قصه پر غصه محیط بانان!

تحریریه پارسینه: سه شنبه گذشته دوباره محیط بانی قربانی حفاظت از حیات وحش شد و به دلیل شلیک گلوله توسط شکارچی جان باخت! آنطور که گفته می شود "هدایت الله دیده‌بانی، محیط بان منطقه حفاظت شده "خائیز" ۲۲ سال از عمر ۵۱ ساله خود را برای دفاع از حیات وحش این گوشه از زاگرس سپری کرد و سرانجام در این راه جان خود را از دست داد. مرگ محیط بان دیده بانی در روزهای  گذشته دوباره داستان و سرنوشت تلخ محیط بانان را دوباره بر سر زبان ها انداخت. دیگر از دست مان در رفته است که چه تعداد از محیط بانان در مناطق تحت حفاظت خود به دلیل پافشاری بر مسئولیت و علاقه ای که به حفظ حیات وحش دارند، جان می بازند و قربانی می شوند.

اعداد چه می گویند؟

آمارها حکایت تلخی از سرنوشت این محیط بانان دارند. بر اساس اعلام سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، تاکنون بیش از ۱۵۱ محیط‌بان در حراست از محیط زیست و عرصه‌های طبیعی کشور به شهادت رسیده و ۲۷۳ نفر نیز جانباز شده‌اند. برخی از محیط‌بانان البته حین خدمت در اثر سقوط از پرتگاه و یا سوانح رانندگی کشته شده‌اند که سازمان حفاظت محیط زیست کشور همگی آنان را شهید می‌نامد.

یک سر و هزاران سودای محیط بانان

قصه پرغصه محیط بانان اما تنها به این موضوع ختم نمی شود؛ چرا که در سال های گذشته بسیاری از محیط بانان به دلیل استفاده از اسلحه و شلیک به شکارچی پای شان به چوخه اعدام باز شد و به دلیل قتل، زیر طناب دار رفتند.  حفاظت از عرصه های طبیعی و حیات وحش به دلیل کمبود منابع انسانی و تجهیزات مختلف کاری بسیار سخت و طاقت فرساست؛ کاری که هر کس از عهده آن نمی تواند برآید و تنها کسانی در این حرفه می ماند که عاشق و شیفته محیط زیست و منابع طبیعی باشند. گزارش ها نشان می دهد در ایران هر محیط‌بان از 10 تا 11 هزار هکتار عرصه طبیعی حفاظت می‌کند و این در حالی است که استانداردهای جهانی برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی، یک محیط‌بان برای هر هزار هکتار است. در واقع محدوده‌ای که در ایران از سوی یک محیط‌بان حفاظت می‌شود باید توسط حداقل 10  محیط‌بان اداره شود اما عرصه محل خدمت آنها آنچنان وسیع است که گاهی خیال شکارچیان را از بابت تنهاییِ محیط‌بان راحت می‌کند و با این احوال مشخص است که چرا خیلی وقت‌ها محیط‌بانان در دام شکارچیان غیرمجاز و یا قاچاقچیان چوب می‌افتند و جان‌شان در مخاطره قرار می‌گیرد. به گفته معاون وقت محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست به رسانه ها بر اساس استانداردهای جهانی به حدود ۲۰ هزار محیط‌بان نیاز داریم تا از عرصه‌های طبیعی کشور حفاظت کنند. این در حالی است که هم اکنون تنها ۳ هزار محیط‌بان، مناطق حفاظت شده کشور را پوشش می‌دهند و با این حساب به 17 هزار محیط‌بان جدید نیاز است. اضافه شدن محیط‌بان جدید هم با شرایط فعلی به نظر راهکار موثری نیست چرا که طبق گفته جواد سلیاری، مسئول وقت بازرسی یگان حفاظت کشور، هر سال می‌توان مجوز استخدام فقط ۳۰۰ نیرو  را گرفت اما همین تعداد محیط‌بان نیز در هر سال بازنشسته می‌شوند و عملا تغییری رخ نمی‌دهد. به عقیده او لازم است تا روند استخدام تغییراتی داشته باشد تا بتوان نیروهای بیشتری را در این شغل به کار گرفت.

سلاح های پردردسر

 محیط‌بانان سال ها مجاز به حمل سلاح بودند اما استفاده از سلاح گاهی برخی از آنها را تا پای قصاص پیش برد. در این باره معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به قوانین بکارگیری سلاح برای محیط بانان، و محدودیت‌هایی که در استفاده از آن وجود دارد گفت: این محدودیت باعث شده تا محیط‌بانان در مواجهه با متخلفان، مانند شکارچیان، آسیب پذیرتر باشند و در صورت بروز درگیری، امکان دفاع از خود را نداشته باشند. حمید ظهرابی در گفت و گو با رسانه ها اظهار کرد: در حال حاضر، محیط بانان فقط در صورتی مجاز به استفاده از سلاح هستند که جان خود را در خطر ببینند، نه صرفاً برای جلوگیری از تخلفات با این وجود محیط‌بانان نمی‌توانند برای مهار یا جلوگیری از تخلفات از سلاح خود استفاده کنند. قوانین فعلی محیط‌بانان را در مواجهه با متخلفان مسلح ناتوان کرده است و باید برای تجهیز آنان به امکانات دفاعی مناسب و بازنگری در مقررات، چاره‌اندیشی شود. وی با اشاره به دیگر محدودیت های محیط بانان گفت: متأسفانه به دلیل کمبود نیرو، محیط‌بانان مجبورند به تنهایی با شکارچیان مسلح و  قانون‌شکن درگیر شوند که کمبود نیرو، جان محیط بانان را به خطر انداخته است.همه اینها نشان دهنده لزوم بازنگری در قوانین و همچین تدوین برنامه ها و طرح هایی به منظور حمایت از محیط بانان است؛ افرادی که به دلیل عشق به منابع طبیعی و با دریافت حقوق اندک با جان خود معامله می کنند.