یک نسخه برای مشکل کم آبی ‌کشور: شیرین کردن آب دریا

یک استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان معتقد است: ساخت سد کمکی به حل مشکل آب در طولانی مدت کمکی نخواهد کرد و راه حل شیرین کردن آب دریاست.

دکتر" محمد جواد خانجانی" - دکتری مهندسی منابع آب- در گفت و گو با خبرنگارخبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه کویر، با بیان این مطلب اظهار کرد: بحران کم آبی و به کارگیری لغت بحران برای مسئله آب شاید یک عمل(گفتمان) جایزی نباشد، زیرا وقتی مواجه با کمبود هر کالایی می‌شویم کلمه "بحران" را بکار می‌بریم و قطعا قضیه بی محتوا خواهد شد.

وی ادامه داد: ایران به علت اقلیم خشک و بیابانی همیشه با کم آبی و کمبود بارش روبرو است و اخیرا مردم با استفاده از موتور پمپ‌ها، آبی که از چند میلیون سال پیش در داخل سفره آب‌های زیر زمینی ذخیره شده است را به سرعت بالا می‌کشند و استفاده می‌کنند، در نتیجه ایران مواجه با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی روبرو شده و توان مهندسی و مدیریت برای تغذیه این سفره‌ها بکار گرفته نشده است.

خانجانی تصریح کرد: این سفره‌ها فعلا در حال تخلیه کامل هستند، پس باید ‌تغذیه شوند تا بتوانند از افت بیشتر سطح آب زیرزمینی و سطح زمین و از بین رفتن خلل و فرج سفره‌ها که باید جهت ذخیره استفاده شوند، جلوگیری کنند.

عده‌ای از نظر فکری دنبال آب رایگان می‌گردند

وی در ادامه بیان کرد: عده‌ای اصولا از نظر فکری دنبال آب رایگان می‌گردند. در حالی که در اقتصاد امروز معمولا چیزی مجانی وجود ندارد. همان طوری که مثلا برای برق یا پتروشیمی سرمایه گذاری و با مدیریت دقیق از آن بهره برداری می‌کنند، آب هم در ایران نیاز به سرمایه گذاری، مدیریت و تکنیک بهره وری مناسب دارد. فعلا می‌گویند کمبود دارند، باید مثل بقیه کمبودها مدیریت، سرمایه‌گذاری و بهره وری انجام شود.

این استاد دانشگاه معتقد است: راه‌های مختلفی جهت فراوان سازی آب برای فعالیت‌های گوناگون وجود دارد. قطعا مسئله بالا بردن بهره وری آب با استفاده از تکنولوژی موجود و صرفه جویی در مصرف آب از عملیات اجرایی ابتدایی برای حل مشکل آب خواهد بود، اما همان‌طوری که در جزیره‌های کیش و قشم مشکل آب وجود دارد، می‌توان در نقاط دیگر از آب دریا به عنوان آب شرب، صنعت و حتی بسیاری از فعالیت‌های دیگر استفاده کرد.

باید آب را در چرخه‌ای قرار داد که چند بار مصرف شود

وی افزود: یکی از معضلات امروز ایران یک بار مصرف کردن آب است. باید آب را در چرخه قرار داد که آب چند بار مصرف شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان افزود: در ایران چاهی در اختیار کشاورزی قرارمی‌گیرد و کشاورز از چاه بهره‌وری، کشت و کشاورزی را انجام می‌دهد که این کار در هیچ کجای دنیا اقتصادی نیست و این کار فقط سبب کمبود آب در آن منطقه خواهد شد.

خانجانی افزود: حداقل باید آب را در چرخه قرار دهیم که چندین بار به مصرف شهری و تولید صنعتی برسد و در نهایت آب در اختیار کشاورزی قرار بگیرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر این تفکر را بتوان در سطح دولت جا بیندازند، قطعا خیلی از مشکلات که در اثر یکبار مصرف کردن آب بوجود آمد، قابل حل خواهد بود.

روزانه 66.5 میلیون متر مکعب آب دریا در دنیا شیرین می‌شود

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان بیان کرد: امروزه در جهان تقریبا حدود 66.5 میلیون متر مکعب آب دریا در روز با تکنولوژی مدرن و با هزینه بسیار کم شیرین می‌شود. در کشوری مثل عربستان روزانه حدود 5 میلیون متر مکعب و نیز در آمریکا بیش از 5 میلیون متر مکعب در روز از آب دریا شیرین شده، استفاده می‌کنند.

این دکتری مهندسی منابع آب افزود: در ایران آمار دقیقی شاید در دست نباشد، اما حدود نیم میلیون متر مکعب در روز از آب دریا شیرین شده استفاده می‌شود.

خانجانی تصریح کرد: کارخانه برق اتمی بوشهر توان شیرین سازی 200 هزار متر مکعب در روز را دارد. شنیده‌ها حاکی از این است که برای شهر یزد مجوز شیرین سازی آب دریا و انتقال آن توسط بخش خصوصی صادر شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان گفت: به هر صورت دریا منابع عظیم آب را در خود جا داده است. در ایران خوشبختانه دریاچه خزر و دریای خلیج فارس و عمان امکانات بسیار عظیمی را در اختیار کشور قرار داده است.

وی افزود: دولت می‌تواند با دادن مجوز و تشویق بخش خصوصی جهت تولید آب از دریا مشکل کم آبی را بطور کامل حل کند و حتی می‌توان از این طریق هزاران شرکت‌ تولیدی صنعتی، کشاورزی، دامداری و غیره را فعال کرد.

کشاورزان ما آموزش دیده نیستند

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: کشاورزان ما آموزش دیده نیستند و اکثرا بی سوادند و با مسائل علمی بیگانه‌اند. اکثر مهندسین ما نیز دفتر‌نشین و بروکرات هستند. برای بالا بردن راندمان آب باید مسائل مختلف کشاورزی تحت بررسی تحقیقاتی قرار گیرد و آنها را در مقابل موادی که مصرف می‌کنند، مسئول تولید محصولات کشاورزی استاندارد از نظر کمی و کیفی بدانیم.

خانجانی افزود: خوشبختانه در ایران امکانات تولیدی مناسب ومهندسان خوب وجود دارد و باید با مدیریت و تشویقهای اقتصادی از مهندسان برای تولید بیشتر استفاده کرد.

وی اظهار کرد: انتقال آب معمولا از دریا به سرزمین‌هایی که نیاز به آب دارند، از طریق لوله و پمپاژ انجام می‌گیرد. همچنین این انتقال از طریق کانال‌های پلکانی که قابل کشتیرانی رودخانه‌ای است، امکان پذیر است. قطعا این انتقال نیازمند انرژی برای پمپاژ است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: معمولا قطر لوله انتقال آب در خیلی از کشورها حدود شش متر می‌گیرند، اما در ایران هر چند فعلا توان ساخت لوله به قطر 6 متر وجود ندارد، اما می‌توان از لوله، با قطر کمتر مثلا 2 متر استفاده کرد تا بعدا امکانات تولید بوجود آید.

ایران باید تبدیل به کشور پیشرو در امر شیرین سازی آب دریا شود

این دکتری مهندسی منابع آب تصریح کرد: خوشبختانه در ایران توان طراحی مهندسی و اجرای سیستم شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به سایر استان‌ها وجود دارد. قطعا باید از این امکانات به خوبی استفاده کرد و معتقدم ایران باید تبدیل به یک کشور پیشرو در امر شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به نقاط دور دست شود.

وی گفت: در ایران میانگین بارندگی حدود 245 میلیمتر در سال است. حدودا 420 میلیارد متر مکعب بارندگی متوسط ایران در سال‌های گذشته بوده ولی حدودا 120 میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال داریم.

این استاد تمام دانشگاه باهنر کرمان ادامه داد: اگر جمعیت ایران 80 میلیون در نظر بگیریم میزان آب سرانه ما حدود 1500 متر مکعب در سال است‌ که این مقدار با توجه به سرانه جهانی بسیار کم است. ‌ باید از طریق منابع آب دریا این رقم را افزایش دهیم‌ تا زمینه برای فعالیت داخلی فراهم شود.

ساخت سد، کمکی در طولانی مدت به حل مشکل آب نخواهد کرد

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: فعلا در ایران سدهای زیادی ساخته شده و در دست ساخت است، اما متاسفانه عدم کنترل رسوب و گرفتاری‌های مربوط به آن باعث از دست دادن حجم دریاچه‌ها می‌شود. لذا در طولانی مدت سدها نمی‌توانند کمک زیادی بکنند و یکی بعد از دیگری از رسوب پر شده و از حیث بهره برداری از مدار خارج می‌شوند. لذا تا موقعی که مساله رسوب را بصورت جدی نتوانیم حل کنیم، ساخت سد، کمکی در طولانی مدت به حل مشکل آب نخواهد کرد.

خانجانی ادامه داد: همانطور که بیان شد به علت خصوصیات اقلیمی در ایران ما مقدار آب سرانه مناسبی نداریم و قطعا بدون اتکا به منابع جدید مشکل کم آبی را نمی‌توانیم به راحتی حل کنیم.

این دکتری مهندسی منابع آب بیان کرد: قطعا با تحقیقات و بکار گیری تکنولوژی جدید می‌توانیم راندمان مصرف آب را بالا ببریم، اما تکنولوژی و تحقیقات و نظارت بر اجرای تکنولوژی هزینه بسیاربالایی خواهد داشت و ممکن است منجر به آن مقدار کاهش مصرف آب که ما فکر می‌کنیم، نشود. لذا باید هم فکر منابع جدید آب و هم به فکر تحقیقات و تکنولوژی جهت صرفه جویی در مصرف و افزایش بهر‌ه‌برداری باشیم.

این استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: هر چند با ترمیم لوله‌های آبرسانی شهری و با آموزش مصرف صحیح آب بوسیله رسانه‌های عمومی می‌توان مقادیر قابل توجهی از آب را صرفه جویی کرد، ولی نمی‌توان از بهره‌وری آب دریا صرف نظر کرد.

دولت باید مردم را تشویق کند که از تکنولوژی جدید استفاده کنند

وی خاطر‌نشان کرد: قطعا روش تولید و مصرف آب از نظر علمی مرتبا در حال تغییر است، هر کشوری نیاز به تکنولوژی جدید مصرف آب دارد. دولت باید مردم را تشویق کند از تکنولوژی جدید استفاده کنند و بهره وری آب بالا ببرند و این موقعی قابل اجرا‌ست که در بخش کشاورزی ما بیشترین مصرف آب را دارد. مهندسان تحصیل کرده خود مشغول کار شوند، نه آنکه امکانات آبی را در اختیار افراد بی تجربه و بی سواد جهت تولید قرار دهند.

وی در ادامه گفت: قطعا سطح شهرهای ایران خیلی بزرگ شده در این شهرها روان آب زیادی تولید می‌شود. اصولا در زیر جاده‌ها مخازن بسیار بزرگ ساخته شده و آب‌ها در این مخازن ذخیره پس از یک تصفیه مقدماتی برای فضای سبز استفاده می‌شوند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از معضلاتی که در مملکت داریم تفکر سنتی آب است، اظهار کرد: امروز با سرمایه و تکنولوژی که در اختیار مردم ایران است، می‌توان سفره آب‌های زیرزمین را در مدت خیلی کم تخلیه کرد. از آنجایی که تغذیه وجود ندارد، بزودی تمام آب زیرزمینی ایران در معرض خطر و تخلیه قرار می‌گیرند، لذا باید با بکارگیری منابع جدید مثل آب دریا این سفره‌های تخلیه شده را تغذیه کنیم.

وی ادامه داد: اگر این روند ادامه پیدا کند، این سفره‌ها بزودی شکسته و خرد شده و در درون خود سقوط خواهند کرد و منجر به زلزله‌ها و گرفتاری‌های گوناگونی خواهد شد.

یکی از دلایل افزایش گسل‌های زلزله‌، پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی است

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان خاطر نشان کرد: یکی از دلایل افزایش گسل‌ها در سال‌های اخیر پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و شکسته شدن سفره آب زیرزمینی و سقوط سطح سفره آب زیرزمینی است.

وی در ادامه گفت: خوشبختانه کشور ایران و مردم ایران از سرمایه‌های مالی بسیار خوبی برخوردارند و ما تعداد زیادی شرکت سرمایه دار قابل توجه داریم. از طرف دیگر‌ در ایران دانشگاه‌های خوب با اساتید باسواد، شرکت‌های مهندسین مشاوره بسیار خوب وهزاران شرکت‌های پیمانکاری و اجرای بسیار توانا در اختیار داشته که می‌توانیم از آب دریا استفاده کنیم. از دولت انتظار می‌رود که این منابع را تشویق کرده و در امر تامین آب تهران و سایر شهرستان‌ها به این وسیله کار کنند.

جدا سازی آب شرب و ایجاد شبکه‌های متعدد اقتصادی نیست

خانجانی معتقد است: جدا سازی آب شرب و ایجاد شبکه‌های متعدد در درون شهر معمولا اقتصادی نیستند و از نظر کیفیت زندگی، آب وقتی در اختیار خانواده قرار می‌گیرد، باید کیفیت بالایی داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان در پایان خاطر نشان کرد: ایران با کمبود آب بصورت اقلیمی روبرو است. ایران خوشبختانه دارای جمعیت زیاد و فزاینده است و با آب موجود سرانه آب هر سال در حال کاهش است. لذا برای تامین آب و بالا بردن سرانه آب باید از آب دریا استفاده کنیم‌. فعلا پیشنهاد می‌شود برای 5 میلیون متر مکعب در روز حدود 58 متر مکعب در ثانیه برنامه ریزی کنیم. خوشبختانه امکانات مهندسی پیمانکار، طراحی و سرمایه در این راستا وجود دارد و نیاز به هدایت و تشویق دولت است.