رئیس جمهوری که با جهان سر جنگ دارد

بیشتر از سی ماه از آغاز ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» گذشته است و در واقع نخستین دوره ریاست جمهوری وی در سراشیبی به سمت پایان در حرکت است. گذشته از موفقیت هایی که رئیس جمهوری آمریکا در عرصه داخلی این کشور به ویژه در حوزه اقتصاد و اشتغالزایی داشت، این دوره زمانی اما در عرصه بین المللی برای بزرگترین اقتصاد جهان با قدرتمندترین نیروی نظامی دنیا که ادعای رهبری جهان را هم دارد تقریبا هیچ دستاوردی نداشت.

بیش از دوسال ونیم ریاست جمهوری ترامپ از تنش و درگیری با کشورها و رهبران جهان در عرصه بین المللی سرشار بود. این تقابل هم در فضای مجازی و هم در دنیای واقعی همچون نشست ها و کنفرانس های بین المللی کاملا مشهود بود.

در حقیقت رئیس جمهوری آمریکا در این دوره به تقریبا همه کشورها از متحد نزدیک گرفته تا دشمنان چند ده ساله تاخت و جز رژیم صهیونیستی و چند کشور عرب خاورمیانه هیچ دوستی را برای خود باقی نگذاشت. جالب اینجاست حتی دوستان انگشت شماری که ترامپ برای خود نگاه داشت هم از سوی رئیس جمهوری آمریکا با القابی توهین آمیز همچون انگل یا طفیلی تصویر شدند که واشنگتن بر آن ها منّت می گذارد و در قبال دریافت پول با آن ها دوست، مهربان و شریک باقی می ماند. مهمترین حربه ای که کاخ سفید آن را علیه مخالفان به اجرا در آورده است هم استفاده از تحریم های شدید و فشار اقتصادی برای مطیع کردن کشورها بود.

نتیجه سیاست های چالشی ترامپ در قبال برخی کشورها به شرح زیر است:

انگلستان از جمله متحدان اصلی واشنگتن در قاره اروپا بوده است به گونه ای که برخی تحلیلگران این کشور را اهرم فشار واشنگتن بر اتحادیه اروپا می دانند. در دوره نخست وزیری «ترزا می» به تدریج این روابط نزدیک با موانع سختی روبرو شد. نزدیکی دیدگاه های ضدآمریکایی لندن به رویکرد کشورهای عضو اتحادیه اروپا در قبال مسائلی همچون برجام، تغییرات اقلیمی، ناتو و ... موجب انتقادات تند کاخ سفید از دولت انگلیس شد. این تقابل حتی به انتشار توئیت های تندی از سوی ترامپ منجر شد که چهره های سیاسی در انگلیس آن را به عنوان دخالت در امور داخلی این کشور دانستند.

ترکیه هم از متحدان سنتی و دیرپای آمریکا به شمار می رود که پس از سال ها همکاری اقتصادی و نظامی، در دوره ریاست جمهوری ترامپ این روابط تا مرز سقوط پیش رفت. وقوع یک کودتا در ترکیه و پیامدهای آن در کنار توافقات نظامی و استراتژیک این کشور به ویژه نزدیکی آنکارا به مسکو، بهانه ای شد که در نهایت تحریم های کاخ سفید علیه ترکیه را به همراه داشت.

مکزیک نیز از جمله همسایگان آمریکا است که در گذشته روابط بسیار نزدیک تجاری و حتی سیاسی را با ایالات متحده راه اندازی کرده بود. گذشته از لغو برخی توافق های تجاری منطقه ای، در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ اما موضوع مهاجران غیرقانونی و قاچاق مواد مخدر به بهانه هایی برای کاخ سفید تبدیل شدند تا رویکرد تهاجمی را درقبال این کشور در پیش بگیرد. وضع تعرفه واردات در کنار ساخت دیوار مرزی چند صد مایلی از جمله خط مشی هایی بودند که نارضایتی شدید دولتمردان مکزیک را به همراه داشتند.

ونزوئلا از جمله دیگر کشورهایی است که در چند دهه اخیر از نظر سیاسی موضعگیری های ضد آمریکایی آن برجسته بوده است اما در دوره ترامپ این تضادِ دیدگاه به دشمنی آشکار تبدیل شد. حمایت تمام عیار واشنگتن از «خوان گوایدو» رهبر مخالفان در کاراکاس، بحران داخلی در این کشور را به اوج رساند. در پاره ای از زمان ها حتی برخی تندروها در کاخ سفید موضوع دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا را نیز مطرح کردند. اگرچه در یکی دوسال اخیر تحریم های سختی از سوی آمریکا علیه ونزوئلا وضع شد، با این حال حمایت های روسیه و مقاومت «نیکلاس مادورو» رئیس جمهوری قانونی این کشور، دسیسه های واشنگتن را خنثی کرد.

تنش تجاری همکاری میان آمریکا و چین به عنوان دو اقتصاد برتر، جهان را تحت تاثیر قرار داد زیرا این دو کشور یک جنگ تجاری کامل را در پیش گرفتند. در دوره ریاست جمهوری ترامپ کسری تراز تجاری چند صد میلیارد دلاری واشنگتن با پکن و افزایش بدهی های خارجی آمریکا موجب شد تا این کشور تعرفه واردات از چین را به نحو بی سابقه ای افزایش بدهد. پکن هم در مقابل بر کالاهای آمریکایی تعرفه های مشابهی را وضع کرد. چند دور مذاکره مقام های ارشد دو کشور در کم کردن از آتش این جنگ تاکنون بی نتیجه بوده است.

به تازگی دونالد ترامپ به توافق رئیس جمهوری پیشین آمریکا با کوبا در زمینه لغو تحریم ها پایان داد. در حالی که «باراک اوباما» در آخرین سال ریاست جمهوری خود تحریم های 50 ساله واشنگتن علیه هاوانا را لغو کرد، ترامپ با یکطرفه خواندن این توافق، تحریم‌ های جدیدی را علیه کوبا وضع کرد. کاخ سفید با اعمال محدودیت های سفر برای اتباع و مقامات کوبایی، صنعت گردشگری و برنامه اعزام پزشک به خارج این کشور را هدف گرفت. دولت کوبا با محکوم کردن این اقدام، تصمیم ترامپ را شکست روابط دو کشور دانست که به دلیل استفاده از مشاوره و راه حل های نادرست حاصل شد.

تنش میان واشنگتن و پاریس از جمله آخرین دشمن تراشی های ترامپ برای ایالات متحده است. اقدام چند مدت قبل کاخ الیزه و مجلس فرانسه در افزایش مالیات بر فعالیت شرکت های بزرگ حوزه فناوری های دیجییتال و اینترنت خشم ترامپ را برانگیخت. طبق این قانون شرکت‌ های بزرگ این عرصه که به صورت عمده آمریکایی هستند (همچون گوگل، فیسبوک و آمازون) باید مالیات بیشتری را به علت حضور در فرانسه پرداخت کنند. نکته مهمتر آن است که برخی کشورهای دیگر اروپایی همچون اتریش، اسپانیا، ایتالیا و انگلستان هم اعلام کرده اند به زودی بر فعالیت این شرکت مالیات اضافی وضع می کنند. به نظر می رسد گفت وگوی تلفنی که روسای جمهوری دو کشور برای حل این چالش انجام داده بودند نتیجه مثبتی در بر نداشت. همین امر موجب شد تا ترامپ در پیام توئیتری خود اقدام دولت فرانسه را به نحو توهین آمیزی به عنوان «حماقت مکرون» قلمداد و تاکید کرد که به زودی واشنگتن اقدامات متقابلی را برای آن به اجرا در می آورد.

تنش اقتصادی و تجاری آمریکا با آلمان و کانادا یا سخنان توهین آمیز ترامپ علیه دولت و ملت افغانستان در کنار بحران هایی که کاخ سفید با بی توجهی و خروج از توافق و سازمان های بین المللی انجام می دهد (همچون برهم زدن توافق هسته ای برجام با ایران) نیز نمونه های دیگری از خط مشی های دونالد ترامپ هستند که تنها صف مخالفان و دشمنان کاخ سفید را در این دوره طولانی تر کرده اند.