اهرم های فشار آمریکا بر ترکیه چیست؟

شرط و شروط دولت آمریکا برای فروش جنگنده اف 16 به ترکیه، مقامات این کشور را متعجب و شوکه کرد. چرا که آنها انتظار داشتند، پس از دیدار مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه با همتای آمریکایی اش آنتونی بلینکن، آخرین اوراق و کاغذها امضا شوند و ترکیه صاحب 46 فروند جنگنده صفر کیلومتر شود و کیت الکترونیکی جنگنده های قدیمی اش هم به دست مهندسین لاکهید مارتین آمریکا، به روز شوند.

اما توصیف رسانه های تحت امر دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه از روابط آنکارا – واشنگتن، به عنوان تابلوی زیبا و دلفریبی که همه گوشه های آن، حاکی از وضعیت گل و بلبل است، نسبت چندانی با واقعیت ندارد.

به باور تحلیلگران و ناظران سیاسی سیاسی، واشنگتن، با همان زبانی با آنکارا صحبت کرده که بارها از سوی اردوغان و تیم او مورد استفاده قرار گرفته است. حالا مشخص شده که دولت جو بایدن در حال اعمال فشار بر آنکارا است و مواضعی در برابر دولت اردوغان اتخاذ کرده که شباهت بسیاری به تاکتیک گروکشی و امتیازگیری در سیاست خارجی تیم اردوغان دارد.

از رویای اف 35 تا حسرت اف 16

داستان خرید جنگنده اف 16 از آمریکا برای مقامات سیاسی نظامی ترکیه، داستان تلخی است که احتمالاً با مرور آن، حسابی عصبانی می شوند. ماجرا از این قرار است که 24 سال پیش و قبل از آن که خبری از تاسیس حزب عدالت و توسعه و ظهور رجب طیب اردوغان بر صحنه قدرت ترکیه باشد، بلنت اجویت نخست وزیر وقت ترکیه، پول پیش کلانی به آمریکا پرداخت تا نام ترکیه در لیست چند کشور مشترک تولید کننده جنگنده پیشرفته و نسل پنجمی اف 35 قرار بگیرد.

چنین شد که ترکیه نیز در کنار انگلیس، کانادا، هلند، دانمارک، ایتالیا و استرالیا، به عنوان یک شرکت سرمایه گذار معرفی شد که بیش از نهصد قطعه از این جنگنده را تولید می کرد و قرار بود صاحب 48 فروند از این غول رادارگریز یکصد میلیون دلاری شود. البته رژیم صهیونیستی و سنگاپور نیز به عنوان شرکای امنیتی معرفی شدند و پیچیده ترین نرم افزار سیستم عامل نظامی جهان با 9 میلیون کُد خط برای این هواپیما طراحی شد تا با نشست و برخاست عمودی و کارکردهای پیشرفته در جنگ الکترونیکی، به شهرت و اعتبار جهانی برسد.

اما آمریکایی ها در همان دوران زمامداری دونالد ترامپ، رفته رفته و به شکل تدریجی، خبر اخراج ترکیه از لیست تولیدکنندگان و خریداران را اعلام کردند. در حالی که حتی خلبانان ترک در آریزونای آمریکا دو ماه دوره آموزشی را از سر گذرانده و در طول دوره از دو فروند اف 35 خریداری شده توسط ترکیه استفاده کرده بودند، آنان را به خانه بازگرداندند و همه چیز متوقف شد.

چرا؟ به این دلیل که ترکیه از روسیه سامانه موشکی اس 400 خریداری کرده و گفته می شود که رادار فوق پیشرفته اس 400 می تواند غول آمریکایی اف 35 را به راحتی در دام بیندازد و اسیرش کند.

پس از اخراج ترکیه از این پروژه، مقامات آنکارا اعلام کردند: حالا که اف 35 نمی دهید، لااقل به ما اف 16 بفروشید. اما حالا، حتی برای فروش اف 16 هم موانعی وجود دارد و فعالیت گسترده لابی گران ارمنی و یونانی در کنگره آمریکا، باعث شده که سفر بیش از 8 هیات دفاعی و سیاسی آمریکا و صرف صدها میلیون دلار هزینه برای لابی، بدون نتیجه بماند. چند روز پیش مولود چاووش اوغلو به واشنگتن رفت و اعلام کرد که قرار است در دیدار با آنتونی بلینکن، همه چیز را نهایی کند.

اگر اف 16 می خواهید اول باید...

رسانه های تحت امر حزب عدالت و توسعه ترکیه، وانمود کردند که چاووش اوغلو کار را تمام کرده و قرار است هر چه زودتر، جنگنده های صفر کیلومتر به ترکیه تحویل داده شوند. اما اظهارات جین شاهین سناتور آمریکایی، نشان داد که فعلاً از این خبرها نیست و مقامات ترک باید همچنان در هول و ولا بمانند.

جین شاهین که همسرش لبنانی تبار و خودش آمریکایی است، در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، در نشستی با عنوان «مبارزه با حمله روسیه: اوکراین و فراتر از آن»، درباره ترکیه هم اظهار نظر کرد.

او برای ترکیه شرط و شروط گذاشت و اعلام کرد که عضویت سوئد و فنلاند در ناتو اهمیت حیاتی دارد و ترکیه هم تنها در صورتی می تواند صاحب اف 16 شود که هر چه سریع تر، با عضویت این دو کشور در پیمان نظامی مزبور، موافقت کند.

در این جلسه که ویکتوریا نولند، معاون سیاسی وزارت امور خارجه به سوالات سناتورها پاسخ داد، سناتور دموکرات جین شاهین اعلام کرد که ترکیه باید هر چه زودتر، موافقت با عضویت این دو کشور در ناتو را در پارلمان خود تصویب کند.

شاهین افزود: «سوئد به دلیل نگرانی ترکیه در مورد عضویت در ناتو، با کمال میل کار می کند. اما به نظر می رسد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از این وضعیت برای منافع حزبی و داخلی خود استفاده می کند. این سیاست اردوغان، در تضاد با منافع ناتو و توافقنامه امنیتی است که ایالات متحده برای حمایت از جنگ اوکراین با روسیه به آن نیاز دارد».

جالب اینجاست که ویکتوریا نولند، معاون سیاسی وزارت امور خارجه نیز طرف کنگره را گرفت و ضمن تایید اهمیت سخنان سناتور شاهین، گفت: «تمامی متحدان ناتو به جز مجارستان و ترکیه با عضویت دو کشور فنلاند و سوئد در ناتو موافقت کردند. ما به متحدان ترکیه ‌ای خود اعلام کرده‌ایم که ما به حمایت کنگره برای ارائه حمایت امنیتی نیاز داریم».

در نتیجه، موافقت آنکارا با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو این امکان را فراهم می کند که خرید هواپیماهای اف-16 ترکیه در کنگره آمریکا با نگاه گرمتری مورد توجه قرار گیرد.

دلایل مخالفت ترکیه با سوئد و فنلاند

مرور اجمالی اظهارات رئیس جمهور، وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و دیگر مقامات ترکیه، نشان دهنده این است که آنکارا با اتمام و تکمیل روند عضویت فنلاند در ناتو، مشکل و اختلاف خاصی ندارد و ارائه لایحه به پارلمان برای رای نمایندگان، فقط به خاطر سوئد معطل مانده است.

دولت اردوغان قبلاً گفته بود که استکهلم از تحویل دادن چند چهره مهم شبکه گولن و گروه تروریستی پ.ک.ک به آنکارا خودداری کرده است. اما در گام بعدی، اعلام شد که مخالفت با عضویت سوئد در ناتو، به خاطر توهین به قرآن مجید در پایتخت سوئد است. حالا شواهد نشان می دهد که حزب عدالت و توسعه قصد دارد از این موضوع به نفع رقابت داخلی خود استفاده کند و نزد محافظه کاران اسلامگرا، نشان دهد که از حقوق و ارزش های اسلامی استفاده کرده و نزد ملی گرایان ترک نیز چنین ژستی بگیرد که گویی دولت اردوغان، یک تنه در برابر همه جهان ایستاده است!

اظهارات جفری فلیک، سفیر ایالات متحده در آنکارا، نیز نشان داد که آمریکا علاوه بر موضوع عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، توقعات دیگری نیز دارد.

فلیک اعلام کرده که سناتور آمریکایی باب منندز با فروش F-16 به ترکیه مخالف است. من با سناتور منندز، هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا کار کردم. او نگرانی های جدی دارد و آنها را به وضوح بیان کرده است. دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در ایالات متحده از فروش اف-16 به ترکیه حمایت می کند. اما باید بدانیم که کنگره یک نهاد قانونگذار و یک نهاد مستقل است. این نهاد، باید فروش تسلیحات را تایید کند و بدون رضایت آنان، دولت نمی تواند قدم بردارد.

سفیر آمریکا در ادامه، به صراحت با تلاش ترکیه برای عادی سازی روابط با سوریه مخالفت و با زبانی دیپلماتیک اعلام کرده که از دید واشنگتن، عادی سازی روابط آنکارا – دمشق و حمله مداوم ارتش ترکیه به کردهای تحت حمایت آمریکا در شمال شرق سوریه، با سیاست های آمریکا در تضاد است.

مواضع مقامات آمریکایی نشان می دهد که آنها قصد دارند موضوع فروش جنگنده ها را کش بیاورند و احتمالاً اجازه ندهند که دولت اردوغان، نهایی شدن این قرارداد را به یک ابزار و آلت تبلیغاتی و انتخاباتی تبدیل کند. مگر این که در قبال کسب این امتیاز مهم، با خواسته های آمریکا و ناتو، موافقت کند./تسنیم