بازخوانی تاریخ: به مناسبت دستگيري قوام‌السلطنه/ كلنل محمدتقي خان پسيان مردی که می‌خواست ایران، ایران شود

كلنل محمدتقي خان پسيان كه 13 فروردين سال 1300 (دوم ایپریل 1921) قوام السلطنه والي (استاندار) وقت خراسان را بازداشت كرده بود از دو روز بعد در سراسر خراسان بریاست خود حكومت نظامي اعلام داشت و به بازداشت و خلع سلاح هواداران قوام و عوامل لندن و عزل آنان از مقامات ایالت اقدام کرد که از خانها و فئودالهای خراسان بودند و لقب اشرافیت (الدوله، السلطنه، الملک، سالار و ...) داشتند ازجمله برکنار کردن فرمانداران قوچان و تربت. کلنل پسيان قوام را يک عامل انگلستان در ایران مي دانست و با او مخالفت داشت. کلنل برخی از خان های خراسان را متهم کرده بود که خود و یا پدرانشان در توطئه ازدست رفتن هرات به مساعی انگلستان کمک کرده بودند. کلنل که خودرا حکمران نظامی خراسان اعلام کرده بود از روشنفکران، بازرگانان و میهندوستان خراسان دعوت کرده بود که اجتماع کنند و نظر خودرا نسبت به ادامه حکومت او برخراسان تا زمانی که ایران از نفوذ خارجی پاک کشود و زمامدار ملّی و از آن خود به دست آورد اعلام دارند که آنان نظر وی را تایید و به ادامه حکومتش برخراسان بدون مجوز تهران (حکم نخست وزیر و فرمان شاه) رای موافق دادند که عملی دمکراتیک بود. وی سپس موسسات وابسته به انگلستان را در خراسان تعطیل و دستور بازبینی تلگرافهای انگلیسی ها را قبل از مخابره صادر کرد.

پسيان پس از برکنارشدن سید ضیاء از نخست وزیری، به رضاخان پهلوی (مرد قدرتمند وقت) نوشت که رجالی را که سابقه وابستگی خارجی دارند و فاسد و خودخواه هستند از اطراف خود و سازمانهای دولتی دورسازد و در کارها با آنان مشورت نکند و حال که مسکو کمونیست شده و استعمار و مداخله را حرام می داند انگلستان نیز باید از مداخله در ایران دست بردارد.

وی به موازات تقویت نیروهای مسلح خراسان و قراردادن آنان تحت یک فرماندهی و نوسازی ادارات و سازمانهای دولتی و دقّت در گرفتن مالیات یک توصیه نامه شامل هفت شرط برای سلطان احمدشاه فرستاد که پس از تعارفات معمول، اصل مطلب با این جمله شروع شده بود: اگر بخواهید ایران ـ ایران شود .... کلنل با اینکه نسبت به دولت تهران، رجال پایتخت و بسیاری از نمایندگان مجلس که عمدتا از فئودالها و دارندگان القاب اشرافیت بودند تردید و ناباوری داشت اصرار همکاران، دوستان و هوادارانش را رد کرد که در خراسان اعلام جمهوریت کند (جمهوری ایران) و به تهران لشکر بکشد ـ به همانگونه که طاهر ذوالیمینین عمل کرده بود: حرکت به سوی بغداد. وی چاپ اسکناس های رایج در خراسان را از دست بانک انگلستان خارج ساخت ولی حاضر به چاپ اسکناس مستقل با تصویر و یا نام خود نشد؛ اوراق قرضه دولتی چاپ کرد و از بازرگانان وام گرفت.

تنها رقابتش با تهران این بود که همزمان با رژه واحدهای دیویزیون (لشکر) قزاق در پایتخت (دروازه دولت)، او نیز نیروهای خراسان را که عنوان ژاندارم (پلیس، نیروی انتظامی) بر آنان نهاده شده بود در خیابانهای مشهد به حرکت درآورد و چون باعث جلب توجه مردم شد به این کار در هفته های بعد ادامه داد. کلنل که کسری بودجه خراسان را با قرض گرفتن از بازرگانان تامین می کرد حتی زیر بار ضرب سکه جداگانه نرفت.

عمر حکومت کلنل که می خواست ایران ـ ایران شود شش ماه طول کشید و دهم مهرماه به دام انبوه توطئه گران (داخلی و خارجی) افتاد و کشته شد. مردم وفادار به او با تشریفات ویژه جنازه اش را در آرامگاه نادرشاه دفن کردند که بعدا دولت (شبانه و به دور از چشم مردم) نبش قبر کرد و جنازه کلنل به زادگاهش منتقل و مدفون شد. کلنل پسیان در جریان جنگ جهانی اول که روس ها در مسیر خود به عراق برای جنگ با عثمانی (احیانا تصرف عراق پیش از آنکه به دست انگلیسی ها افتد) ساوه و همدان را تصرف کرده بودند در شهر همدان با آنان وارد یک نبرد خونین خیابانی شد. کلنل که نیروهایش فاقد سلاح سنگین بودند روس ها را در همدان درهم کوبید و از شهر اخراج کرد. اتهامات وارده به قوام السلطنه و عوامل لندن از سوی کلنل، در دهه هاي 1320 و 1330 بارها به تفصيل و با ارائه سند توسط دکتر مصدق نقل شد. در خاندان کلنل، رشادت منحصر به او نبود. برادر وی (نجفقلی) نیز هنگامی که سردبیر کل روزنامه اطلاعات بود زیر بار خودسانسوری نرفت و با زدن سیلی بر صورت سناتور مسعودی ناشر اطلاعات از آنجا رفت و بعدا سردبیر روزنامه ای کوچکتر شد و تا سنین کهولت پیشه روزنامه نگاری را ترک نکرد.