.svg)
«آشوراده»؛ وداع با آرامش
پارسینه: حساس‌ترین و دست‌نخورده‌ترین قسمت از ساحل هزارو100کیلومتری خزر با خاک ایران، بالاخره با موافقت سازمان محیط‌زیست برای ساخت تاسیسات گردشگری به بخش خصوصی داده شد. این ماجرا در سفر اخیر حسن روحانی، رییس‌جمهور به استان گلستان نهایی و اعلام شد.
به گزارش پارسینه، رییس سازمان محیط‌زیست نیز سه‌روز پیش در یک نشست خبری در همین رابطه با تایید موضوع گفت: «در این خصوص تفاهمنامه‌ای با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری امضا کرده‌ایم، در آشوراده تنها 10درصد از مناطق برای گردشگری طبیعی در نظر گرفته می‌شود و هیچ‌گونه واگذاری‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد و مطمئن باشید که اجازه چنین اقدامی را نخواهیم داد.»
این منطقه، بخشی از جزیره آشوراده در پناهگاه حیات‌وحش میانکاله، از مناطق تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست است. بر این اساس حالا قرار است در این منطقه که در فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره سازمان یونسکو به ثبت رسیده و طبق قوانین جهانی باید به‌عنوان ذخایر ژنتیکی کره‌زمین ثبت و ضبط شود تا به‌عنوان تاریخ کره‌زمین برای آیندگان باقی بماند، طبق گفته یکی از فعالان محیط‌زیست «هتل، مرکز تجاری، میدان تیراندازی، بازارهای متعدد، زمین تنیس، زمین گلف، باغ پرندگان، موزه، پارک بازی، رستوران و سفره‌خانه، جاده، پلاژ ساحلی برای شنای بانوان و آقایان، قایقرانی و تاسیساتی از این دست» احداث شود.
جزیره آشوراده بخشی از تالاب میانکاله است که در سال 1354 جزو اولین مناطق ثبت‌شده زیست‌کره جهان معرفی و ثبت شد. در آن زمان در همه دنیا تنها 59ذخیره‌گاه زیست‌کره به ثبت رسیده بود. مناطقی مانند این تالاب که به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره به ثبت رسیده باشد در ایران فقط 10مورد وجود دارد. از سویی دیگر این منطقه جزو کنوانسیون جهانی رامسر- کنوانسیونی برای حفاظت از تالاب‌های مهم دنیا- است و واجد معیارهای حفاظتی آن به شمار می‌آید، سومین ویژگی مهم تالاب میانکاله هم عضویت آن در پناهگاه حیات‌وحش بر اساس اتحادیه جهانی حفاظت است.
این جزیره در حاشیه ساحل بندرترکمن از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریک موسوم به تنگه چپق‌اوغلی و از غرب به کانال طبیعی خزینی و ادامه شبه‌جزیره میانکاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود. اما اهمیت دیگری که جزیره آشوراده دارد، از آن لحاظ است که 40درصد از کل خاویار تولیدشده در ایران از دریای اطراف آن تامین و همچنین بخشی از مجموعه پناهگاه حیات‌وحش میانکاله محسوب می‌شود. آشوراده بیش از 40سال پیش با مصوبه شورایعالی محیط‌زیست تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار گرفت و این حفاظت همچنان بر این جزیره اعمال می‌شد.
کشمکش‌ها برای واگذاری بخش‌هایی از این جزیره سال‌هاست ادامه دارد و شروع ماجرا از سال‌های انتهایی دولت محمد خاتمی و ریاست معصومه ابتکار بر محیط‌زیست در سال 1383 کلید خورد. در آن سال ریاست وقت سازمان با این واگذاری موافقت کرده بود اما با تغییر دولت و رسیدن سکان ریاست‌جمهوری به دست محمود احمدی‌نژاد، مسوولان سازمان محیط‌زیست در آن دولت در پی یک فرآیند حقوقی تمام‌عیار توانستند واگذاری آشوراده را لغو کنند.
در آن سال‌ها بنیادی با نام بنیاد علوی، وابسته به بنیاد مستضعفان با ارایه سند مالکیت این جزیره که در سال 76 ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد. با این حال تلاش‌های این بنیاد به جایی نرسید و آشوراده همچنان ملی باقی ماند.
پس از آن تحرکاتی جدید برای تصاحب این جزیره این بار از سوی دیگر آغاز شد. بر اساس خبری که پایگاه خبری سبزپرس منتشر کرده بنیاد علوی با واگذاری جزیره به بنیاد مستضعفان و بنیاد مستضعفان نیز با واگذاری بخش‌هایی از جزیره به یک شرکت خصوصی به نام شرکت مناطق گردشگری جهان، بخش خصوصی را با سازمان محیط‌زیست وارد یک مناقشه حقوقی کرد. در آخرین جلسه هیات‌دولت در زمان اصلاحات، دولت واگذاری 380هکتار از این جزیره را به شرکت مناطق گردشگری جهان تصویب کرد.
اما نتیجه همه تلاش‌های رسانه‌ای و افشاگری‌های آن دوره منجر به ورود سازمان بازرسی کل کشور به این مناقشه شد که سازمان بازرسی نیز در همان زمان به تخلفات برخی از مدیران استانداری گلستان و غیرقانونی‌بودن این واگذاری‌ها اشاره داشت. پس از عوض‌شدن دولت و در دوره‌ای که فاطمه واعظ جوادی به ریاست سازمان محیط‌زیست رسید، سرانجام مصوبه واگذاری جزیره آشوراده به عنوان یکی از اصلی‌ترین زون‌های حفاظتی پناهگاه حیات وحش میانکاله و با پیگیری‌های سازمان بازرسی کل کشور باطل شد. شهریورماه سال گذشته در روزهایی که هنوز سازمان حفاظت محیط‌زیست رییس جدید خود را در دولت یازدهم نشناخته بود و محمدجواد محمدی‌زاده همچنان ریاست این سازمان را در دست داشت، بار دیگر تلاش‌ها برای تصاحب این جزیره آغاز شد.
این اقدامات با واکنش شدید برخی کارشناسان، رسانه‌ها و مسوولان وقت و سابق سازمان محیط‌زیست مواجه شد. دلاور نجفی، معاون سابق محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در دوره واعظ جوادی که در زمان او این ماجرا به صورت قانونی پیگیری شد در همین باره به «شرق» می‌گوید: «در آن دوره آشوراده طی یک قرارداد عجیب، به ثمن‌بخس در اختیار مجموعه گردشگری ایران قرار داده شد و سازمان به همین دلیل علیه این واگذاری اقامه دعوی کرد؛ چراکه سازمان نماینده تام‌الاختیار منابع طبیعی به عنوان صاحب سند این جزیره است که نهایتا دادگاه رای به نفع سازمان و لغو این واگذاری داد. شرکت مذکور به رای اعتراض کرد اما در دادگاه تجدیدنظر دوباره دادگاه، رای را تایید کرد و آن عرصه به محیط‌زیست برگشت. رییس وقت کمیسیون اصل90 هم به خاطر این اقدام از سازمان محیط‌زیست تشکر کرد.» بر اساس گفته‌های نجفی: «قانون در رابطه با مناطق چهارگانه صراحت دارد و این مناطق تحت هیچ شرایطی قابل واگذاری نیستند و در زمان ما هم بر همین اساس توانستیم رای دادگاه را به نفع محیط‌زیست بگیریم.»
مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، در گفت‌وگویی در رابطه با اهمیت این منطقه گفته بود: «میانکاله یک مجموعه است شامل جزیره آشوراده، شبه‌جزیره میانکاله و خلیج گرگان. این مجموعه خدمات تنوع زیستی بسیار بااهمیتی را ارایه می‌دهند که برای کشور ما بی‌نظیر است. در هزارو100کیلومتر ساحل خزر، تنها قسمت از سواحل این دریا که بکرمانده همین قسمت است. علاوه‌بر این از نظر انرژی‌های ساحلی و ژئومورفولوژی سواحل و مطالعه اثرات هیدرودینامیک آب و انرژی باد تنها مکانی است که به عنوان یک آزمایشگاه واقعی می‌توان روی آن کار کرد. همچنین در تنها نقطه‌ای که می‌شود پیشینه شکل‌گیری سواحل خزر و همین‌طور پیشینه پوشش گیاهی شمال کشور را بررسی کرد همین منطقه است. این شبه‌جزیره پناهگاه امنی است برای پرنده‌های مهاجر. سالانه صدهاهزار پرنده به این جزیره می‌آیند، اینجا زیستگاه ببر بوده و محدوده‌ای در آن تعیین شد که قرار بود در آن ببر مازندان احیا شود. همه اینها نشان می‌دهد اهمیت استراتژیک این منطقه به لحاظ زیست‌محیطی چقدر بالاست. اینکه منطقه با این میزان اهمیت و حساسیت را بسپاریم برای اجرای یک طرح آزمون و خطایی بدون خروجی مشخص، بسیار خطرناک است. من چندی پیش با مسوولی که در این زمینه فعال و مدافع این کار بود صحبت می‌کردم، به او گفتم کشور ما 165میلیون‌هکتار وسعت دارد چرا باید چنین طرح مبتنی بر آزمایش و خطا در حساس‌ترین منطقه کشور انجام شود؟ این کار گردشگری بر چه اساسی است؟»
علاوه‌بر این دکتراسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان محیط‌زیست نیز در گفت‌وگویی با مهر با بیان اینکه این سازمان تمام تلاش خود را برای جلوگیری از واگذاری جزیره آشوراده کرد، گفت: «در نهایت محیط‌زیست به گردشگری باخت و زور مسوولان محیط‌زیست به دولت نرسید. واگذاری مدیریت این منطقه برای توریسم به معنای ساخت هتل‌های 20طبقه، هجوم جمعیت و درخواست‌هایی مانند ساخت تله‌کابین، جت اسکی، افزایش آلودگی‌ها، افزایش سروصدا، تجمع زباله‌ها و ورود پساب‌ها به تالاب و هجوم انواع ماشین‌ها و درخواست برای پارکینگ و... است. اطمینان دارم در آینده نه‌چندان دور از محیط‌زیست این منطقه همانند آنچه برای بسیاری از جزایر و مناطق بکر دنیا همچون جزایر قناری پیش آمده، چیزی باقی نمی‌ماند.»
حمید ضیایی‌پرور، رییس مرکز روابط‌عمومی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در رابطه با واگذاری بخشی از جزیره آشوراده به این سازمان برای اجرای پروژه‌های گردشگری در گفت‌وگو با «شرق» گفت: «مصوبه اختصاص بخشی از جزیره آشوراده برای طرح‌های گردشگری، مصوبه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیست و مصوبه هیات‌وزیران است، اما ما در این سازمان از این مصوبه دفاع می‌کنیم و خود را ملزم به اجرای آن می‌دانیم و به‌طور طبیعی معتقدیم که می‌شود در بخشی از آشوراده طرح‌های گردشگری طبیعی توام با رعایت ملاحظات محیط‌زیستی اجرا شود. با تفاهمنامه مشترکی که بین دو سازمان منعقد شده است، نقطه‌نظرات کارشناسان ما و به‌خصوص سازمان حفاظت محیط‌زیست اخذ خواهد شد و در هنگام اجرای پروژه رعایت می‌شود.
شرق
جزیره آشوراده بخشی از تالاب میانکاله است که در سال 1354 جزو اولین مناطق ثبت‌شده زیست‌کره جهان معرفی و ثبت شد. در آن زمان در همه دنیا تنها 59ذخیره‌گاه زیست‌کره به ثبت رسیده بود. مناطقی مانند این تالاب که به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره به ثبت رسیده باشد در ایران فقط 10مورد وجود دارد. از سویی دیگر این منطقه جزو کنوانسیون جهانی رامسر- کنوانسیونی برای حفاظت از تالاب‌های مهم دنیا- است و واجد معیارهای حفاظتی آن به شمار می‌آید، سومین ویژگی مهم تالاب میانکاله هم عضویت آن در پناهگاه حیات‌وحش بر اساس اتحادیه جهانی حفاظت است.
این جزیره در حاشیه ساحل بندرترکمن از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریک موسوم به تنگه چپق‌اوغلی و از غرب به کانال طبیعی خزینی و ادامه شبه‌جزیره میانکاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود. اما اهمیت دیگری که جزیره آشوراده دارد، از آن لحاظ است که 40درصد از کل خاویار تولیدشده در ایران از دریای اطراف آن تامین و همچنین بخشی از مجموعه پناهگاه حیات‌وحش میانکاله محسوب می‌شود. آشوراده بیش از 40سال پیش با مصوبه شورایعالی محیط‌زیست تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار گرفت و این حفاظت همچنان بر این جزیره اعمال می‌شد.
کشمکش‌ها برای واگذاری بخش‌هایی از این جزیره سال‌هاست ادامه دارد و شروع ماجرا از سال‌های انتهایی دولت محمد خاتمی و ریاست معصومه ابتکار بر محیط‌زیست در سال 1383 کلید خورد. در آن سال ریاست وقت سازمان با این واگذاری موافقت کرده بود اما با تغییر دولت و رسیدن سکان ریاست‌جمهوری به دست محمود احمدی‌نژاد، مسوولان سازمان محیط‌زیست در آن دولت در پی یک فرآیند حقوقی تمام‌عیار توانستند واگذاری آشوراده را لغو کنند.
در آن سال‌ها بنیادی با نام بنیاد علوی، وابسته به بنیاد مستضعفان با ارایه سند مالکیت این جزیره که در سال 76 ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد. با این حال تلاش‌های این بنیاد به جایی نرسید و آشوراده همچنان ملی باقی ماند.
پس از آن تحرکاتی جدید برای تصاحب این جزیره این بار از سوی دیگر آغاز شد. بر اساس خبری که پایگاه خبری سبزپرس منتشر کرده بنیاد علوی با واگذاری جزیره به بنیاد مستضعفان و بنیاد مستضعفان نیز با واگذاری بخش‌هایی از جزیره به یک شرکت خصوصی به نام شرکت مناطق گردشگری جهان، بخش خصوصی را با سازمان محیط‌زیست وارد یک مناقشه حقوقی کرد. در آخرین جلسه هیات‌دولت در زمان اصلاحات، دولت واگذاری 380هکتار از این جزیره را به شرکت مناطق گردشگری جهان تصویب کرد.
اما نتیجه همه تلاش‌های رسانه‌ای و افشاگری‌های آن دوره منجر به ورود سازمان بازرسی کل کشور به این مناقشه شد که سازمان بازرسی نیز در همان زمان به تخلفات برخی از مدیران استانداری گلستان و غیرقانونی‌بودن این واگذاری‌ها اشاره داشت. پس از عوض‌شدن دولت و در دوره‌ای که فاطمه واعظ جوادی به ریاست سازمان محیط‌زیست رسید، سرانجام مصوبه واگذاری جزیره آشوراده به عنوان یکی از اصلی‌ترین زون‌های حفاظتی پناهگاه حیات وحش میانکاله و با پیگیری‌های سازمان بازرسی کل کشور باطل شد. شهریورماه سال گذشته در روزهایی که هنوز سازمان حفاظت محیط‌زیست رییس جدید خود را در دولت یازدهم نشناخته بود و محمدجواد محمدی‌زاده همچنان ریاست این سازمان را در دست داشت، بار دیگر تلاش‌ها برای تصاحب این جزیره آغاز شد.
این اقدامات با واکنش شدید برخی کارشناسان، رسانه‌ها و مسوولان وقت و سابق سازمان محیط‌زیست مواجه شد. دلاور نجفی، معاون سابق محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در دوره واعظ جوادی که در زمان او این ماجرا به صورت قانونی پیگیری شد در همین باره به «شرق» می‌گوید: «در آن دوره آشوراده طی یک قرارداد عجیب، به ثمن‌بخس در اختیار مجموعه گردشگری ایران قرار داده شد و سازمان به همین دلیل علیه این واگذاری اقامه دعوی کرد؛ چراکه سازمان نماینده تام‌الاختیار منابع طبیعی به عنوان صاحب سند این جزیره است که نهایتا دادگاه رای به نفع سازمان و لغو این واگذاری داد. شرکت مذکور به رای اعتراض کرد اما در دادگاه تجدیدنظر دوباره دادگاه، رای را تایید کرد و آن عرصه به محیط‌زیست برگشت. رییس وقت کمیسیون اصل90 هم به خاطر این اقدام از سازمان محیط‌زیست تشکر کرد.» بر اساس گفته‌های نجفی: «قانون در رابطه با مناطق چهارگانه صراحت دارد و این مناطق تحت هیچ شرایطی قابل واگذاری نیستند و در زمان ما هم بر همین اساس توانستیم رای دادگاه را به نفع محیط‌زیست بگیریم.»
مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، در گفت‌وگویی در رابطه با اهمیت این منطقه گفته بود: «میانکاله یک مجموعه است شامل جزیره آشوراده، شبه‌جزیره میانکاله و خلیج گرگان. این مجموعه خدمات تنوع زیستی بسیار بااهمیتی را ارایه می‌دهند که برای کشور ما بی‌نظیر است. در هزارو100کیلومتر ساحل خزر، تنها قسمت از سواحل این دریا که بکرمانده همین قسمت است. علاوه‌بر این از نظر انرژی‌های ساحلی و ژئومورفولوژی سواحل و مطالعه اثرات هیدرودینامیک آب و انرژی باد تنها مکانی است که به عنوان یک آزمایشگاه واقعی می‌توان روی آن کار کرد. همچنین در تنها نقطه‌ای که می‌شود پیشینه شکل‌گیری سواحل خزر و همین‌طور پیشینه پوشش گیاهی شمال کشور را بررسی کرد همین منطقه است. این شبه‌جزیره پناهگاه امنی است برای پرنده‌های مهاجر. سالانه صدهاهزار پرنده به این جزیره می‌آیند، اینجا زیستگاه ببر بوده و محدوده‌ای در آن تعیین شد که قرار بود در آن ببر مازندان احیا شود. همه اینها نشان می‌دهد اهمیت استراتژیک این منطقه به لحاظ زیست‌محیطی چقدر بالاست. اینکه منطقه با این میزان اهمیت و حساسیت را بسپاریم برای اجرای یک طرح آزمون و خطایی بدون خروجی مشخص، بسیار خطرناک است. من چندی پیش با مسوولی که در این زمینه فعال و مدافع این کار بود صحبت می‌کردم، به او گفتم کشور ما 165میلیون‌هکتار وسعت دارد چرا باید چنین طرح مبتنی بر آزمایش و خطا در حساس‌ترین منطقه کشور انجام شود؟ این کار گردشگری بر چه اساسی است؟»
علاوه‌بر این دکتراسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان محیط‌زیست نیز در گفت‌وگویی با مهر با بیان اینکه این سازمان تمام تلاش خود را برای جلوگیری از واگذاری جزیره آشوراده کرد، گفت: «در نهایت محیط‌زیست به گردشگری باخت و زور مسوولان محیط‌زیست به دولت نرسید. واگذاری مدیریت این منطقه برای توریسم به معنای ساخت هتل‌های 20طبقه، هجوم جمعیت و درخواست‌هایی مانند ساخت تله‌کابین، جت اسکی، افزایش آلودگی‌ها، افزایش سروصدا، تجمع زباله‌ها و ورود پساب‌ها به تالاب و هجوم انواع ماشین‌ها و درخواست برای پارکینگ و... است. اطمینان دارم در آینده نه‌چندان دور از محیط‌زیست این منطقه همانند آنچه برای بسیاری از جزایر و مناطق بکر دنیا همچون جزایر قناری پیش آمده، چیزی باقی نمی‌ماند.»
حمید ضیایی‌پرور، رییس مرکز روابط‌عمومی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در رابطه با واگذاری بخشی از جزیره آشوراده به این سازمان برای اجرای پروژه‌های گردشگری در گفت‌وگو با «شرق» گفت: «مصوبه اختصاص بخشی از جزیره آشوراده برای طرح‌های گردشگری، مصوبه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیست و مصوبه هیات‌وزیران است، اما ما در این سازمان از این مصوبه دفاع می‌کنیم و خود را ملزم به اجرای آن می‌دانیم و به‌طور طبیعی معتقدیم که می‌شود در بخشی از آشوراده طرح‌های گردشگری طبیعی توام با رعایت ملاحظات محیط‌زیستی اجرا شود. با تفاهمنامه مشترکی که بین دو سازمان منعقد شده است، نقطه‌نظرات کارشناسان ما و به‌خصوص سازمان حفاظت محیط‌زیست اخذ خواهد شد و در هنگام اجرای پروژه رعایت می‌شود.
شرق
سازمان ميراث فرهنكي گردشگري بايد مخالفت مي كرد