از جرقه اعتراضات تا حضور روس‌ها؛ در قزاقستان چه خبر است؟

به گزارش «پارسینه»، روز‌های گذشته قزاقستان شاهد اعتراضات گسترده‌ای بوده است که جرقه آن از افزایش قیمت حامل‌های انرژی زده شد و با ورود نیرو‌های روس به میدان حاشیه‌های آن بیشتر شده است. «بی بی سی انگلیسی» در مطلبی به وضعیت گذشته و جاری این کشور پرداخته است که در ادامه می خوانید.

قزاقستان کشوری بزرگ به وسعت اروپای غربی است که در آسیای مرکزی واقع شده و با روسیه و چین هم مرز است. این کشور که بیشتر از کوه‌ها و زمین‌های استپی خشک تشکیل شده است، تنها ۱۹ میلیون نفر جمعیت دارد.

قزاقستان در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت و دارای برخی از بزرگترین ذخایر نفت در جهان است. این کشور روزانه ۱.۶ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و میلیارد‌ها دلار سرمایه خارجی را جذب کرده است. با این حال، ثروت به جمعیتی که میانگین درآمد آن‌ها کمتر از ۲۵۰۰ پوند در سال است، نرسیده است.

به مدت ۲۹ سال، قزاقستان توسط رئیس جمهور نورسلطان نظربایف - یکی از اعضای سابق دفتر سیاسی حزب کمونیست با پیوند‌های قوی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه - اداره می‌شد. مجسمه‌های متعددی از نظربایف ساخته شده و او پایتخت جدیدی به نام آستانه ساخت که بعداً به افتخار او به نور سلطان تغییر نام داد. او در سال ۲۰۱۹ از قدرت کنار رفت و راه را برای رئیس جمهور فعلی قاسم جومارت توکایف باز کرد.

اعتراضات عمومی در قزاقستان بدون مجوز دولت غیرقانونی است و با اعتصابات و تظاهرات قبلی هم بسیار سخت برخورد شده است.

تظاهرات در ۲ ژانویه در شهر جانااوزن که یک مرکز نفتی است آغاز شد. این شهر ۱۰ سال پیش هم شاهد درگیری‌های مرگباری بین معترضان و پلیس بود.

اعتراضاتی که هفته گذشته از این شهر آغاز شد، سپس به سراسر کشور گسترش یافت. نیرو‌های امنیتی می‌گویند در حالی که برای برقراری نظم تلاش می‌کردند شورشیان را کشته اند. پلیس می‌گوید معترضان تلاش کردند تا کنترل ایستگاه‌های پلیس را به دست بگیرند.

رئیس جمهور توکایف گفت که «۲۰۰۰۰ راهزن» به آلماتی حمله کرده اند و به نیرو‌های امنیتی دستور داده است «بدون هشدار شلیک کنند.»

گزارش‌ها حاکی از آن است که در سراسر کشور حدود ۱۰۰۰ نفر مجروح شده اند که ۴۰۰ نفر در بیمارستان تحت مداوا هستند. به گفته وزارت کشور، بیش از ۳۰۰۰ نفر دستگیر شده اند. منع رفت و آمد اعلام شده و تجمعات جمعی ممنوع شده است.

اعتراضات زمانی آغاز شد که دولت سقف قیمت گاز مایع (LPG) را برداشت. بسیاری از قزاق‌ها اتومبیل‌های خود را به کپسول ال پی جی مجهز کرده اند، زیرا ارزان‌تر از سایر سوخت‌ها است.

با این حال، دولت می‌گوید که سقف قیمت منجر به کمبود ال پی جی شده و دیگر توان افزایش عرضه را ندارد. تصمیم دولت برای حذف سقف قیمت به دوبرابر شدن قیمت ال پی جی منجر شد.

به نظر می‌رسد معترضان گلایه‌های دیگری نیز دارند. برخی علیه نظربایف شعار سر دادند و سعی کردند مجسمه برنزی او را سرنگون کنند.

نظربایف پس از کناره گیری از ریاست جمهوری همچنان به عنوان رئیس شورای امنیت قزاقستان فعالیت می‌کند که جایگاهی قدرتمند در دولت است. به گفته ناظران، همچنین این طور به نظر می‌رسد که او در حال پرورش دخترش داریگا به عنوان رهبر آینده است. برای آرام کردن معترضان، نظربایف از سمت خود برکنار شد.

چتربازان روسی به درخواست رئیس جمهور قزاقستان برای کمک به "ثبات" این کشور به قزاقستان اعزام شده اند. اعزام آن‌ها بر اساس توافقنامه سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) صورت گرفته است.

این سازمان از پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و با مشارکت کشور‌های روسیه، قزاقستان، بلاروس، تاجیکستان، قرقیزستان و ارمنستان تشکیل شد.

سازمان پیمان امنیت جمعی که در حال حاضر ریاست آن را ارمنستان بر عهده دارد، وضعیت پیش آمده در آلماتی را «تهاجم گروه‌های راهزنان آموزش دیده در خارج» عنوان کرده است.

گمان می‌رود ۲۵۰۰ سرباز از دیگر کشور‌های عضو سازمان به قزاقستان اعزام شده اند که بیشتر آن‌ها روس هستند.

این سازمان می‌گوید که افراد اعزام شده نیروی حافظ صلح هستند که از تاسیسات دولتی و نظامی مانند خطوط لوله گاز، پایگاه‌های نظامی روسیه و ایستگاه فضایی روسیه در بایکونور محافظت خواهند کرد.

فعلا دولت قزاقستان در حال دادن امتیاز است. این کشور حذف سقف قیمت ال پی جی را تا شش ماه آینده به تعویق انداخته است.

وزرا نیز برکنار شده اند. رئیس جمهور قاسم ژومارت توکایف گفت که دولت نتوانسته یکی از وظایف اصلی خود، یعنی کنترل تورم را انجام دهد.

بن گادوین، رئیس بخش تحلیل «مدیریت ریسک سیاسی منشور» می‌گوید، حتی اگر نیرو‌های امنیتی بتوانند اعتراضات را در آلماتی سرکوب کنند، ممکن است برای مدت طولانی تری در ژانااوزن ادامه پیدا کند. این شهر در اعتصابات و تظاهرات ضد دولتی باسابقه است.

در همین حال، ایالات متحده قانونی بودن دعوت از نیرو‌های سازمان پیمان امنیت جمعی را زیر سوال برده است. کاخ سفید اعلام کرده که مراقب هرگونه نقض حقوق بشر و هرگونه اقدامی که می‌تواند به «تسخیر موسسات قزاقستان» منجر شود، خواهد بود.