راه حل جدید‌ برای درمان پوکی استخوان

به گزارش پارسینه , دانشمندان با شناسایی نقش کلیدی گیرنده GPR۱۳۳ در تقویت شدید استخوان راهی نو برای بازگرداندن استحکام استخوان‌های تحلیل‌رفته پیدا کرده‌اند.

پژوهشگران راه تازه‌ای برای تقویت استخوان یافته‌اند که می‌تواند مسیر درمان پوکی استخوان را متحول کند. در این مطالعه که توسط دانشگاه لایپزیگ آلمان و دانشگاه شاندونگ چین انجام شده، گیرنده سلولی GPR۱۳۳ به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در حفظ استحکام استخوان شناسایی شده است؛ گیرنده‌ای که نقش آن از طریق سلول‌های استخوان‌ساز استئوبلاست‌ها اعمال می‌شود.

 پیش‌تر ارتباط میان تنوع‌های ژنی GPR۱۳۳ و تراکم استخوان گزارش شده بود. بر همین اساس دانشمندان این بار به سراغ پروتئین کدشده توسط این ژن رفتند. آزمایش‌ها روی موش‌هایی انجام شد که در برخی از آنها ژن موردنظر حذف شده و در برخی دیگر گیرنده با ماده شیمیایی AP۵۰۳ فعال می‌شد.

نتایج نشان داد در غیاب ژن GPR۱۳۳ موش‌ها دچار ضعف استخوانی شدید شبیه به پوکی استخوان می‌شوند. اما فعال‌سازی این گیرنده با AP۵۰۳ موجب افزایش چشمگیر تولید استخوان و تقویت آن شد. به گفته اینس لیبشر، بیوشیمی‌دان دانشگاه لایپزیگ استفاده از این ماده که اخیرا با کمک غربالگری رایانشی شناسایی شده، توانسته است استحکام استخوان را در موش‌های سالم و مبتلا به پوکی استخوان افزایش دهد.

به‌گفته پژوهشگران AP۵۰۳ مانند یک دکمه زیستی عمل می‌کند که استئوبلاست‌ها را به فعالیت بیشتر وادار می‌سازد و حتی همراه با ورزش، تاثیر تقویتی بیشتری نشان می‌دهد. هرچند این یافته‌ها در مدل حیوانی به‌دست آمده، اما پژوهشگران معتقدند سازوکار‌های مشابهی در انسان نیز وجود دارد؛ به‌ویژه اینکه اختلال در عملکرد این گیرنده به‌دلیل تغییرات ژنتیکی در موش‌ها افت زودهنگام تراکم استخوان ایجاد کرده که شبیه نشانه‌های پوکی استخوان در انسان است.

پوکی استخوان یکی از بیماری‌های جدی و شایع در جهان است که درمان‌های موجود آن فقط روند پیشرفت بیماری را کند می‌کنند و قابلیت بازگشت کامل استخوان از دست‌رفته را ندارند. همچنین بسیاری از این درمان‌ها عوارض جانبی قابل‌توجهی دارند یا با گذشت زمان کارایی خود را از دست می‌دهند.

در کنار این یافته پژوهش‌های دیگری نیز در سال‌های اخیر مسیر‌های نوینی برای تقویت استخوان پیشنهاد داده‌اند. در سال ۲۰۲۴ دانشمندان یک نوع ایمپلنت مبتنی بر خون توسعه دادند که می‌تواند به ترمیم سریع‌تر شکستگی‌ها کمک کند. این ماده ژل‌مانند که قابلیت چاپ سه‌بعدی دارد با استفاده از پپتید‌های مصنوعی ساختار لخته خون را تقویت کرده و فرآیند ترمیم طبیعی را بهبود می‌بخشد. آزمایش‌ها روی موش‌ها نشان داد این ایمپلنت توان ترمیم استخوان را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. پژوهشگران می‌گویند اگر این فناوری برای انسان قابل‌استفاده شود، می‌تواند راهی ساده و کم‌هزینه برای تولید ایمپلنت‌های بازساختی از خون خود بیمار فراهم کند.

در پژوهش دیگری دانشمندان موفق به شناسایی هورمون تازه‌ای در موش‌های ماده شدند که رشد استخوان‌هایی فوق‌العاده متراکم و قوی را تحریک می‌کند. این هورمون که هورمون مغزی مادرانه (MBH) نام گرفته در آزمایش‌ها روی موش‌های نر و ماده موجب افزایش چشمگیر تراکم، جرم و استحکام استخوان شد. به گفته توماس آمبروسی، زیست‌شناس دانشگاه کالیفرنیا این سطح از معدنی‌سازی و ترمیم تا کنون با هیچ روش دیگری حاصل نشده بود.

هرچند بسیاری از این دستاورد‌ها هنوز در مراحل آزمایش حیوانی قرار دارند، اما مجموعه این مطالعات چشم‌اندازی بسیار امیدوارکننده برای توسعه دارو‌ها و درمان‌های نوین تقویت استخوان ایجاد کرده است. پژوهشگران مطالعه سال ۲۰۲۵ تاکید می‌کنند که فعال‌سازی گیرنده GPR۱۳۳ نه‌تنها می‌تواند استخوان‌های سالم را تقویت کند بلکه احتمال بازسازی استخوان‌های تحلیل‌رفته به‌ویژه در زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان نیز وجود دارد.

به‌گفته یولیانه لهمان، زیست‌مولکولیست دانشگاه لایپزیگ این تقویت موازی استخوان بار دیگر نشان می‌دهد که این گیرنده چه ظرفیت بزرگی برای کاربرد‌های پزشکی در جمعیت سالمند دارد.