داروهای آهن و ویتامینD ایرانی و خارجی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

دکتر بهاره ایمانی، در نشست خبری با اصحاب رسانه که در محل سازمان نظام پزشکی مشهد در خصوص کمپین مامان و پزشک گفت: کودکان آینده‌ساز ملکت ما هستند و توجه به سلامت نسل جدید بسیار حائز اهمیت است به همین منظور کمپین «مامان و پزشک» برای کمک به درمان کم‌خونی و سوء تغذیه کودکان حاشیه شهر مشهد برای سال دوم با همکاری بین بخشی ۳۱ اردیبهشت تا ۴ خرداد برگزار خواهد شد. 

وی با اشاره به سابقه این کمپین بیان کرد:  در دوران کرونا که مردم از کلاس‌های آموزشی حضوری دور بودند به این فکر افتادیم که برای آگاه‌سازی مادران در خصوص بیماری‌های مختلف اطفال و اهمیت تغذیه آنها به منظور حفظ سلامت فرزندانشان و جلوگیری از بروز  مشکلات احتمالی در آنان وبینارهایی به صورت ماهیانه برگزار کنیم. 

وی افزود: اولین وبینار در دی ماه ۱۳۹۹ با همکاری کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، معاونت بهداشت و سازمان نظام پزشکی برگزار شد و از آن تاریخ تاکنون ماهیانه یک وبینار برگزار می‌کردیم. همچنین وب سایت مامان پزشک را نیز راه‌اندازی کردیم که وبینارهای ضبط شده و مطالب آموزشی در آن قرار می‌گیرد.  

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: پس از این موضوعات تصمیم بر آن شد تا کمپینی حضوری برای غربالگری و شناسایی بچه‌هایی که در حاشیه شهر دچار کمبود آهن و ویتامین D هستند، برگزار کنیم. منطقه پنج‌تن را به عنوان اولین منطقه در نظر گرفتیم و قرار است در ۳۱  اردیبهشت  و  ۱خرداد  تبلیغات میدانی و در ۲خرداد ماه در فرهنگسرای انقلاب برای مادران یک جلسه آموزشی با ظرفیت ۲۰۰ نفر و در خصوص اهمیت مصرف قطره آهن، ویتامین D و تغذیه صحیح تشکیل دهیم. 

ایمانی اضافه کرد: در سوم و چهارم خرداد نیز از اساتید دانشگاه و متخصصان اطفال سطح شهر دعوت خواهیم کرد تا برای ویزیت رایگان و غربالگری کودکان حضور داشته باشند. با همکاری خیرین جامعه پزشکی، مکمل دارویی ویتامین D و آهن به صورت رایگان و همچنین هدایایی در اختیار کودکان آن منطقه گذاشته خواهد شد.

وی با بیان اینکه هدف اصلی ما اطلاع‌رسانی در خصوص اهمیت مصرف آهن و ویتامین D به مادران است، گفت: شیوع فقر آهن و کمبود ویتامین D در کشور بسیار زیاد بوده و وزارت بهداشت چندین بار این موضوع را در کل کشور بررسی کرد. مطالعه‌ای به نام پورا (پژوهشی در وضعیت ریزمغذی‌های ایران) وجود دارد که در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۸۰ انجام شده و طبق آن شیوع فقر آهن زیاد بوده و طبق بررسی‌های سال ۱۳۹۱ ، ۱۹ درصد کودکان زیر دو سال فقر آهن داشتند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص اینکه در گذشته قطره آهن و قرص ویتامین D مصرف نمی‌شده و بعضی از افراد بر همین مبنا داروهای مورد نیاز را مصرف نکرده یا به فرزند خود نمی‌دهند، عنوان کرد: در حال حاضر در مقایسه با گذشته شیوع بیماری‌هایی مانند نقص لوله‌های عصبی که به علت کمبود اسید فولیک اتفاق می‌افتاد بسیار کمتر شده است. امکان دارد که عوارض کمبود آهن در یک کودک در حال حاضر دیده نشود اما سال‌ها بعد این عوارض دیده خواهد شد؛ به عنوان مثال اگر کودکی قطره آهن مصرف نکند امکان دارد دچار اختلالات شناختی و یادگیری شود. 

ایمانی ادامه داد: به ارزش تغذیه در این بحث معتقدم اما تغذیه تنها به عنوان یک عامل پیشگیری‌کننده ایفای نقش کرده و نمی‌توان برای درمان روی آن حساب کرد.

وی در خصوص شایعات فضای مجازی که داروهای ویتامین خارجی و آهن را عامل بلوغ زودرس بچه‌ها معرفی می‌کنند، عنوان کرد: این  موضوع به صورت علمی ثابت نشده است. تعداد زیادی از مردم می‌گویند که بچه‌ها با مصرف زینک دچار بلوغ زودرس می‌شوند اما این موضوع در هیچکدام از مقالات علمی اثبات نشده است. 

شیوع کمبود زینک در ایران 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: کمبود زینک در ایران بسیار شایع است. منبع اصلی دریافت زینک ما گوشت بوده و علوفه‌ای که این دام مصرف می‌کند به علت کمبود زینک در خاک، دارای زینک مورد نظر نیست. کمبود زینک در خاک ایران به علت قدمت تمدن و کشت زیاد طی هزاران سال اتفاق افتاده است و مصرف زینک به خصوص برای کودکان ضرورت دارد. 

ایمانی در پاسخ به اینکه آیا داروهای آهن و ویتامین D ایرانی با نمونه‌هایی خارجی تفاوت‌های خاصی دارند، بیان کرد: مقدار آهن در یک سی‌سی داروهای آهن ایرانی بسیار بیشتر از نمونه های خارجی است؛ علت هم این است که داروهای خارجی با توجه به کمبودهای مردم بومی منطقه خودشان فرموله شده و درآن مناطق این داروها بیشتر نقش پیشگیری دارند چون کودکان کمتر دچار سو تغذیه هستند و تمام مواد غذایی آنها از جمله نان، غنی شده با آهن است. اگر بخواهیم کمبود آهن را با این قطره‌ها انجام دهیم، حجم زیادی باید به بچه داده شود. کمبود مقدار آهن در قطره‌های خارجی به این دلیل است که این قطره‌ها برای بچه‌های آن کشورها طراحی شده است؛ این بچه‌ها کمبود آهن نداشته و تمام مواد غذایی آنها از جمله کورن فلکس، غنی شده با آهن است. 

وی در پایان با اشاره به کمپین «مامان و پزشک» خاطرنشان کرد: این کمپین با همکاری دانشگاه علوم پزشکی، بسیج جامعه پزشکی، سازمان نظام پزشکی مشهد، شهرداری و دانشجویان کمیته علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد برگزار شده و به یک منطقه محدود نشده و ادامه خواهد داشت.

سالانه ۳۰۰۰ بیمار نیازمند عضو به‌دلیل عدم دریافت عضو پیوندی فوت می‌کنند

همچنین در این نشست دکتر بیتا میرزایی، معاون فنی، نظارت و آموزش سازمان نظام پزشکی مشهد با اشاره به برگزاری کمپین اهداء عضو اظهار کرد: هدف اصلی برگزاری کمپین اهداء عضو آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی  است.  ارتقاء حوزه سلامت در گرو یک دیدگاه جامع‌نگر به مبحث سلامت است که در برخی  مباحث حوزه سلامت مانند موضوع پیوند عضو، این دیدگاه کمک بیشتری به ارتقا و برون‌رفت از مشکلات می‌کند.

وی افزود: زمانی که راجع به پیوند اعضا صحبت می‌کنیم نمی‌توانیم تنها یک نگاه طبی و پزشکی به آن داشته باشیم و اگر بخواهیم در مساله پیوندِ عضو موفق عمل کنیم باید دیدگاهی پزشکی، روانی، اجتماعی و... به این مقوله داشته باشیم. 

معاون فنی، نظارت و آموزش سازمان نظام پزشکی مشهد تصریح کرد: اصلی‌ترین پدیده‌ای که در پیوند عضو با آن مواجه هستیم که می‌تواند هم مانع و هم راهگشا باشد پدیده مرگ است. با این توضیح که جهت جلب رضایت اعضای خانواده فردی که دچار مرگ مغزی شده برای پیوند عضو بایستی بسیاری از فاکتورهای اجتماعی و روانشناختی را در نظرگرفت.

میرزایی اضافه کرد: خود مرگ یک ضربه روحی روانی برای اطرافیان بوده و زمانی که با آنها از اهدای اعضا صحبت می‌کنیم، باید مراقب بود تا ضربه دیگری به آنها وارد می‌شود؛ به عبارتی آنها یک فقدان دوم را تجربه می‌کنند، اما از نگاهی دیگر می‌توان زندگی بخشی به سایر دردمندان را به عنوان روشی برای کاهش سوگ خانواده بکار گرفت . 

وی خاطرنشان کرد:  در ۵۰ درصد مرگ‌های مغزی قابلیت اهدای عضو وجود دارد. یک درصد از مرگ‌ها مرگ مغزی بوده  ( ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ نفر در سال) که حدود ۳۰۰۰ نفر از آنها قابلیت اهدا عضو دارند در حالی که تقریبا یک سوم این تعداد (۱۰۰۰ مورد) به پیوند اعضا منجر می‌شود. هر کدام از این موارد می‌تواند نجات‌بخش یک تا هشت زندگی باشد.  

معاون فنی، نظارت و آموزش سازمان نظام پزشکی مشهد در خصوص بعد روانی پیوند اعضا گفت: در آماده سازی یک فرد در زمان حیاتش جهت قرار گرفتن در روند اهدای داوطلبانه عضو  و مجاب نمودن خانواده برای رضایت اهدای اعضای عزیزشان توجه به ابعاد روانی پدیده اهدای عضو حائز اهمیت است . از این رو این مهم توسط تیم‌های تخصصی انجام می‌شود. از سوی دیگر به لحاظ روحی برای یک خانواده  بدترین زمان شروع این فرایند زمان از دست دادن عزیزشان است ؛ لذا بهتر است با فرهنگ‌سازی این موضوع را از مسیرهای  داوطلبانه پیش ببریم.

میرزایی با بیان اینکه در دوران پاندمی کرونا در حوزه پیوند اعضا با مشکلاتی مواجه شدیم ، عنوان کرد: در بهمن ماه سال ۱۳۹۸ و قبل از اعلام کرونا به آمار خوبی در رابطه با پیوند اعضا رسیده بودیم اما در سال ۱۳۹۹ کاهش ۵۰ درصدی در اهدای عضو داشتیم و طبیعتا مرگ‌ومیر افراد موجود در لیست‌های انتظار پیوند نیز افزایش یافت که البته در سال ۱۴۰۰ شرایط بهتر شد.

وی ادامه داد: شرایط پاندمی کرونا عمل‌های جراحی پیوند را به تعویق می‌انداخت یا آنها را لغو می‌کرد و یکی از علل مهم ان  لزوم استفاده  از داروهای سرکوبگر ایمنی در فرایند پیوند عضو است و اینکه  شرایط ایمنی بدن در گیرندگان عضو ایجاب می‌کند احتیاطات خاص در نظر گرفته شود.

معاون فنی، نظارت و آموزش سازمان نظام پزشکی مشهد، در خصوص کاهش آمار اهدای اعضا در دوران پاندمی کرونا خاطرنشان کرد: به‌علل مختلف از جمله معطوف شدن تمرکز سیستم بهداشت و درمان به همه‌گیری کرونا، بخش‌های دیگر  حوزه سلامت نه تنها در ایران بلکه در جهان آسیب دید. 

میرزایی در خصوص کمپین اهدای عضو بیان کرد: روز ۳۱ اردیبهشت روز ملی اهدای عضو بوده و به همین دلیل از چهارم خرداد تیمی در بیمارستان امام رضا(ع) مستقر خواهد شد و در چند بیمارستان خصوصی، دولتی و خیریه اطلاع‌رسانی عمومی با مشاوره، توزیع بروشور و توضیحاتی در خصوص روند اهدای عضو آغاز خواهد شد. این کمپین طی یک ماه و در روزهای پایانی هر هفته برگزار خواهد شد و در نهایت قرار است مراسم اختتامیه‌  در سازمان نظام پزشکی با حضور چند خانواده از دهندگان اعضا برگزار شود.

وی در خصوص کمبود داروهای بیماران پیوندشده اظهار کرد: عمل پیوند عمل پرهزینه‌ای است که البته دفتر امور پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت سالهاست که این هزینه‌ها را تامین می‌کند اما موضوع داروهای بعد از پیوند موضوع مهمی است. این داروها در طولانی مدت و برای همیشه برای بیماران تامین نمی‌شود و از مقطعی  بیماران باید خودشان داروها را تهیه کنند.

معاون فنی، نظارت و آموزش سازمان نظام پزشکی مشهد افزود: در حال حاضر دو مشکل وجود دارد؛ کمبود و هزینه سنگین این داروها. بسیاری مواقع بیمار بعد از پیوند به‌دلیل اینکه امکان تهیه داروهای خود را نداشته با مشکلاتی مواجه شده است. در این خصوص از ظرفیت خیرین استفاده شده اما کافی نیست.

میرزایی ادامه داد: اخیرا  بحث کمبود این داروها نسبت به هزینه‌شان اولویت دارد و حتی بیمارانی که توانایی تامین هزینه‌ها را داشته باشند به علت نایاب شدن این داروها قادر نیستند داروی مورد نیاز خود را تهیه کنند.