پارسینه: پیش از آغاز به کار رسمی اف-۲۲ رپتور در دسامبر ۲۰۰۵ با نام اف-۲۲ای، این هواگرد با نام‌هایاف-۲۲و اف/ای-۲۲ شناخته می‌شد. پس از دوره توسعه طولانی‌مدت و با وجود مشکلات عملیاتی، نیروی هوایی ایالات متحده قدرت هوایی-تاکتیکی این هواگرد را جزء مهمی از قدرت تاکتیکی هوایی این نیرو توصیف کرد. بیانیه نیروی هوایی بیان می‌کرد اف-۲۲ با تمام جنگنده‌های پیشین متفاوت است و قابلیت‌های رادارگریزی، عملکرد آیرودینامیک و آگاهی موقعیتی آن، کارایی بی‌سابقه‌ای به این جنگنده داده‌ است.

نیروی هوایی آمریکا قصد داشت به صورت رسمی ۷۵۰ جنگنده تاکتیکی پیشرفته خریداری کند. در سال ۲۰۰۹ میلادی، این برنامه به‌دلیل هزینه بالای تولید، نبود مأموریت‌های هوابه‌هوای مشخص که به دلیل تأخیر در برنامه تولید جنگنده‌های روسی و چینی به‌وجود آمد، ممنوعیت صادرات، و توسعه جنگنده چندمنظوره اف۳۵، به خرید ۱۸۷ جنگنده عملیاتی محدود شد. آخرین اف۲۲ تولیدی در سال ۲۰۱۲ تحویل نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا شد. به گزارش نشنال اینترست، کمبود فضای کافی برای حمل موشک باعث شده تا اف-۲۲ از خط تولید کنار گذاشته شود و اینگونه نتیجه گرفتند که این ایراد که در ساختار بدنهٔ اف-۲۲ وجود دارد قابل برطرف شدن نخواهد بود.

تولید یک ابر پرنده

در سال ۱۹۸۱ در میان تهدیدات جنگنده های شرقی پیشرفته و به روزتر مانند سوخو ۲۷ امریکایی به فکر افتادند ضعف ایگل و اف-۱۶ را با پرنده ای قدرتمند پر کنند از میان تمام شرکت های مطرح جهان دو شرکت  لاکهید مارتین و نورثروپ از میان هفت شرکت انتخاب شدند. لاکهید با بوئینگ و جنرال داینامیکس یک طرف قرار گرفت و نورثروپ به مک‌دانل داگلاس پیوست. به هر پیمان‌کار زمان پنجاه‌ماهه‌ای داده شد تا طرح خود را ارائه دهد. گروه لاکهید وای‌اف-۲۲ و گروه نورثروپ وای‌اف-۲۳ را طراحی کرد.

پرواز اولیه اف-۲۲ در ۲۹ سپتامبر ۱۹۹۰ انجام شد و در آزمایش‌ها، این هواپیما به ۱٫۵۸ ماخ در حالت زِبَرصوت دست یافت. پس از مراحل آزمایش طرح و تأیید نمونه‌های آزمایشی، در ۲۳ آوریل ۱۹۹۱، وزیر وقت نیروی هوایی ایالات متحده، دونالد رایس، وای‌اف-۲۲ را برنده این رقابت اعلام کرد. طرح وای‌اف-۲۳ پنهان‌کارتر و سریع‌تر شناخته شد، در حالی که وای‌اف-۲۲ توان مانور بهتری داشت. خبرگزاری‌های هواگردی تصور می‌کردند که وای‌اف-۲۲ برای برنامه جنگنده تاکتیکی دریایی پیشرفته نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا هم مناسب‌تر بود، اما طرح جنگنده تاکتیکی دریایی پیشرفته در سال ۱۹۹۲ توسط نیروی دریایی تعطیل شد.با توجه به برنامه جنگنده تاکتیکی پیشرفته نیروی هوایی آمریکا، اف-۲۲ در درجه اول به عنوان یک جنگنده برتری هوایی طراحی شد، اما این جنگنده دارای قابلیت‌های هواگرد تهاجمی، جنگ الکترونیک و شنود الکترونیک نیز هست.

هزینه کمر شکن برای امریکا

فناوری‌های متعدد و جدید استفاده‌شده در اف-۲۲ باعث افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها و تأخیر پروژه شده‌است. بسیاری از قابلیت‌ها به ارتقادادن‌های هنگام خدمت موکول شدند. این کار با وجود کاهش هزینه اولیه، باعث افزایش هزینه کلی برنامه شد. با پایان تولید در سال ۲۰۱۱، هزینه تقریبی کل برنامه ۶۷٫۳ میلیارد دلار برآورد شده‌است؛ ۳۲٫۴ میلیارد دلار برای تحقیقات، توسعه، آزمایش و ارزیابی و ۳۴٫۹ میلیارد دلار برای تهیه و تولید ناوگان اف-۲۲. هزینه نهایی تولید هر اف-۲۲ اضافی در سال ۲۰۰۹ حدود ۱۳۸ میلیون دلار برآورد شد.

در آوریل ۲۰۰۶، دیوان محاسبات آمریکا مقرر کرد تا هزینه هر فروند اف-۲۲ معادل ۳۶۱ میلیون دلار باشد. بودجه‌ای ۲۸ میلیارد دلاری هم برای توسعه و آزمایش در نظر گرفته شد. بر اساس تولید ۱۸۱ فروند، هزینه تهیه هر فروند در سال ۲۰۰۶ برابر ۱۷۸ میلیون دلار تخمین زده شد در پایان فرایند تولید، ۳۴ میلیارد دلار برای تهیه و تدارکات در نظر گرفته شد و در نتیجه، هزینه کلی برنامه به ۶۲ میلیارد دلار و برای هر فروند به ۳۳۹ میلیون دلار رسید. هزینه نهایی برای تیه هر فروند اف-۲۲ اضافی در سال ۲۰۰۹ در حدود ۱۳۸ میلیون دلار تخمین زده شد دیوان محاسبات هزینه تخمینی تولید هر فروند اف-۲۲ در سال ۲۰۱۲ را در حدود ۴۱۲ میلیون دلار اعلام کرد.

رپتور خط قرمز نیروی هوایی

بر اساس قوانین فدرال آمریکا و برای حفاظت از فناوری‌های پنهان‌گرایانه و دیگر ویژگی‌های پیشرفته این جنگنده، صادرات اف-۲۲ ممنوع است. مشتریان جنگنده‌های آمریکایی تصمیم به خرید دیگر هواگردهای قدیمی‌تر از جمله اف-۱۵ ایگل و اف-۱۶ فایتینگ فالکن یا نمونه جدیدتر اف-۳۵ لایتنینگ ۲ گرفتند که شامل فناوری‌هایی از اف-۲۲ بوده و در عین حال ارزان‌تر، انعطاف‌پذیرتر و قابل صادرات بودند.

در سپتامبر ۲۰۰۶، کنگره طرح ممنوعیت فروش برون‌مرزی اف-۲۲ را تصویب کرد. با وجود این ممنوعیت، لایحه مجوز دفاعی سال ۲۰۱۰ شامل مقرراتی بود که وزارت دفاع را ملزم به آماده‌سازی گزارشی دربارهٔ هزینه‌ها و امکان صادرات اف-۲۲ می‌کرد و گزارش دیگری هم باید در خصوص تأثیر صادرات اف-۲۲ روی صنعت هوافضای ایالات متحده آماده می‌شد.

توقف تولید رپتور

توسعه همتایان روسی و چینیِ اف-۲۲ نگرانی‌هایی را برانگیخت و در سال ۲۰۰۹، ژنرال جان کورلی، رئیس فرماندهی نبرد هوایی آمریکا اعلام داشت که ناوگانی متشکل از ۱۸۷ اف-۲۲ کافی نخواهد بود، اما گیتس نگرانی ژنرال را رد کرد در سال ۲۰۱۱، گیتس بیان کرد که توسعه جنگنده نسل پنجم چین زمانی انجام شده که سفارش نهایی اف-۲۲ داده شده بوده و حتی با وجود تأخیر در ساخت و تحویل اف-۳۵، ایالات متحده در سال ۲۰۲۵ برتری آشکاری در زمینه هواگردهای پنهان‌کار خواهد داشت. در دسامبر ۲۰۱۱، صد و نود و پنجمین (و آخرین) اف-۲۲ از میان ۸ فروند هواگرد آزمایشی و ۱۸۷ فروند هواگرد عملیاتی، ساخته شده و در ۲ مه ۲۰۱۲ به نیروی هوایی تحویل داده شد.

در آوریل ۲۰۱۶، کمیته فرعی نیروهای تاکتیکی هوایی و زمینی کمیته خدمات مسلح مجلس نمایندگان پیشنهاد قانونی را داد که به موجب آن، نیروی هوایی مسئول انجام پژوهشی در خصوص هزینه امور مربوط به ادامه تولید اف-۲۲ شود. وزیر دفاع وقت، رابرت گیتس، سفارش را به ۱۸۷ فروند تقلیل داده بود تا سرمایه موردنیاز برای عملیات‌های غیرعادی جاری در عراق و افغانستان به دست آید. از همان زمان، قانون‌گذاران و پنتاگون هشدار دادند که سامانه‌های جنگاوری هوایی روسیه و چین در زمینهٔ برتری هوایی در حال پیشی گرفتن از رقبای آمریکایی خود بودند. لاکهید برای افزایش تعداد اف-۲۲های در دسترس، پیشنهاد داد تا ۳۶ نسخه اولیه آموزشی رپتور بلوک ۲۰ به نسخه‌های عملیاتی بلوک ۳۰/۳۵ تبدیل شوند. در ۹ ژوئن ۲۰۱۷، نیروی هوایی گزارشی به کنگره فرستاد و اعلام کرد که به دلیل مشکلات اقتصادی و عملیاتی، برنامه‌ای برای آغاز دوباره خط تولید اف-۲۲ ندارد. تخمین زده می‌شد که ساخت ۱۹۴ اف-۲۲ اضافه در حدود ۵۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد؛ معادل ۲۰۶–۲۱۶ میلیون دلار برای هر فروند که شامل قریب به ۹٫۹ میلیارد دلار برای هزینه شروع دوباره خط تولید و ۴۰٫۴ میلیارد دلار برای هزینه‌های تهیه جنگنده‌هاست.

برگ برنده رپتور

بخش‌های اصلی اویونیک این جنگنده شامل سامانه جنگاوری الکترونیک ای‌ان/ای‌ال‌آر-۹۴ سندرز/جنرال الکتریک، ردیاب پرتاب موشک فروسرخ و فرابنفش ای‌ان/ای‌ای‌آر-۵۶ لاکهید مارتین و رادار نوع آرایه اسکن الکترونیکی‌شده فعال ای‌ان/ای‌پی‌جی-۷۷ متعلق به نورثروپ گرومن/تگزاس اینسترومنتس هستند. ردیاب پرتاب موشک از شش حسگر برای فراهم آوردن پوشش همه‌جانبه فروسرخ استفاده می‌کند. سامانه ای‌ال‌آر-۹۴ پیچیده‌ترین بخش تکنیکی نصب‌شده روی هواگرد است. این سامانه یک شناساگر رادار غیرفعال با بیش از ۳۰ آنتن ترکیب‌شده با بال‌ها و بدنه برای پوشش همه‌جانبهٔ گیرنده هشدار رادار است. برد این شناساگر (بیش از ۲۵۰ مایل دریایی) از برد رادار بیشتر بوده و می‌تواند امواج رادار را محدود به پرتوهای باریک (کمتر از °۲ تا °۲ در سمت و ارتفاع) برساند تا رادارگریزی را افزایش دهد. بسته به نوع تهدید شناسایی‌شده، سامانه‌های دفاعی می‌توانند خلبان را در انجام سریع اقدامات متقابل همچون آزادسازی منوّر یا خاشه یاری کنند. ای‌ال‌آر-۹۴ می‌تواند به عنوان سامانه ردیابی غیرفعال با قابلیت یافتن اهداف و فراهم آوردن اطلاعات کافی برای قفل راداری روی هدف استفاده شود. ارتباطات تاکتیکی میان اف-۲۲ها با استفاده از سامانه اختصاصی و بسیار امن پیوند درون‌پروازی داده انجام می‌شود.

کافی و خطرناک

سلاح‌های اف-۲۲ معمولاً درون آن حمل می‌گردند، اما بال‌ها هم محلی برای قرار گرفتن تسلیحات داشته و هر یک، می‌تواند ۵٬۰۰۰ پوند (۲٬۳۰۰ کیلوگرم) وزن تحمل کند. محفظه‌ای قابل جداسازی حاوی ۶۰۰ گالون (۲٬۲۷۰ لیتر) بنزین اضافه یا پرتاب‌گری با قابلیت نگهداری دو موشک هوا به هوا می‌تواند روی هر یک از این نقاط نصب شود و دو بخش داخلی دارای لوله‌کشی‌هایی برای انتقال بنزین هستند. استفاده از این فضای اضافی، باعث کاهش پنهان‌کاری و افت عملکرد سینماتیک هواگرد می‌شود، به همین دلیل، با خالی شدن این فضا، نگهدارنده آن هم قابل جداسازی است تا پنهان‌کاری و عملکرد سینماتیک به حالت اول خود برگردد. در میانه دهه ۲۰۰۰، توسعه نوعی محفظه خارجی دارای ویژگی پنهان‌کار در دست انجام بود.

در آوریل ۱۹۹۲، دومین وای‌اف-۲۲ در هنگام فرود در پایگاه نیروی هوایی ادواردز، سقوط کرد. خلبان آزمایشی این هواپیما با نام تام مرگنفلد، بدون صدمه دیدن از هواگرد خارج شد. دلیل سقوط، اشکال نرم‌افزاری در کنترل پرواز بیان شده که در جلوگیری از نوسان واردشده از طرف خلبان، ناتوان بوده‌است.

نخستین سقوط اف-۲۲ در هنگام برخاست در پایگاه نیروی هوایی نلیس در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۴ رخ داد. خلبان توانست پیش از برخورد، بدون صدمه جان سالم به در ببرد. در تحقیقات پیرامون این سانحه مشخص شد که در هنگام خاموش کردن موتور، وقفه‌ای جزئی در برق و نیروی هواگرد، موجب اشکال در عملکرد سامانه کنترل پرواز شده و به دنبال آن، طراحی هواپیما اصلاح شد تا از تکرار دوباره مشکل جلوگیری شود. پس از یک دوره کوتاه زمین‌گیر شدن تمام ناوگان، مأموریت‌های ناوگان اف-۲۲ پس از بررسی ادامه یافت.

رپتور در مجموع بهترین و زیباترین پرنده مهلک جهان است البته این جنگنده تلفات هم کم نداده است ولی تمام اینها هیچ چیزی از ابهت رپتور کم نکرده است

در ویدیوی زیر پرواز رپتور را مشاهده خواهید کرد و البته شکار بالن جاسوسی چینی در آسمان امریکا که حرف و حدیث های زیادی را در پی داشت.