کیست تخمدان معضلی جدید برای خانمها
پارسینه: این تودهها از سلولهایی که قرار است به تخمک تبدیل شوند بهوجود میآیند و ممکناست در داخل آنها بافتهای مختلف نظیر دندان، مو، چربی و بافتهای دیگر حتی بافت ریه دیده شود. ایجاد سرطان در این توده نادر است بهخصوص در خانمهای زیر ۴۰ سال.
بهطورکلی هر زن با دو تخمدان متولد میشود که جایگاه آنها در لگن خاصره اطراف رحم میباشد. تخمدانها محل ذخیره تخمکها میباشند.
وقتی دختری به سن بلوغ میرسد تخمدان شروع به آزاد کردن تخمک مینماید و باعث آماده کردن شرایط باروری با آزاد نمودن هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون میشود. تخمکها بهطور ماهیانه آزاد میشوند که به آن اوولاسیون یا تخمک گذاری اطلاق میشود و آزاد شدن آنها باعث شروع سیکل ماهیانه در دختران جوان و زنان میشود.
تخمدانها در حقیقت خانه تخمکها میباشند این تخمکهای آزاد شده از طریق لولههای رحمی به رحم میرسند. اگر تخمک بارور نشود مخاط رحم ریزش مینماید و به این پروسه سیکل قاعدگی اطلاق میشود. تخمدانها فقط مخزنی برای تخمکها نمیباشند، بلکه محلی برای ترشح استروژن و پروژسترون نیز هستند که باعث بروز خصوصیات زنانه میشوند.
با افزایش سن خانم ها، تخمدانها شروع به توقف هورمون سازی مینمایند و باعث بروز یائسگی میشوند. در خلال دوران یائسگی آزاد شدن تخمکها تدریجاً کم شده یا اینکه متوقف میشود. بهعلاوه تولید استروژن نیز همچنین کم میشود، رحم هم به این تغییرات هورمونی پاسخ داده و بافت داخل آن ساخته نمیشود که باعث ایجاد پریود شود و به این ترتیب پریود نامنظم شده تا اینکه بهطور کلی متوقف میشود. علائم یائسگی با کاهش تدریجی ترشح استروژن در تخمدانها حادث میشود.
انواع کیستهای تخمدان
تخمدانها میتوانند دچار کیستهای ساده، کیستهای کمپلکس یا مرکب و تومورهای تخمدانی که میتواند خوشخیم یا بدخیم باشد، بشوند. کیستهای ساده با یک رشد قسمتی ازتخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص میشود، اندازه آنها معمولاً بالای ۳ سانتیمتر میباشد و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک گذاری گاهی حتی به اندازه ۵/۲ سانتیمتر میرسد اشتباه شوند.
بیشتر این کیستها خودبهخود یا با مصرف قرصهای پیشگیری از بارداری در خلال ۶ - ۸ هفته از بین میروند. متأسفانه با پیشرفت سونوگرافی خیلی مواقع فولیکولهای تخمدانی که فیزیولوژیک میباشند و اندازه کمتر از سانتیمتر ۳ دارند کیست اطلاق میشود و باعث نگرانی دختران جوان و خانمها میشود. کیستهای تخمدان در سنین قبل از یائسگی شایع میباشد و همانطور که گفته شد ممکناست با سونوگرافی یا سی تی اسکن یا روشهای رادیولوژیک مغناطیسی (MRI) تشخیص داده شوند. کیستهای تخمدان به دوگونه میباشند. کیستهای ساده و کیستهای کمپلکس یا مرکب.
کیستهای ساده: دیوارههای نازک دارند و حاوی مایع میباشند و در سونوگرافی خصوصیاتی دارند که به آنها کیست ساده اطلاق میشود. مثلاً در داخل آنها تیغه یا سپتوم وجود ندارد و یا تودهای درداخل کیست دیده نمیشود. این کیستها کیستهایی هستند که در خلال تخمک گذاری ایجاد می-شوند بهطوریکه ممکناست در خلال تخمکگذاری فولیکول بزرگتر از معمول شود و بهدلیل اختلال عملکرد تخمدان بهصورت کیست تظاهر نماید. این کیست ها، کیستهای فونکسیونل یا اختلال عملکرد تخمدان اطلاق میشوند. این کیستها خطرناک و پیش سرطانی نیستند و همانطور که گفته شده اکثراً بهبود مییابند.
کیستهای مرکب یا کمپلکس: با حضور تیغه یا سپتوم در داخل کیست از نظر سونوگرافیک مشخص میشوند که آنها را به حفرههای متعدد تقسیم مینماید، بهطوریکه کیست چند حفرهای ایجاد میشود. در داخل این حفرهها از نظر سونوگرافیک ممکن است جوانه یا تودههایی رویت شود. ضخامت دیواره کیستهای مرکب بیشتر است و این کیستها ممکناست همراه با سرطان باشند بهخصوص اگر در سنین بعد از یائسگی دیده شوند. علاوه بر سونوگرافی معمولی، سونوگرافی داپلر در کیستهای مرکب ممکناست عروق بیشتری نشان دهد که احتمال سرطان را بیشتر مطرح مینماید. وضعیت کیست تخمدان که بر اساس بررسیهای رادیولوژیک مثل سونوگرافی و MRI لگن تشخیص داده میشود و براساس آن کیست ساده یا کمپلکس اطلاق میشود و شرایط بالینی بیمار مثل سن و علائم کیست، جراح زنان را مصمم به تحتنظر گرفتن بیمار یا جراحی و برداشتن کیست تخمدان مینماید. معمولاً کیستهای ساده که خیلی بزرگ نباشند (کمتر از ۱۰-۸ سانتیمتر باشند) یا کیستهای مرکبی که بهدلیل خونریزی در تخمدانها به دلیل تخمکگذاری ایجاد شده باشند، تحتنظر گرفته میشوند و برای کیستهای ساده بزرگ (بیشتر از ۱۰ سانتیمتر) که ممکناست با علائم درد همراه باشند یا کیستهای کمپلکس و مرکب که قبلاً توضیح داده شد، جراحی در نظر گرفته میشود. کیستهای مرکب (چند حفره ای) با دیواره ضخیم یا جوانههای داخل کیست در هر سنی بعد از یائسگی باید تحت جراحی واقع شوند، چون در این سنین دیگر تخمکگذاری متوقف شده و این کیستها نمیتوانند ناشی از خونریزی داخل تخمدان و تخمکگذاری ایجاد شده باشند.
تومورهای خوشخیم یا بدخیم تخمدانها
اندازه گیری بعضی از نشانههای شیمیایی بنام تومورمارکرها که از همه مهمتر CA۱۲۵ میباشد ممکناست در تشخیص و احتمال سرطانی بودن کیستهای مرکب کمک کننده باشد، اما این نشانه شیمیایی در شرایط دیگر خصوصاً در زنان قبل از یائسگی و بعضی دیگر از بیماریهای زنان مثل آندومتریوز یا فیبروم رحمی ممکناست افزایش یابد. تودههای تخمدانی در اثر رشد سلولهای غیرطبیعی ایجاد میشوند که همیشه مترادف سرطان نیستند. این تودهها ممکناست خوشخیم یا بدخیم باشند. تفاوت تومورهای خوشخیم از بدخیم آن است که تومورهای بدخیم انتشار مییابند، ولی تومورهای خوش خیم انتشار نمییابند. حد وسط این تومورها میتواند تومورهای مرزی باشند که در زیر میکروسکوپ توسط آسیب شناس تشخیص داده میشوند، این تومورها رشد آهستهای دارند و ممکناست خصوصیات انتشاری و عودکننده داشته باشند و بیمار نیاز به جراحیهای مکرر داشته باشد، ولی در بقا و طول عمر بیمار تأثیری نمیگذارند. تودههای خوشخیم تخمدان ممکناست در خانمهای جوان کیست درموئید باشد که از سلولهای جنینی بهوجود میآیند و شایعترین توده تخمدانی در زنان جوان است. این تودهها از سلولهایی که قرار است به تخمک تبدیل شوند بهوجود میآیند و ممکناست در داخل آنها بافتهای مختلف نظیر دندان، مو، چربی و بافتهای دیگر حتی بافت ریه دیده شود. ایجاد سرطان در این توده نادر است بهخصوص در خانمهای زیر ۴۰ سال. این تودههای تخمدان، چون سنگین هستند و ممکناست باعث چرخش پایه تخمدان و علائم اورژانس بهصورت پیچش تخمدان یا خونریزی یا پاره گی و عفونت شوند باید تحت جراحی واقع شوند. معمولاً بعد از جراحی بیمار درمان میشود وتأثیری در بقای عمر او ایجاد نمیشود.
در سنین بالاتر تودههای خوشخیم تخمدان ممکن است فیبروم تخمدان باشد که باز هم درمان جراحی باید انجام شود. تودههای تخمدان در سنین حوالی یائسگی ممکناست با خصوصیات رشد آهسته مثل تومورهای گرانولوزاسل تظاهر نماید که از نظر سونوگرافیک خصوصیات کیست کمپلکس داشته باشد.
درمان آن نیز جراحی است. در سنین بالاتر از یائسگی تودههای تخمدان ممکناست دلیل سرطان اولیه تخمدانی یا سرطان انتشار یافته از محل دیگر مثل معده، روده، پستان و ... باشد. در این موارد معمولاً تخمدانهای دو طرف بزرگ میشوند که به آن تومور کروکنبرگ اطلاق میشود.
بهطور خلاصه با در نظر گرفتن خصوصیات سونوگرافیک تودههای تخمدانی و میزان تومورمارکرها خصوصاً CA۱۲۵ و سن بیمار، تشخیص و احتمال خوشخیمی یا بدخیمی تودههای تخمدانی داده میشوند. ولی برش منجمد شده در حین جراحی به تشخیص قطعی نوع تومور به جراح کمک مینماید تا در مورد نوع عمل جراحی مناسب تصمیمگیری کند. به این ترتیب از جراحی بیمورد (عدم حفظ باروری در زنان جوان) یا جراحی ناکامل و نیاز به جراحی مجدد جهت تکمیل جراحی اول پیشگیری میشود.
وقتی دختری به سن بلوغ میرسد تخمدان شروع به آزاد کردن تخمک مینماید و باعث آماده کردن شرایط باروری با آزاد نمودن هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون میشود. تخمکها بهطور ماهیانه آزاد میشوند که به آن اوولاسیون یا تخمک گذاری اطلاق میشود و آزاد شدن آنها باعث شروع سیکل ماهیانه در دختران جوان و زنان میشود.
تخمدانها در حقیقت خانه تخمکها میباشند این تخمکهای آزاد شده از طریق لولههای رحمی به رحم میرسند. اگر تخمک بارور نشود مخاط رحم ریزش مینماید و به این پروسه سیکل قاعدگی اطلاق میشود. تخمدانها فقط مخزنی برای تخمکها نمیباشند، بلکه محلی برای ترشح استروژن و پروژسترون نیز هستند که باعث بروز خصوصیات زنانه میشوند.
با افزایش سن خانم ها، تخمدانها شروع به توقف هورمون سازی مینمایند و باعث بروز یائسگی میشوند. در خلال دوران یائسگی آزاد شدن تخمکها تدریجاً کم شده یا اینکه متوقف میشود. بهعلاوه تولید استروژن نیز همچنین کم میشود، رحم هم به این تغییرات هورمونی پاسخ داده و بافت داخل آن ساخته نمیشود که باعث ایجاد پریود شود و به این ترتیب پریود نامنظم شده تا اینکه بهطور کلی متوقف میشود. علائم یائسگی با کاهش تدریجی ترشح استروژن در تخمدانها حادث میشود.
انواع کیستهای تخمدان
تخمدانها میتوانند دچار کیستهای ساده، کیستهای کمپلکس یا مرکب و تومورهای تخمدانی که میتواند خوشخیم یا بدخیم باشد، بشوند. کیستهای ساده با یک رشد قسمتی ازتخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص میشود، اندازه آنها معمولاً بالای ۳ سانتیمتر میباشد و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک گذاری گاهی حتی به اندازه ۵/۲ سانتیمتر میرسد اشتباه شوند.
بیشتر این کیستها خودبهخود یا با مصرف قرصهای پیشگیری از بارداری در خلال ۶ - ۸ هفته از بین میروند. متأسفانه با پیشرفت سونوگرافی خیلی مواقع فولیکولهای تخمدانی که فیزیولوژیک میباشند و اندازه کمتر از سانتیمتر ۳ دارند کیست اطلاق میشود و باعث نگرانی دختران جوان و خانمها میشود. کیستهای تخمدان در سنین قبل از یائسگی شایع میباشد و همانطور که گفته شد ممکناست با سونوگرافی یا سی تی اسکن یا روشهای رادیولوژیک مغناطیسی (MRI) تشخیص داده شوند. کیستهای تخمدان به دوگونه میباشند. کیستهای ساده و کیستهای کمپلکس یا مرکب.
کیستهای ساده: دیوارههای نازک دارند و حاوی مایع میباشند و در سونوگرافی خصوصیاتی دارند که به آنها کیست ساده اطلاق میشود. مثلاً در داخل آنها تیغه یا سپتوم وجود ندارد و یا تودهای درداخل کیست دیده نمیشود. این کیستها کیستهایی هستند که در خلال تخمک گذاری ایجاد می-شوند بهطوریکه ممکناست در خلال تخمکگذاری فولیکول بزرگتر از معمول شود و بهدلیل اختلال عملکرد تخمدان بهصورت کیست تظاهر نماید. این کیست ها، کیستهای فونکسیونل یا اختلال عملکرد تخمدان اطلاق میشوند. این کیستها خطرناک و پیش سرطانی نیستند و همانطور که گفته شده اکثراً بهبود مییابند.
کیستهای مرکب یا کمپلکس: با حضور تیغه یا سپتوم در داخل کیست از نظر سونوگرافیک مشخص میشوند که آنها را به حفرههای متعدد تقسیم مینماید، بهطوریکه کیست چند حفرهای ایجاد میشود. در داخل این حفرهها از نظر سونوگرافیک ممکن است جوانه یا تودههایی رویت شود. ضخامت دیواره کیستهای مرکب بیشتر است و این کیستها ممکناست همراه با سرطان باشند بهخصوص اگر در سنین بعد از یائسگی دیده شوند. علاوه بر سونوگرافی معمولی، سونوگرافی داپلر در کیستهای مرکب ممکناست عروق بیشتری نشان دهد که احتمال سرطان را بیشتر مطرح مینماید. وضعیت کیست تخمدان که بر اساس بررسیهای رادیولوژیک مثل سونوگرافی و MRI لگن تشخیص داده میشود و براساس آن کیست ساده یا کمپلکس اطلاق میشود و شرایط بالینی بیمار مثل سن و علائم کیست، جراح زنان را مصمم به تحتنظر گرفتن بیمار یا جراحی و برداشتن کیست تخمدان مینماید. معمولاً کیستهای ساده که خیلی بزرگ نباشند (کمتر از ۱۰-۸ سانتیمتر باشند) یا کیستهای مرکبی که بهدلیل خونریزی در تخمدانها به دلیل تخمکگذاری ایجاد شده باشند، تحتنظر گرفته میشوند و برای کیستهای ساده بزرگ (بیشتر از ۱۰ سانتیمتر) که ممکناست با علائم درد همراه باشند یا کیستهای کمپلکس و مرکب که قبلاً توضیح داده شد، جراحی در نظر گرفته میشود. کیستهای مرکب (چند حفره ای) با دیواره ضخیم یا جوانههای داخل کیست در هر سنی بعد از یائسگی باید تحت جراحی واقع شوند، چون در این سنین دیگر تخمکگذاری متوقف شده و این کیستها نمیتوانند ناشی از خونریزی داخل تخمدان و تخمکگذاری ایجاد شده باشند.
تومورهای خوشخیم یا بدخیم تخمدانها
اندازه گیری بعضی از نشانههای شیمیایی بنام تومورمارکرها که از همه مهمتر CA۱۲۵ میباشد ممکناست در تشخیص و احتمال سرطانی بودن کیستهای مرکب کمک کننده باشد، اما این نشانه شیمیایی در شرایط دیگر خصوصاً در زنان قبل از یائسگی و بعضی دیگر از بیماریهای زنان مثل آندومتریوز یا فیبروم رحمی ممکناست افزایش یابد. تودههای تخمدانی در اثر رشد سلولهای غیرطبیعی ایجاد میشوند که همیشه مترادف سرطان نیستند. این تودهها ممکناست خوشخیم یا بدخیم باشند. تفاوت تومورهای خوشخیم از بدخیم آن است که تومورهای بدخیم انتشار مییابند، ولی تومورهای خوش خیم انتشار نمییابند. حد وسط این تومورها میتواند تومورهای مرزی باشند که در زیر میکروسکوپ توسط آسیب شناس تشخیص داده میشوند، این تومورها رشد آهستهای دارند و ممکناست خصوصیات انتشاری و عودکننده داشته باشند و بیمار نیاز به جراحیهای مکرر داشته باشد، ولی در بقا و طول عمر بیمار تأثیری نمیگذارند. تودههای خوشخیم تخمدان ممکناست در خانمهای جوان کیست درموئید باشد که از سلولهای جنینی بهوجود میآیند و شایعترین توده تخمدانی در زنان جوان است. این تودهها از سلولهایی که قرار است به تخمک تبدیل شوند بهوجود میآیند و ممکناست در داخل آنها بافتهای مختلف نظیر دندان، مو، چربی و بافتهای دیگر حتی بافت ریه دیده شود. ایجاد سرطان در این توده نادر است بهخصوص در خانمهای زیر ۴۰ سال. این تودههای تخمدان، چون سنگین هستند و ممکناست باعث چرخش پایه تخمدان و علائم اورژانس بهصورت پیچش تخمدان یا خونریزی یا پاره گی و عفونت شوند باید تحت جراحی واقع شوند. معمولاً بعد از جراحی بیمار درمان میشود وتأثیری در بقای عمر او ایجاد نمیشود.
در سنین بالاتر تودههای خوشخیم تخمدان ممکن است فیبروم تخمدان باشد که باز هم درمان جراحی باید انجام شود. تودههای تخمدان در سنین حوالی یائسگی ممکناست با خصوصیات رشد آهسته مثل تومورهای گرانولوزاسل تظاهر نماید که از نظر سونوگرافیک خصوصیات کیست کمپلکس داشته باشد.
درمان آن نیز جراحی است. در سنین بالاتر از یائسگی تودههای تخمدان ممکناست دلیل سرطان اولیه تخمدانی یا سرطان انتشار یافته از محل دیگر مثل معده، روده، پستان و ... باشد. در این موارد معمولاً تخمدانهای دو طرف بزرگ میشوند که به آن تومور کروکنبرگ اطلاق میشود.
بهطور خلاصه با در نظر گرفتن خصوصیات سونوگرافیک تودههای تخمدانی و میزان تومورمارکرها خصوصاً CA۱۲۵ و سن بیمار، تشخیص و احتمال خوشخیمی یا بدخیمی تودههای تخمدانی داده میشوند. ولی برش منجمد شده در حین جراحی به تشخیص قطعی نوع تومور به جراح کمک مینماید تا در مورد نوع عمل جراحی مناسب تصمیمگیری کند. به این ترتیب از جراحی بیمورد (عدم حفظ باروری در زنان جوان) یا جراحی ناکامل و نیاز به جراحی مجدد جهت تکمیل جراحی اول پیشگیری میشود.
منبع:زندگی آنلاین
ارسال نظر