بازنگری و بالاخره نهایی خواهد شد.
آیا در این پیش نویس‌هایی که یا در پژوهش نگویم پیش نویس در پژوهش‌هایی که صورت می‌گیرد تمام ملاحظات رعایت می‌شود که با کمترین تغییر در صحن علنی مورد تصویب قرار بگیرد؟
آقای نگاهداری: بالاخره ما حداکثر سعی مان را می‌کنیم شاید با صدها نفر ساعت کار کارشناسی برخی مواقع هزاران نفر در ساعت کار کارشناسی بالاخره پیشنهاد تخصصی جامع الاطرافی را به مجلس پیشنهاد بدهیم، ولی بالاخره نمایندگان هم حق دارند ما بیشتر تصمیم ساز هستیم ما کار تخصصی را انجام می‌دهیم، ولی رأی گیری و رأی دادن و تصمیم گیری شأن نمایندگان است بالاخره بخشی از نظرات ما را می‌پذیرند بخشی را هم ممکن است مصلحت نبینند و به گونه‌ای دیگری تصمیم گیری بکنند، ولی ما در حد ظرفیت کارشناسی خودمان سعی می‌کنیم که حداکثر مداقه و همه جانبه نگری را بر گرفتن نظر دانشگاهیان و اساتید و صاحبان اجراء و اینها را همه را ببینیم تا ان شاء الله یک پیش نویس خوبی آماده بشود.
تنوع در قانونگذاری یا موضوعاتی که مبتلابه مردم هست شاید کار را اندکی دشوار کند مثلاً الآن بحث جمعیت، بحث آموزش و پرورش، بحث فناوری، بحث‌های مربوط به حقوق مختلف در نظام قضائی، بحث مربوط به اقتصاد اینها مرکز پژوهش‌ها چگونه اولویت‌های خودش را تعیین می‌کند؟
آقای نگاهداری: حکمرانی در دنیای امروز خیلی پیچیده شده و واقعاً شاید علم حکمرانی یکی از پیچیده‌ترین علم‌های دنیاست الآن مسائل به شدت درهم تنیده شده اند خیلی وقت‌ها ممکن است یک مسأله، مسأله سیاسی باشد راه حلش اقتصادی باشد یا اقتصادی باشد جنبه‌های اجتماعی داشته باشد و حتی چالش‌های کشور خیلی جاها به خاطر این درهم تنیده گی‌ای که رخ داده ماهیت ابرچالشی پیدا کردند یعنی شما هر مسأله را می‌خواهید به بحث بگذاریم می‌بینی که ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فنی، تولیدی اینها را دارد مرکز پژوهش‌ها در شش هفت ماه گذشته به منظور اینکه بنیه کارشناسی خودش را در تحلیل همه جانبه مسائل ارتقاء بدهد. رفتیم به سمت مدل تحلیل چرخه‌ای یعنی ما آمدیم در شش هفت ماه گذشته تحلیل پویایی شناسی و ترسیم شبکه روابط عِلّی، معلولیه، هزارتا متغیر است در چهل حوزه اصلی اداره کشور را شبکه ارتباطی و نحوه تأثیرگذاری، تأثیرپذیری اینها را با مشارکت همه متخصصین مرکز پژوهش‌ها که این قابلیت هم شاید برای هیچ مرکزی به اندازه مرکز باشد نباشد که متخصصین رشته‌های مختلف بتوانند کنار هم با یک همکاری فشرده این کار را انجام بدهند الآن این
مجموعه الحمدلله آماده رونمایی است این صد درصد توان تحلیلی مرکز پژوهش‌ها و حتی کل کشور را می‌تواند که دو ساعت ارتقاء بدهد، چون ما داریم یک تحلیل‌هایی همه جانبه و این شبکه‌ای که هزار تا متغیر و نحوه تأثیرگذاری شان و ارتباط اینها با همدیگر دارد دیده می‌شود خیلی وقت‌ها ما ممکن است که اگر ساده فکر کنیم راه حل خطی بدهیم مسأله را می‌بینیم وضع مطلوب را می‌بینیم اولین راه حل ساده را پیشنهاد می‌دهیم به سمت حرکت، ولی الآن شما هر راه حلی می‌دهیم خود آن راه حل عوارض جانبی دارد آن واکنش‌های مردم را دارد که ممکن است اصلاً تغییر بدهد راه حل را، در تحلیل پویاشناسی شما همه این عوامل را با هم می‌بینی و تصمیم می‌گیری ما الآن داریم الحمدلله این بنیه کارشناسی در هفت ماه گذشته در مرکز فراهم شد ان شاء الله با یک توان تحلیل بالا در طرح‌هایی که آینده می‌آید و لایحه، حتی ما داریم این مدل هزار متغیره مان را داریم می‌بریم در نرم افزار‌های شبیه سازی قانون که ان شاء الله در آینده هر طرح و لایحه‌ای که به مرکز پژوهش می‌آید ما شبیه سازی قانونگذاری را انجام بدهیم به نمایندگان محترم نشان بدهیم که اگر این قانون با این شرایط تصویب بشود چه
آثار و تبعات عوارض یا چه نقاط مثبتی خواهد داشت در اداره کشور، این شبیه سازی هم مطمئناً افزایش توان کارشناسی مرکز را به دنبال خواهد داشت.
نحوه ارتباط مرکز پژوهش‌ها با مرکز مطالعات راهبردی ریاست جمهوری و مجمع تشخیص اینها چه طوری است اصلاً آیا ارتباطی وجود دارد یا نه هر کدام برای خودشان تصمیم سازی می‌کنند بعد می‌روند آنجا با هم در واقع گاهی اوقات گره می‌خورد گاهی اوقات ناهمسو می‌شود.
آقای نگاهداری: به نکته مهمی اشاره کردید من ابتدایی که مسئولیت مرکز پژوهش‌ها را حدوداً هفت ماه پیش به عهده گرفتم اتفاقاً همین نیاز را احساس کردم آمدم پیشنهاد دادم با این مراکز رایزنی کردم کنسرسیوم مراکز تحقیقات استراتژیک کشور را آمدیم و راه اندازی کردیم که الحمدلله مورد استقبال این مراکز هم قرار گرفت الآن ما یک شورای هماهنگی مراکز تحقیقات استراتژیک داریم به ابداع مرکز پژوهش‌ها این کار را انجام شده دبیرخانه اش هم در مرکز پژوهش‌ها هم مستقر است مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص، پژوهشگاه قوه قضائیه و مؤسسه آموزش و پژوهش و مدیریت برنامه ریزی ریاست جمهوری و مرکز تحقیقات استراتژیک نیرو‌های مسلح عضو این کنسرسیوم هستند و ما هر ماه پنجشنبه‌ها یک جلسه‌ای دور هم جمع می‌شویم و مسائل مهم کشور را که تقسیم کار کردیم بین این مراکز هر کس مسئول یک موضوعاتی شده با هم به بحث می‌گذاریم و حتی توصیه نامه‌های سیاستی را داریم آماده می‌کنیم که با امضاء این چهار پنج تا مرکز به صورت مشترک به رؤسای سه قوا که اطمینان خاطر بیشتری در مسئولین ارشد کشور ایجاد بشود
که پنج تا شش تا مرکز مهم استراتژیک کشور نشسته اند یک مسأله را با هم به اتفاق نظر رسیدند و یک توصیه سیاستی را دارند پیشنهاد می‌کنند این هم تقریباً هفت جلسه اش تا الآن برگزار شده و ما ماهانه داریم این نشست‌ها را، قبلاً نبوده، ولی در شش ماه گذشته الحمدلله به همت مرکز پژوهش‌ها این کار راه اندازی شده است.
یکی از دغدغه‌هایی که معمولاً نسبت به مراکز پژوهشی وجود دارد این است که در یک حالت غیر انتزاعی یا غیر انتزاعی بگویم می‌آیند یک موضوعی را بررسی می‌کنند که این لزوماً پاسخی برای نیاز جامعه یا حکمرانی نیست یک موضوع بسیار کلی است، اما بعضی از جاها می‌آیند مسأله محور بودن را اصل قرار می‌دهند یعنی می‌گویند کشور حتی دانشگاه‌های ما هم این مشکل را دارند در پایان نامه‌ها یا رساله‌ها به جای اینکه بیایند مسأله کشور را بررسی کنند یک موضوع کلی را می‌آیند که اگر ساعت‌ها هم رویش کار کنند خیلی دردی از جامعه را حل نمی‌کند مرکز پژوهش‌ها چقدر مسأله محور، موضوعات را دنبال می‌کند؟
آقای نگاهداری: حالا به قول دیگر شما می‌خواهیم بگوییم که پژوهش‌ها در کشور خیلی وقت‌ها تقاضامحور نیست یعنی متقاضی‌ای وجود ندارد بر این پژوهش که در اداره کشور از آن استفاده بشود این نکته در مورد برخی پژوهش‌ها صادق است ما باید بالاخره به کاربردی بودن نتایج پژوهش هایمان فکر کنیم الحمدلله مرکز پژوهش‌ها دچار این آفت نیست چرا که مرکز پژوهش‌ها در حقیقت لولای بین مراکز تحقیقاتی کشور با نظام قانونگذاری کشور است ما هر موضوعی که را ورود پیدا می‌کنیم عمدتاً موضوعاتی است که موضوع روز جامعه است موضوعی است که در مجلس دنبال می‌شود موضوعی است که در دولت دنبال می‌شود و ما بیشتر از اینکه پژوهشگر صرف باشیم ما سیاست پژوهیم یعنی کار ما این است که نتایج پژوهش‌هایی که در مراکز مختلف انجام می‌شود در دانشگاه اینها را بگیریم و تبدیل به سیاست و پیش نویس قانون بکنیم و در اختیار نظام قانونگذار و مجلس قرار بدهیم بنابراین این در مورد مرکز پژوهش‌ها کمتر مطرح است، چون ما همیشه یک متقاضی برای کارمان هست بر اساس نیاز و تقاضایمان کارمان را تعریف می‌کنیم و این نقطه قوتی است که در مرکز پژوهش هاست و دارد دنبال می‌شود.
و چه مقدار سیاست‌های روزمره روی کار پژوهشی شما مؤثر است، چون گاهی اوقات پژوهشگر خودش جزئی از آن به عنوان یک ناظر بی طرف می‌آید بررسی می‌کند گاهی اوقات نه دیدگاه‌های خودش را تأثیر می‌گذارد روی آن پژوهش، اگر این مسأله در مرکز تصمیم سازی وجود داشته باشد احتمالاً قوانینی که در واقع تصویب می‌شود دچار مشکلات عدیده‌ای خواهد شد برای جلوگیری از این آسیب چه کرده اید؟
آقای نگاهداری: ما چند تا تدبیر در مرکز پژوهش‌ها داریم یکی این هست که اولاً در مورد طرح‌ها و لوایح ما چند تا دفتر با همدیگر بررسی می‌کند یعنی یک دفتر مسئول اصلی می‌شود دو تا و سه تا دفتر، دفتر فرعی می‌شوند، چون هر طرح و لایحه‌ای که می‌آید معمولاً ابعاد مختلف دارد به تناسب موضوع چند دفتر با همدیگر درگیر می‌شوند خیلی وقت‌ها کارگروه تشکیل می‌دهیم مثلاً چند دفعه بنابراین اصلاً هیچ موضوعی تقریباً در مرکز پژوهش‌ها نیست که بخواهد یک فردی به تنهایی بخواهد نظر بدهد و خود این مکانیزم چند دفتری یک راه پیشگیرانه است حتی ما همین تحلیل ارائه تغییر روشی که در مرکز دادیم و به سمت تحلیل پویایی شناسی رفتیم و مدل‌های چرخه‌ای تحلیل ۴۰ تا حوزه تصمیم گیری مجلس را طراحی کردیم برای همین است که دیگر برخورد‌های سلیقه‌ای امکان نداشته باشد ما الآن مدل‌های چرخه‌ای که با این هزارتا متغیر در چهل تا پلتفرم ترسیم کردیم الآن داریم می‌فرستیم برای وزارتخانه‌ها هر وزارتخانه‌ای که مربوط به آن است و کمیسیون‌ها که ما مبنای تحلیلی مان را می‌گوییم هر نکته‌ای داریم اصلاح، تکمیل الآن بکنید با هم به توافق برسیم که الگوی تحلیل ما فرض
کنید در مورد نظام بانکی این الگو خواهد بود از این به بعد، الگوی ما در مورد بیمه این خواهد بود، الگوی ما در مورد آسیب‌های اجتماعی این خواهد بود و اینها را داریم به توافق می‌خواهیم برسیم که دیگر امکان سلیقه‌ای رفتار کردن یا خدای نکرده تعارض منافع‌هایی که ممکن است کارشناس پیدا کند و درگیر کند آن را در ارائه اظهار نظر کارشناسی دچار اشکال بشود جلوی این را بگیریم کار سومی که تدبیر کردیم که در دوره جدید رخ داده ما یک سوگندنامه حرفه‌ای را در مرکز پژوهش‌ها تدوین کردیم با همکاری همه مرکز‌ها و هر پژوهشگری در مرکز فعالیت می‌کند در مراسم سوگندنامه دسته جمعی که برگزار می‌کنیم در مقاطع مختلف سوگند یاد می‌کند که هرگز منافع مردم را منافع کشور را به پای تعارض منافع و منافع فردی خودش آن را به قربانگاه آن را نبرد و این سوگندنامه طی مراسمی با حضور همه قرائت می‌شود و این هم بالاخره یک تضمینی است برای اینکه کارشناس حتماً منافع کشور و مصالح مردم را در تصمیم گیری‌ها مطرح بکند.
یکی از دیدبان‌هایی که می‌تواند به پژوهشگر و به ویژه در حوزه تقنینی کمک کند این است که ببیند که دغدغه جامعه چی هست شما چگونه این را شناسایی می‌کنید یعنی آیا مرکز پژوهش‌ها از نظرسنجی جا‌های مختلف استفاده می‌کند خودش مرکز نظرسنجی دارد یا چگونه احصاء می‌کند این مسأله افکار عمومی و مسأله مردم را در حوزه‌های مختلف؟
آقای نگاهداری: ما سه مکانیزم برای این کار داریم دفاتر تخصصی ما در نشست‌های مختلفی که عرض کردم مثلاً در یک شش ماه هزار و ۸۰۰ تا نشست‌های دانشگاهی و اینها داشتند در اینجا بالاخره به نوعی اینها یک نوعی پنل خبرگانی اند با حضور محققین، دفاتر ما بالاخره هر کدام در موضوع تخصص خودشان نظر نخبگان و پژوهشگران و اساتیدی که در حوزه فعالیت می‌کنند در جلسات مختلف جویا می‌شوند و جمع بندی می‌کنند و استفاده می‌کنند. مؤسسه افکارسنجی ملت داریم یکی از پروژه‌هایی که در آن مؤسسه معمولاً انجام می‌دهیم همین نظرسنجی از مردم راجع به اولویت‌ها و مسائل کشور هست که یکی دو دوره آن تا الآن انجام شده و این کار انجام شده عرض کردم برای موضوعات آینده هم ما فرض کنید که ما در اردیبهشت ماه که سه چهار ماه کار شد در اردیبهشت ماه رویداد نوآیند را برگزار کردیم هزار و ۴۰۰ تا نخبه در قالب شرکت‌های دانش بنیان اندیشکده اش شرکت کردند ۴۸۲ تا ایده دادند ۵۳۸ ساعت کار کارشناسی پردازشی ایده‌ها صورت گرفت ۳۳ تا ایده از آنجا درآمد این کار مربوط به آینده است مربوط به مسائل روز و اولویت‌های روز، دفاتر ما و افکارسنجی‌های ما از مردم و از نخبگان،
نظرخواهی و نظرسنجی می‌کنند راجع به مسائل آینده ما با برگزاری رویداد‌هایی مثل نوآیند می‌آییم نگاه نخبگان را راجع به مهمترین اتفاقاتی که در آینده ما ورودمان فناوری نیست همه می‌دانید تحولات آینده را فناوری‌ها رقم می‌زنند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از بعد فناوری به مسائل آینده ورود می‌کند ما نه، ما در حقیقت یک نوع نوآوری اجتماعی و نوآوری عمومی را داریم دنبال می‌کنیم که در حقیقت مرکز پژوهش‌ها برای اولین بار در کشور پیشرُوی این کار شده در نوآوری عمومی ما می‌آییم زاویه ورود ما رو تحولات آینده از نظر تأثیری است که آنها در قانونگذاری و حکمرانی خواهند گذاشت. اگر مثلاً رمزارزها بیاید، اگر بلاکچین راه بیفتد اگر متاورس بیاید حکمرانی کشور چه تغییراتی باید در خودش بدهد چه قوانینی مورد نیاز است که ما مواجهه صحیحی با این پدیده‌ها داشته باشیم و اتفاقاً به موقع قبل از اینکه عوارض و آثار آن پیش بیاید در حقیقت آن مرکز نوآوری در اولویت‌های آینده دارد کار می‌کند که ما ان شاء الله واکنش به موقع داشته باشیم. این هم سه مکانیزمی است که مرکز استفاده می‌کند.
الآن مهمترین موضوع یا مهمترین مسأله‌ای که از دید شما به عنوان رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی باید در دستور کار قرار بگیرد چی هست و در حوزه آینده پژوهی چه موضوعاتی را فکر می‌کنید باید در دستور کار قرار بگیرد؟
آقای نگاهداری: اگر بخواهیم همین دو تا جنبه را با هم جمع بزنیم و بگوییم مهمترین موضوع و در عین حال به آینده مرتبط هم باشد به نظر من برنامه هفتم توسعه الآن مهمترین موضوعی است که دولت و مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام درگیر هستند.
موضوع برنامه هفتم که فرمودید ما شش تا برنامه را اجرا کردیم یا دستکم تصویب شد حالا اجرا کردن که نمی‌دانم حالا چقدر این دقیق است، ولی بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که همین برنامه‌ها وقتی که به مرحله اجرا گذاشته می‌شود اولاً ممکن است با تأخیر باشد و همین که با تأخیر صورت می‌گیرد یک سری پارامتر‌ها تغییر می‌کند یا همانی هم که اجرا می‌شود درصد اجرایش بعضی‌ها می‌گویند ۲۵ درصد بعضی‌ها ۳۰ درصد بعضی‌ها می‌گویند ۳۵ درصد اولاً که شما ارزیابی تان از شش تا برنامه قبلی چقدر اجرایی شد؟
آقای نگاهداری: ارزیابی مرکز پژوهش‌ها البته مراکز مختلفی این ارزیابی را انجام دادند ما ارزیابی‌ای که داشتیم در شش دوره تقریباً ۳۰ الی ۳۵ درصد محقق شده اهدافی که در برنامه‌های توسعه دیده شده و این بالاخره یک آفتی است که شاید یک بخشی از آن برمی گردد به نظام برنامه ریزی ما و اینکه ما مثلاً اولویت گذاری نمی‌کنیم منابع کشور را متمرکز نمی‌کنیم به اولویت‌ها برنامه ریزی جامعی می‌کنیم همه چیز را در آن می‌آوریم هدفگذاری هایمان بعضی وقت‌ها غیرواقع بینانه است ما حتماً بالاخره باید دنبال آرمان گرایی باشیم همچنان که رهبری هم فرمودند که آرمان گرایی واقع بینانه، بعضی وقت‌ها مثلاً ما هدفگذاری‌ها را در برنامه‌ها یک جوری انجام دادیم از همان اول معلوم بود که ظرفیت‌های کشور شاید پاسخگوی این قضیه نباشد ما برای اینکه برنامه هفتم دچار این آفت‌ها نشود تقریباً سه چهار ماهی است که مرکز پژوهش‌ها روی این قضیه متمرکز است ستاد برنامه با مسئولیت خود من تشکیل شده به همه دفاتر هم مشارکت دارند اولاً به پیشنهاد‌هایی هم به سازمان برنامه و بودجه دادیم به مجمع تشخیص مصلحت نظام دادیم پیشنهاد دادیم که حتماً اولویت‌ها روی شش هفت
مورد مشخص متمرکز بشود حتماً اولویت محور و مسأله محور برنامه هفتم را همچنان که مقام معظم رهبری هم تأکید داشتند تدوین بشوند ما آمدیم یک تحلیل راهبردی راجع به شرایط کشور در حوزه‌های مختلف انجام دادیم واقعاً کارهای تخصصی خوبی انجام شد هم مطالعات آینده پژوه و روند‌های جهانی را توأنده دیدیم هم ظرفیت‌های ژئواکونومیک و ژئوپلتیک کشورمان را در منطقه و فرامنطقه و تحولاتی که وجود دارد در نظام بین المللی جدید و تأثیری که در اقتصاد کشور می‌تواند بگذارد اینها را دیدیم همه ظرفیت‌های کشور را ما ارزیابی کردیم ظرفیت‌هایی که در حوزه انرژی دارد ظرفیت‌ها و مسائل و چالش‌هایی که در حوزه‌های زیست محیطی و آب داریم بحث‌هایی که ما در حوزه رشد اقتصادی و سرمایه گذاری و تورم و نظایر اینها داریم و بحث‌های مختلفی، در بحث‌های امنیت غذایی مشکلاتی که داریم همه اینها را ارزیابی کردیم و بر اساس آنها به ۵ ـ ۶ اولویت مسأله اصلی رسیدیم و پیشنهاد‌هایی را در قالب پیش نویس‌هایی که داریم آماده می‌کنیم در حقیقت به سازمان برنامه و مجمع پیشنهاد دادیم که در چه موضوعاتی به نظر ما در ۵ سال روبرو باید تمرکز کنیم و با چه رویکردی این کار را انجام بدهیم.
الآن چالش ها در طی آن شش برنامه گذشته را بررسی کردید و آسیب ها را که در برنامه هفتم دچار آن آسیب ها نشویم و اینها چی ها بوده اند؟
آقای نگاهداری: اگر من مجموعه این ارزیابی های مختلفی که مجالش نیست اینجا باز کنم خدمتتان عرض کنم به استناد این بررسی ها که ما انجام دادیم ما در 4 ـ 5 حوزه به جمع بندی رسیدیم که اینها باید در 5 سال آینده دنبال بشود یک بحث ما این است که ما جهش اقتصادی را به عنوان اولویت اصلی باید در کارمان قرار بدهیم هم باید از ظرفیت های داخلی استفاده بکنیم ولی ما فرصت های انباشته زیادی هم داریم که در عرصه منطقه ای و فرامنطقه ای متأسفانه در سال های گذشته کمتر مدنظر قرار گرفته و خدمت شما عرض شود که ما از بحث هایی که در ترانزیت کالایی که در مسیر مثلاً جاده شمال به جنوب قرار داریم یا مربوط به منطقه اوراسیا و نظایر اینها یا کمربند راهی که از چین به سمت غرب دارد می آید ما اتفاقاً موقعیت استقرار جغرافیایی مان بهترین شاه کلید برای ماست که بتوانیم از به عنوان یک شاهراه ترانزیتی کالاهای اساسی بتوانیم ایفای نقش کنیم و این خیلی جاها می تواند به ما ارزش افزوده زیادی بیارد یا بحث دیپلماسی اقتصادی مان را باید به طور جدی با کشورهای همسایه دنبال کنیم الآن ببینید بالاخره بحث نفت برای ما دیگر کارکرد امنیتی خودش را از دست داده
بیشتر اگر ما نفت هم بفروشیم دیگر جنبه اقتصادی دارد برای کشور و ثبات کشور مهم است که الآن می دانید قدرت های جهانی از نظر درونی رشدشان به اشباع درونی رسیده الآن اگر بخواهند مسیر رشد خودشان را پیش ببرند دیگر دارند با هم دچار تعارض می شوند می بینید مثلاً جنگ اوکراین نمونه یکی از این تعارض هاست و اینها مطمئناً در آینده هم به خاطر این اشباعی که در ظرفیت های درونی قدرت ها رخ داده این تعارض ها رخ خواهد داد در آینده هم، ما اولاً باید کشورمان آمادگی داشته باشد که با این تعارض ها بالاخره مواجهه داشته باشد امنیت برای ما مهم است قدرت دفاعی بازدارندگی ما مهم است برای اینکه امنیت لازم برای کشور هیچ توسعه ای در شرایط ناامنی شکل نمی گیرد بنابراین ما اینها را .... که جهت اقتصادی بوده با استفاده از ظرفیت های منطقه ای و فرامنطقه ای و تعریف کشور در زنجیره ارزش کالاهایی که دارد در منطقه رد و بدل می شود نکته دوم ما تمرکز در تورم است تورم بالاخره 40 درصد 4 سال است دارد مردم را معیشت مردم را دارد اذیت می کند ما پیشنهادمان این است که تورم را در سه تا چیز تمرکز کند دولت، در رفع ناترازی بودجه، رفع ناترازی شبکه بانکی و رفع ناترازی
صندوق های بازنشستگی این سه تا اولویت را داریم در جهش اقتصادی هم گفتیم تمرکز روی یکی فرصت های منطقه ای و فرامنطقه ای، یکی دیگر هم روی سرمایه گذاری، سرمایه گذاری در کشور ما الآن سه سال است منفی است و حتی هزینه های استهلاک صنعت ما هم تأمین نمی شود ما باید دولت متمرکز بشود همه موانع سرمایه گذاری خصوصی، سرمایه گذاری بخش های عمومی غیر دولتی، سرمایه گذاری خارجی و هر شکلی که شده اینها را مرتفع کند ما باید جهش در سرمایه گذاریمان داشته باشیم بنابراین جهش اقتصادی با تمرکز روی سرمایه گذاری و ظرفیت های ملی و فراملی، مبارزه با تورم با این سه رویکرد اینها اولویت های اصلی است دو تا بحث دیگر هم داریم که توصیه به دولت داریم متفاوت نسبت به قبل، یک بحث ما این است که ببینیم توسعه بالاخره یک ماشینی است که دارد حرکت می کند یک موتوری دارد موتور حرکت ماشین توسعه نهاد دولت است یک جاده ای هم داریم توسعه در آن حرکت می کند این هم جامعه است ما دو تا اولویت هم در این دو مقوله پیشنهاد دادیم به دولت، اولاً ما می گوییم جدا از اینکه دولت چه دولتی است نهاد دولت در کشور ما ضعیف است چرا ضعیف است اولا ً که دیوانسالاری ناکارآمدی وجود دارد در
دستگاه ها که شما هر چالشی را هم بدهید که این بخواهد حل بکند در این دیوانسالاری گرفتار می شود نهاد دولت ما ما 70 ـ 80 جا احصاء کردیم یک سری تعارض های منافعی وجود دارد ساختاری، سازمانی، شخصی، این تعارض های منافع خیلی وقت ها مانع از این می شود که نهاد دولت بتواند خوب ایفای نقش بکند تحولات زیادی دارد در حکمرانی دنیای جدید رخ می دهد که اینها استارت آپ های مختلفی که شکل می گیرد رمزارزها که می آید حکمرانی ما نهاد دولت ما باید خودش را با این تحولات جدید حکمرانی خودش را بازآرایی کند ما داریم می گوییم یک بسته سیاستی باید در برنامه هفتم توسعه دیده بشود برای توانمند کردن نهاد دولت و گرنه اگر این توانمند نشود نمی تواند برنامه توسعه جلو برود اولویت چهارم ما.
توانمند کردن دولت به منزله اینکه توان دخالت بیشتر در موضوعات را داشتن است یا نه مدیریت کردن؟
آقای نگاهداری: نه اتفاقاً بر عکس است ما می گوییم که حتی یکی از مواردی که در توانمندی دولت نوشتیم مردمسپاری حداکثری خدمات عمومی است ما می گوییم توان دولت در پیشبرد اهداف و برنامه های توسعه ای نه اینکه دخالت بیشتر اتفاقاً ما می گوییم تا حد امکان تصدی گری اش را کم کند و تمرکز کند در اولویت، بحث هایشان مفصل است حتی مثاً داریم که آقای بحث های بودجه عمرانی از بودجه جاری جدا بشود حتی نهادهایش هم جدا بشود آن در وزارت اقتصاد و خزانه داری دنبال بشود، عمرانی در سازمان برنامه و بودجه، اینها به طور نهاد دولت انطباق حداکثری بدهد که بتواند برنامه توسعه را پیش ببرد خیلی وقت ها آن قدر در مسائل جاری گرفتار می شود که سازمان برنامه و بودجه اما از پیشبرد مسائل عمرانی غافل می شود چهارمین اولویت ما هم بالاخره اعتماد، امید و مشارکت مردم در پیشبرد توسعه خیلی مهم است اگر این اعتماد و این مشارکت و این امید نباشد و جامعه همراهی لازم را نداشته باشد دولت هر مسأله اصلاحی را و هر جراحی را هر برنامه ای را بخواهد پیش ببرد همراهی مردم نباشد موفقیت آمیز نمی شود ما دو سه تا پیشنهاد دادیم به دولت در بحث مان یکی اینکه آقای هر
جوری که شده بحث شفاف سازی و بحث تعارض منافع را حل کند در بخش های مختلف دولت و حتی سایر قوا شفافیت در حکمرانی در جاهایی که بالاخره عقلانیت هم در آن است و تعارض منافع اتفاقاً این دو تا روی هم دیگر تأثیر می گذارند تعارض منافی هیچ وقت اجازه نمی دهد شفافیت ایجاد بشود شفافیت هم کلید رفع تعارض منافع و اینها اگر این کار انجام بشود امید، اعتماد و همراهی مردم بیشتر می شود یعنی مردم ببینند که دولت نسبت به رفع فساد، رفع تعارض، رفع و شفاف سازی در درون حاکمیت دارد تلاش می کند مطمئناً مردم ما مردم فهیمی هستند و درک می کنند و همراهی آن در توسعه بیشتر می شود یا مثلاً بحث های که ما در نگه داشت نخبگان داریم بالاخره سرمایه انسانی و موتور نیروی انسانی محرک نخبگان کشور هستند ما باید در نگهداشت اینها و به کارگیری اینها در سازمان ها دقت بکنیم. یک بحث هم به نقش شما برمی گردد و بسیار هم مهم است رسانه است ببینید حکمرانی در دنیا امروز به گونه ای شده که رسانه ها خیلی وزن بالایی پیدا کردند و بدون تبیین رسانه ای قوی روی برنامه ها و اقدامات توسعه کشور و روشن نکردن و تنویر افکار عمومی راجع به موضوعات هر موضوعی ممکن است بر ضد آن تبدیل بشود
و متأسفانه کشور ما دشمنان زیادی دارد صدها شبکه ماهواره ای دارند با افکار عمومی کشور ما تلاش می کنند با نگاه تخریبی یعنی هر حرکت اصلاحی را ضد اصلاح نشان می دهند هر حرکت درست را نادرست تصویر می کنند و اگر رسانه ها در این 5 سال پیش رو نسبت به تقویت بنیه رسانه ای نظام جمهوری اسلامی برای مواجهه با این جریان تخریب رسانه ای کار نکنیم ما مطمئناً در خیلی از اقدامات اصلاحی ممکن است با اعتراضات مردمی همراه باشیم که این تدبیر رسانه ای ولی ما فهممان این است که مردم ما خیلی فهیم هستند وقتی ببینند و فهم کنند که یک حرکت واقعاً به نفعشان دارد اصلاح می شود و آن وقت بویش به رسانه های معاند و مخرب که هدفشان جز تخریب کشور ما نیست مطمئناً گوش فرا نخواهند داد.
یکی از مهمترین موضوعاتی که وجود دارد این است که ما باید قوانینمان بحث شفافیت که یک اصل بحث معطوف به نیازهای واقعی جامعه بحث مربوط به قابل اجرا بودن قوانین اینها موضوعاتی است که یا حتی استحکام در ادبیات یا اینکه گاهی اوقات ما شاهد هستیم که علی رغم پشتوانه قوی اسناد پشتیبانی که برای قانون گذاشته شده و کار شده این ارائه نمی شود برای حل این مشکل چه کردند یعنی جامعه نخبگانی متقاعد بشود و افکار عمومی که برای این قانون به اندازه کافی کار کارشناسی صورت گرفته و سند پشتیبان دارد.
آقای نگاهداری: حالا واقعیت آن این است که ما راجع به طرح ها و لوایح بررسی های مفصلی می کنیم و اسناد و مرکز پژوهش ها تا الآن 13 هزار گزارش تخصصی منتشر کرده ما اینها را منتشر می کنیم رو سایت مرکز پژوهش ها می گذاریم هر کس که دغدغه داشته باشد می تواند مراجعه بکند و کارهای کارشناسی که در این زمینه صورت گرفته را انجام بدهد ولی بالاخره عرض کردم مسائل هم خیلی پیچیده شده در دنیای امروز و واقعاً ماهیت های ابرچالشی پیدا کرده و قانونگذار هم حداکثر توان خودش را برای کارشناسی دقیق انجام بدهد به عنوان مثال فرض کنید بحث امنیت غذایی الآن هم مطرح بود چند ماهی هم در مجلس بحث شده بالاخره موضوعات مختلفی که اینها در هم تنیده اند همین مثال برای شما باز کنم که ببینید که چه پیچیدگی هایی دارد ما مثلاً بحث امنیت غذایی مطرح می شود الآن همه کشورها اولویت استراتژیکشان است حتماً هم برای کشورمان هم همین طور با توجه به شرایطی که در دنیا رخ می دهد شما مثلاً در کشور ما می بینید مثلاً بحث روغن و بحث خوراک دام و طیور الآن ما یک بخش عمده ای از آن را داریم وارد می کنیم گندم و برنج ما بخشی از آن دارد وارد می شود می خواهیم مثلاً
خودکفایی محصولات پروتئینی را داشته باشیم می بینیم که ذرت و کنجاله سویا و جوی ما که در این تأثیر دارد این هم بخشی از آن وارد می شود بعد ارزیابی می کنیم می بینیم در سال 1400 هیجده میلیارد دلار ما واردات غلات داشتیم بنابراین پس ما کشاورزی برای ما مهم است برای اینکه این امنیت غذایی می آییم کشاورزی را ورود می کنیم نگاه می کنیم می بینیم که علی رغم اینکه کشاورزی برای ما مهم است اراضی کشاورزی ما در 50 و اندی سال گذشته 28 ممیز 2 دهم درصد کاهش پیدا کرده رتبه ما در دنیا شده 29 این را به سرانه کشور می گیری می بینی که به سرانه حساب کنیم چون جمعیت ما هم رفته بالا این کاهش 77 درصد شده نسبت به سرانه کاهش اراضی کشاورزی، ما شدیم مثلاً رتبه 12 در دنیا، بعد می گوییم که ما باید پس کشاورزیمان را توسعه بدهیم دیگر یک مشکل دیگر پیش می آید آقا بارش در کشور ما 30 درصد نسبت به نرم جهانی پایین تر است سالانه پایین تر است 60 درصد کشاورزی ما وابسته به منابع آب زیرزمینی است که این اصلاً استاندارد نیست یعنی ما نمی توانیم این الگو را ادامه بدهیم ما 90 درصد از منابع آب تجدید ناپذیرمان داریم استفاده می کنیم در حالی که استاندارد جهانی اجازه
نمی دهد بالای 40 درصد باشد کشاورزی ما که باید توسعه پیدا بکند اگر بیاییم اراضی ش را توسعه بدهیم مشکل آب داریم منابع آبمان است خوب حالا مثلاً ما همه این مسائل را امنیت غذایی را در کنار اراضی مان، اراضی را در کنار آبمان همه اینها را باید با هم ببینیم تا بتوانیم راه حل های کارآمدی که با حداقل عوارض یا حداقل اشکالات، ما الآن مثلاً مرکز آمده پیشنهاد داده ما برویم به سمت کشاورزی صنعتی را. کشت فراسرزمین را دنبال کنیم که از محدودیت فراسرزمینی برای کشت استفاده کنیم ما الآن عرض کردم ما از نظر جغرافیایی در کریدور ترانزیت دنیا قرار داریم واقعاً ما می توانیم در تأمین و تجارت کالاها و محصولات اساسی کشاورزی چه از اوراسیا به جنوب، چه از چین به این ور از شرق به غرب می توانیم در اینجا در این زنجیره ارزش تأمین کالاهای کشاورزی بشویم یک هاب یک محوریت و این سه چهار تا راه حل می توانیم کلی برای ما امنیت غذایی بیاورد این تحلیل را نبینیم فکرمان به جای چرخه ای خطی فکر می کند ممکن است با یک پیشنهاد ساده بگوییم آن برود قانون هم بشود ولی هزارتا عوارض و هزارتا ناکارآمدی جلوه بکند دو سال بعد خودمان مجبور بشویم همه چیزهایی را که تصویب
کردیم مجبور بشویم که دوباره عوض کنیم یک چیزهای دیگر بنویسیم این است که مسائل باید عمیقاً و همه جانبه دیده بشود و ما واقعاً در مرکز داریم سعی می کنیم با یک کارشناسی متقن همه جانبه ببینیم و پیش برویم.
یکی از موضوعات مهم در دنیا الآن به عنوان مقررات زدایی یعنی تلاش می کنند که مقررات را کاهش بدهند مثلاً من در داخل خود کشور الآن بحث مجوزها وقتی مطرح می شود شما شاهد این هستید که ما از لحاظ زمانی که برای گرفتن یک مجوز در کشور مجوز کسب و کار مصرف می شود زمان بسیار طولانی است که از چند برابر کشورهای همسایه کوچک خود ماست حالا نسبت به بسیاری از کشورها که شرایطمان بسیار بسیار متفاوت تر است مرکز پژوهش ها برای مقررات زدایی چه می کند یعنی گاهی اوقات ما تلاش می کنیم قانون وضع کنیم گاهی اوقات بعضی از مقررات را باید بگوییم این اصلاً مقررات باید برداشته بشود مثلاً مثل مقررات سرمایه گذاری، مثل مجوزهای کسب و کار مثل الآن پنجره واحدی که دولت به شدت دنبالش است اینها را چه تدبیری باید اندیشید؟
آقای نگاهداری: خیلی درست فرمودید تورم قانون یکی از معضلات کشور ماست ما 12 هزار و 400 تا قانون داریم بالاخره رهبر معظم انقلاب هم در دیدار اخیر نمایندگان با ایشان تأکید کردند بر تنقیح قوانین، لزوم تنقیح قوانین و از نمایندگان خواستند از ارائه طرح های متکثر زیاد خودداری کنند ما نمونه اش اینکه در مرکز پژوهش ها در شش ماهه دوم 1400 راجع به 234 تا طرح و لایحه نظر دادیم رشد 116 درصدی داشتیم نسبت به شش ماهه اول که رهبری هم فرمودند که آقا نمایندگان از تکثر طرح ها پرهیز کنند ولو قوانین محدود و جامع کار کنند الآن ما پروژه تنقیح قوانین را با استفاده از هوش مصنوعی از بهمن ماه سال 1400 حدوداً سه چهار ماه پیش کلید زدیم و با ظرفیت هوش مصنوعی که سرعت تنقیح قوانین را مطمئناً چند برابر دارد می کند داریم تلاش می کنیم که ان شاء الله تا انتهای سال 1401 فاز اول تنقیح قوانین را که در حقیقت به نوعی مقررات زدایی است که قوانین را کم کردن است را انجام بدهیم از طرف دیگر که فرمودید بالاخره ما در سرمایه گذاری هم ممکن است مشکل داریم به خاطر همین هزارتا قوانین مانعی است که برای برنامه هفتم توسعه پیشنهاد ما این است که همه
موانع سرمایه گذاری که عمده اش هم همین مجوزها و مراحل بروکراتیک است اینها باید کاهش پیدا بکند وگرنه اینها واقعاً آسیب های شدیدی به مدیریت کشور می زند.
در هر کشوری قوه مجریه در میدان هست و قوه مقننه ریل گذاری می کند برای حرکت آن، الآن وضعیت هماهنگی میان این دو قوه البته قوه قضائیه هم همچنین وضعیت سه قوه چه طور است اگرچه دیدارهای دوره ای بین سران سه قوه هست نه من منظورم آن نیست منظورم اینکه به صورت کارشناسی و اینکه هماهنگ باشند برای اجرای یک موضوع مثلاً به صورت مشخص برای همین مردمی کردن یارانه ها.
آقای نگاهداری: جلسات مختلف کارشناسی که برگزار می شود بین دولت و مجلس و قوه قضائیه غیر از اینکه در سطح بالا بالاخره نشست های سران سه قوا است نشست ای جمعی بین نمایندگان و هیأت دولت و نمایندگان با قوه قضائیه تو همین مجلس دو سه مورد دو سه بار برگزار شده یعنی با قوه قضائیه به همین ترتیب با دولت به همین ترتیب چیزی که من خبر دارم در یکی دو هفته آینده نشست های دوم با قوه قضائیه دارد برگزار می شود که مدیران ارشد قوه قضائیه با نمایندگان مجلس و مدیران مجلس نشست دارند مسائل فیمابین مشترک آنجا به بحث می گذارند و همکاری هایی شکل می گیرد غیر از این نشست هایی به اینگونه تقریباً ما در همه طرح ها و لوایحی که در دولت مطرح می شود یا از قوه قضائیه مطرح می شود کارشناسان دولت دعوت می شود در مرکز پژوهش ها در مجلس در کمیسیون ها بحث های خیلی نزدیک کارشناسی صورت می گیرد این هست ولی بالاخره اختلاف نظرهایی هم وجود دارد و این هم طبیعی است که در هر بحث کارشناسی ممکن است نظر دولت با نظر مجلس یکی نباشد اصلاً بالاخره این بحث های کارشناسی برای این است که بتوانیم به حداکثر اشتراک نظر برسیم و ان شاء الله با تصمیم با اجماع
صورت بگیرد که بالاخره نفع مردم و کشور در آن دیده بشود.
و یک پرسش دیگر این است که به صورت دوره ای هم مطرح می شود هر سال وقتی که قانون بودجه می خواهد لایحه بودجه می خواهد تصویب بشود و به قانون برسد بحث می شود که آقا این مشکلاتی دارد باید اینگونه عمل بشود گاهی سالها که اصلاً قانون بودجه سر موقع تصویب نمی شود و به یک دوازدهم و دو دوازدهم می افتد برای سال بعد، امسال آیا از الآن که هنوز زمان مناسبی در اختیار دارید برای این موضوع چاره اندیشی لازم شده که ما دوباره در بهمن ماه با مشکل مواجه نشویم؟
آقای نگاهداری: الحمدلله در دو سالی که مجلس یازدهم دارد کار می کند بحث بودجه تقریباً طبق زمان بندی خودش پیش رفته و خیلی دچار تغییر نشده یک بحثی که ما داریم در بحث برنامه و بودجه این است که تصمیم گیری های ما در این پست ها ما اعتقادمان بر این است که خیلی متمرکز دارد انجام می شود یعنی وقتی فصل بودجه است انواع وزارتخانه ها هر کدام بالاخره غیر متمرکز دارند رایزنی می کنند با نگاه بخشی بدون اینکه اصلاً اولویت های اساسی کشور در تخصیص بودجه مدنظر قرار بگیرد همه با نگاه بخشی دارند چانه زنی می کنند پیگیری می کنند رایزنی می کنند که بالاخره هر وزارتخانه ای بودجه بیشتری را به خودش اختصاص بدهد در خود سازمان برنامه و بودجه می آیند در مجلس دنبال می کنند از این ور بالاخره نمایندگان مجلس هم در فصل بودجه بالاخره نیازهای منطقه ای و محلی و فشار مردم را دارند آنها هم یک سلسله رایزنی هایی هر کس تلاش می کند به منطقه خودش به محله خودش بودجه را بیشتر سوق بدهد و این باعث می شود که بودجه مثل یک گوشت قربانی این وسط از 10 جا کشیده بشود وزارتخانه های مختلف، استان های مختلف و نظایر اینها و خیلی وقت ها آن الگویی که باید
تخصصی و کارشناسی بر بحث بودجه حاکم باشد به هم می ریزد خیلی جاها مثلاً ردیف هایی تعریف می شود که منابعش وجود ندارد این باعث می شود که مثلاً بودجه چرا کسری پیدا می کند بودجه ما مثلاً چرا حدود 200 و خرده ای همت امسال مثلاً ناترازی در سال های مختلف پیدا می کند به خاطر این است که منابع ردیف هایی دیده می شود که منابع متناسب با آن نیست هزینه هایی دیده می شود که منابع نیست اینها باعث کسری بودجه می شود کسری باعث تورم می شود و بالاخره این اهتمام هست الآن دو سال است در دولت و مجلس که بتوانند ناترازی بودجه را به حداقل برسانند و بالاخره از سقف بودجه رد نشوند.
ارسال نظر