نحوه صحیح برخورد با کودک لجباز

به گزارش پارسینه و به نقل از همشهری آنلاین، این رفتارها اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به مشکلات رفتاری بزرگ‌تر در آینده منجر شوند. اما خبر خوب این است که لجبازی، بخشی طبیعی از فرآیند رشد کودک است و با روش‌های مناسب می‌توان آن را مدیریت کرد. در این مطلب به بررسی علل لجبازی در کودکان و بهترین روش‌های برخورد با آنها می‌پردازیم تا بتوانید رابطه‌ای سالم‌تر و مؤثرتر با فرزند خود ایجاد کنید.

علت لجبازی در کودکان چیست؟

برای اینکه بتوانیم رفتار لجبازانه کودکان را مدیریت کنیم، ابتدا باید علت آن را بشناسیم. لجبازی در کودکان معمولاً به دلایل مختلفی شکل می‌گیرد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:

• نیاز به استقلال: کودکان به مرور زمان رشد می‌کنند و تمایل دارند استقلال بیشتری در تصمیم‌گیری‌های خود داشته باشند. این نیاز به استقلال، ممکن است به شکل لجبازی ظاهر شود. آنها می‌خواهند خودشان لباس انتخاب کنند، غذایشان را به میل خود بخورند و حتی مسیر بازی خود را تعیین کنند. این استقلال‌طلبی اگرچه طبیعی است، اما نیازمند هدایت و راهنمایی درست از سوی والدین است تا به لجبازی منجر نشود.
• جلب توجه: گاهی کودکان برای جلب توجه والدین، به لجبازی روی می‌آورند. اگر کودک احساس کند که با رفتارهای مثبت توجه کافی را دریافت نمی‌کند، ممکن است از لجبازی به عنوان یک راهکار استفاده کند. در واقع، او متوجه می‌شود که با رفتار منفی، والدین سریع‌تر واکنش نشان می‌دهند. بنابراین توجه مثبت به رفتارهای خوب می‌تواند این چرخه منفی را بشکند.
• تلاش برای کنترل محیط: کودکان دوست دارند حس کنند که بر محیط اطراف خود کنترل دارند. وقتی این کنترل را از دست می‌دهند، ممکن است با لجبازی به آن واکنش نشان دهند. برای مثال، اگر احساس کنند مجبور به انجام کاری هستند که دوست ندارند، لجبازی می‌کنند تا این حس کنترل را دوباره پس بگیرند.
• خستگی یا گرسنگی: بسیاری از مواقع، کودکانی که خسته یا گرسنه هستند، بیشتر از حد معمول لجبازی می‌کنند. نیازهای فیزیکی و روانی بر رفتار آنها تاثیرگذار است. یک خواب ناکافی یا گرسنگی می‌تواند منجر به تحریک‌پذیری و لجبازی بیشتر شود.
• ناشناخته بودن شرایط جدید: ورود به محیط‌های جدید، تغییرات ناگهانی در برنامه روزانه یا روبه‌رو شدن با افراد جدید می‌تواند در کودکان احساس عدم امنیت ایجاد کند که به صورت لجبازی بروز پیدا می‌کند. در این شرایط، کودک به لجبازی روی می‌آورد تا به نوعی احساس امنیت بیشتری پیدا کند.

شناخت این دلایل، به والدین کمک می‌کند تا به جای مقابله مستقیم، به درک بهتری از احساسات کودک برسند و راهکار مناسبی برای مدیریت آن پیدا کنند.

روش‌های موثر برای برخورد با کودک لجباز

برای مدیریت رفتارهای لجبازانه در کودکان، استفاده از روش‌های صحیح و علمی اهمیت زیادی دارد. در ادامه به چند راهکار کاربردی اشاره می‌کنیم:

۱. آرامش خود را حفظ کنید

اولین و مهم‌ترین قدم در مواجهه با لجبازی کودک، حفظ آرامش است. واکنش‌های عصبی و پرخاشگرانه تنها باعث تشدید رفتارهای لجبازانه می‌شود. بهتر است در زمان بروز لجبازی، چند نفس عمیق بکشید و به یاد داشته باشید که این رفتار بخشی طبیعی از رشد کودک است.

• تکنیک نفس عمیق: سه نفس عمیق بکشید، تا عدد ۵ بشمارید و سپس به آرامی نفس را بیرون دهید. این کار باعث آرامش شما می‌شود.
• پرهیز از بحث بی‌نتیجه: زمانی که کودک در حال لجبازی است، بحث کردن با او بی‌فایده است. بهتر است کمی صبر کنید تا آرام‌تر شود و سپس با او صحبت کنید.

۲. گوش دادن فعال به کودک

یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش لجبازی، گوش دادن فعال به صحبت‌های کودک است. وقتی کودک احساس کند که والدین به حرف‌های او گوش می‌دهند، احساس ارزشمندی می‌کند و میزان مقاومتش کاهش می‌یابد.

• ایجاد ارتباط چشمی: وقتی کودک صحبت می‌کند، به چشم‌های او نگاه کنید و توجه کامل خود را به او نشان دهید.
• تکرار خواسته‌های او: برای نشان دادن توجه، جمله‌های کودک را تکرار کنید. مثلاً اگر گفت: «نمی‌خواهم به پارک بروم»، پاسخ دهید: «می‌فهمم که الان دوست نداری به پارک بروی».

۳. ایجاد گزینه‌های انتخابی

کودکان باید حس کنند که بر تصمیمات خود کنترل دارند. شما می‌توانید با ایجاد گزینه‌های محدود، این احساس را به آنها بدهید. به عنوان مثال، به جای اینکه بگویید «همین الان برو لباس بپوش»، بگویید «دوست داری اول پیراهن بپوشی یا شلوار؟». این انتخاب‌ها باعث می‌شود کودک احساس قدرت کند و دست از لجبازی بردارد.

۴. الگوی رفتاری مناسب باشید

کودکان بیشتر از آنکه از حرف‌ها بیاموزند، از رفتارهای والدین الگو می‌گیرند. اگر می‌خواهید کودک شما لجباز نباشد، خودتان هم باید در مواقع بحرانی آرام و منطقی رفتار کنید.

• نشان دادن صبر: اگر در برابر رفتارهای کودک صبور باشید، او هم یاد می‌گیرد که در موقعیت‌های دشوار آرامش خود را حفظ کند.
• مدل‌سازی رفتار خوب: اگر می‌خواهید کودک شما با دیگران محترمانه رفتار کند، باید خودتان نیز این رفتار را نشان دهید.

۵. تعیین قوانین مشخص و پایدار

کودکان به قوانین و چارچوب‌های ثابت نیاز دارند تا احساس امنیت کنند. اگر قوانین شما مدام تغییر کند، کودک دچار سردرگمی می‌شود و با لجبازی واکنش نشان می‌دهد. قوانین خانه را مشخص کنید و به آنها پایبند باشید. به عنوان مثال، اگر زمان خواب کودک ساعت ۹ شب است، همیشه به این قانون عمل کنید تا کودک به مرور آن را بپذیرد.

تشویق و تنبیه صحیح در مواجهه با لجبازی

تشویق و تنبیه دو ابزار مهم در تربیت کودکان هستند، اما استفاده نادرست از آنها می‌تواند نتایج معکوس داشته باشد. وقتی کودکان برای رفتارهای مثبت مورد تشویق قرار می‌گیرند، انگیزه بیشتری برای تکرار آن رفتارها پیدا می‌کنند و به تدریج رفتارهای منفی کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، تنبیه‌های مناسب و اصولی می‌تواند به کودک نشان دهد که رفتارهای نامطلوب پذیرفته نیست.

تشویق رفتارهای مثبت:

به جای تمرکز بر لجبازی، رفتارهای مثبت کودک را تحسین کنید. اگر کودک بدون لجبازی کار خود را انجام داد، او را تشویق کنید تا بداند که رفتار مثبتش دیده می‌شود. این کار باعث تقویت رفتارهای خوب و کاهش لجبازی می‌شود.

• تشویق کلامی: گفتن جملاتی مثل «آفرین که به حرف‌های من گوش دادی» یا «خیلی خوب بود که اتاقت را مرتب کردی» می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتار کودک داشته باشد.
• تشویق‌های ملموس: گاهی اوقات می‌توان از تشویق‌های کوچک مانند برچسب‌های رنگارنگ، بازی اضافه یا حتی زمان بیشتر برای دیدن کارتون استفاده کرد تا کودک احساس کند تلاش‌هایش دیده می‌شود.

تنبیه سازنده و موثر:

تنبیه نباید به صورت تنش‌آور و فیزیکی باشد. محروم کردن کودک از یک امتیاز موقت، مثل تماشای تلویزیون یا بازی با اسباب‌بازی، می‌تواند مؤثرتر و سالم‌تر باشد. نکته مهم این است که کودک باید بداند علت محرومیت چیست و چطور می‌تواند رفتار خود را بهبود دهد.

• تنبیه بدون خشونت: محروم کردن موقت از یک امتیاز، مثلاً تماشای تلویزیون، راهی است که کودک متوجه شود هر رفتاری عواقبی دارد.
• ثبات در تنبیه: اگر تصمیم گرفتید کودک را به دلیل یک رفتار نامناسب تنبیه کنید، نباید در میانه کار نظرتان عوض شود. ثبات در قوانین به کودک نشان می‌دهد که اصول و قواعد جدی هستند.

اشتباهات رایج والدین در برخورد با کودک لجباز

گاهی والدین به طور ناخواسته، رفتارهای لجبازانه کودک را تقویت می‌کنند. برخی از اشتباهات رایج در برخورد با کودک لجباز عبارت‌اند از:

• دادن امتیاز برای متوقف کردن لجبازی: اگر کودک با گریه و لجبازی، شما را وادار به تغییر تصمیم کرد، در واقع به او یاد داده‌اید که لجبازی ابزار موثری است. در چنین شرایطی، کودک متوجه می‌شود که اگر بیشتر پافشاری کند، به خواسته‌هایش می‌رسد.
• پرخاشگری و فریاد زدن: فریاد زدن نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه باعث ترس و فاصله عاطفی بین والدین و کودک می‌شود. کودک در چنین شرایطی بیشتر احساس ناامنی می‌کند و ممکن است لجبازی‌هایش شدت بگیرد.
• بی‌ثباتی در قوانین: اگر یک روز برای یک کار کودک را تنبیه کنید و روز دیگر همان رفتار را نادیده بگیرید، کودک نمی‌تواند الگوی درستی از رفتار مطلوب بیاموزد. ثبات در قوانین، پایه و اساس تربیت صحیح است.

راهکارهای پیشگیری از لجبازی در کودکان

جلوگیری از بروز لجبازی در کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت برخی اصول تربیتی، می‌توان این رفتار را به حداقل رساند. در ادامه چند راهکار پیشگیرانه معرفی می‌کنیم:

• برنامه‌ریزی مناسب: کودکان به نظم و برنامه نیاز دارند. اگر کودک بداند که هر روز در چه زمانی باید غذا بخورد، بازی کند و استراحت کند، احتمال لجبازی کمتر می‌شود.
• آماده‌سازی کودک برای تغییرات: اگر قرار است تغییری در برنامه روزانه کودک ایجاد شود، مثلاً رفتن به خانه مادربزرگ یا تغییر در ساعت خواب، بهتر است از قبل او را آماده کنید. این کار باعث می‌شود کودک بیشتر احساس امنیت کند.
• ایجاد انتظارات روشن: به جای دستور دادن، انتظارات خود را به وضوح برای کودک توضیح دهید. مثلاً به جای گفتن «نباید اسباب‌بازی‌هایت را پخش کنی»، بگویید «بعد از بازی، همه اسباب‌بازی‌هایت را جمع می‌کنی، درست است؟».
• تقویت رفتارهای مثبت: وقتی کودک به خوبی رفتار می‌کند، آن را تحسین کنید. این کار نشان می‌دهد که رفتار خوب دیده می‌شود و ارزشمند است.

سخن پایانی

لجبازی در کودکان، بخشی طبیعی از فرآیند رشد است که با درک درست والدین و استفاده از روش‌های صحیح، قابل مدیریت و کاهش است. شناخت علل لجبازی، حفظ آرامش، گوش دادن فعال، ایجاد انتخاب‌های محدود، تعیین قوانین پایدار و تشویق رفتارهای مثبت، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند رفتارهای لجبازانه کودکان را تعدیل کنند. همچنین، پرهیز از اشتباهاتی مانند امتیاز دادن به لجبازی و پرخاشگری، به والدین کمک می‌کند تا رابطه‌ای سالم و نزدیک‌تر با فرزند خود داشته باشند.

والدینی که با صبوری و آگاهی با رفتارهای لجبازانه کودک خود برخورد می‌کنند، می‌توانند مسیر تربیتی موفق‌تری را تجربه کنند. به یاد داشته باشید که تربیت کودکان، به صبر، استمرار و یادگیری نیاز دارد؛ چرا که آینده کودکان، بازتابی از رفتار و آموزه‌های والدین است.