.svg)
سناریوی گسترش مدارس غیرانتفاعی: از ۵۰۰ میلیون شهریه تا عبور نخبگان کنکور از حلقه رقابت دولتی‌ها
خانواده‌های مرفه و متوسط رو به بالا، با چشم‌پوشی از مدارس دولتی رایگان، به‌دنبال تضمین جایگاه اجتماعی و تحصیلی فرزندان خود در این مؤسسات خصوصی هستند. این روند، پرسش‌های عمیقی درباره عدالت آموزشی، تفاوت خدمات و امکانات، و سرنوشت کنکور و دسترسی نخبگان به فرصت‌های دانشگاهی پیش می‌کشد.
به گزارش پارسینه در سال‌های اخیر، دوره‌ای فراگیر از رشد سریع مدارس غیرانتفاعی در ایران آغاز شده است؛ جایی که شهریه‌های هنگفت تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان در سال نیز گزارش می‌شود.
چرا شهریه‌ها به ۵۰۰ میلیون تومان رسیده؟
- رشد شتابان مؤسسات غیرانتفاعی
در یک دهه گذشته، به‌ویژه در کلان‌شهرها، تعداد مدارس غیرانتفاعی و شاهد با مجوز رسمی وزارت آموزش‌وپرورش به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است. این مدارس با هدف ایجاد تنوع آموزشی و عرضه خدمات ویژه تأسیس شدند، اما با ورود بخش خصوصی به عرصه آموزش، اقتصاد رقابتی شهریه‌ها نیز به‌سرعت بالا رفت. برخی مدارس ممتاز در تهران، اصفهان و شیراز اکنون شهریه‌های سالانه تا ۴۰۰–۵۰۰ میلیون تومان را برای دوره متوسطه دوم تعیین می‌کنند.
- عوامل تأثیرگذار بر تعیین شهریه
فضای آموزشی مدرن: ساختمان‌های نوساز و مجهز به دستگاه‌های هوشمندسازی کلاس‌ها و سالن‌های چندمنظوره
هیئت علمی برگزیده: جذب معلمان منتخب با حقوق و مزایای بالا، گاهی از میان رتبه‌های زیر ۱۰۰ کنکور
فعالیت‌های فوق‌برنامه: برگزاری دوره‌های زبان خارجی، روباتیک، شطرنج، فوتبال، موسیقی و اردوهای تحقیقاتی خارج از کشور
سرمایه‌گذاری در برند مدرسه: تبلیغات رسانه‌ای، انتشار دستاوردهای علمی و فرهنگی و شبکه فارغ‌التحصیلان موفق
چه قشری از خانواده‌ها متقاضی‌اند؟
- طبقه متوسط رو به بالا و قشر مرفه
خانواده‌هایی که به درآمدهای قابل‌توجه دسترسی دارند، عمدتاً رانده شده‌اند به سمت مدارس غیرانتفاعی تا هم فرصت تفوق تحصیلی و هم فضای رقابتی مناسب را برای فرزندشان فراهم کنند. این قشر که دغدغه «سرمایه‌گذاری بر روی آینده» را دارند، از پرداخت شهریه گزاف ابایی ندارند.
- خانواده‌های فاقد آشنایی با فرهنگ رقابت دانشگاهی
برخی والدین، با امید به فرار از نگرانی‌ها و مشکلات نظام آموزشی دولتی – مانند کثرت دانش‌آموز و کمبود امکانات – به ناچار وارد چرخه شهریه‌های بالا می‌شوند، حتی اگر توان اقتصادی چندان بالایی نداشته باشند. این دسته، غالباً با گرفتن وام یا کمک اقوام، فرزندان خود را در این مدارس ثبت‌نام می‌کنند.
خدمات متمایز مدارس غیرانتفاعی
- کلاس‌های تفکیکی و جمعیت کم
در بسیاری از مدارس خصوصی، ظرفیت هر کلاس بین ۱۵ تا ۲۰ دانش‌آموز است؛ برخلاف مدارس دولتی که گاه به ۳۰–۳۵ نفر می‌رسد. این موضوع امکان تدریس شخصی‌سازی‌شده و رسیدگی بیشتر معلمان را فراهم می‌کند.
- دوره‌های مهارتی و آزمایشگاهی
دوره‌های فشرده زبان انگلیسی با مدرسین بومی یا مدرسی تحصیل‌کرده
آزمایشگاه‌های مجهز زیست‌شناسی، شیمی و فیزیک
کارگاه‌های هنر و فناوری؛ از چاپ سه‌بعدی تا برنامه‌نویسی
مشاوره‌های تخصصی تحصیلی و روان‌شناختی
مدارس برتر، تیم مشاوران تحصیلی و روان‌شناس کودک و نوجوان را به‌صورت تمام‌وقت استخدام کرده‌اند تا علاوه بر هدایت علمی، بر سلامت روانی و انگیزه‌ی دانش‌آموز نظارت کنند.
چرایی ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی علیرغم رایگان بودن دولتی
۱. جستجوی رقابت بهتر و آموزش تخصصی: والدین خواهان شرایط رقابتی برای رشد علمی فرزندشان هستند.
۲. حذف استرس‌های کلاس شلوغ: جمعیت کم کلاس‌ها محیطی خلوت و تمرکزمحور ایجاد می‌کند.
3. فرصت‌های بین‌المللی و معرفی به دانشگاه‌های خارجی: برخی مدارس بسته‌های ارسال دانش‌آموز به کمپ‌های آموزشی خارجی دارند.
4. برندسازی شخصی و شبکه فارغ‌التحصیلان: ارتباط با دانش‌آموختگان موفق و شبکه‌سازی قوی.
تأثیر بر نابرابری طبقاتی در آموزش
- شکاف اقتصادی و فرصت‌های آموزشی
افزایش غیرمتوازن ظرفیت مدارس غیرانتفاعی، نوعی دوگانگی در دسترسی به امکانات آموزشی به‌وجود آورده است. خانواده‌های مرفه با سرمایه‌گذاری بر آموزش فرزندان، پیش‌تری علمی و اجتماعی به دست می‌آورند، در حالی که بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد در مدارس دولتی یا غیردولتی ارزان‌تر در کلاس‌های پرجمعیت تحصیل می‌کنند.
- پیامدها بر کنکور و نظام رتبه‌بندی
تحقیقات میدانی نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد رتبه‌های زیر هزار کنکور سراسری، از مدارس غیرانتفاعی یا خاص بوده‌اند. این امر به تقویت چرخه نابرابری کمک می‌کند؛ چرا که ورود به دانشگاه‌های برتر عمدتاً از مسیر همین مدارس هموار می‌شود.
مسیر تحصیلی پذیرفته‌شدگان کنکور
آمار محل تحصیل نخبگان
حدود ۵۰–۶۰ درصد رتبه‌های برتر رشته‌های ریاضی و تجربی، دانش‌آموخته مدارس غیردولتی ممتاز
۳۰–۴۰ درصد از مدارس نمونه دولتی و استعداد درخشان
مابقی از مدارس دولتی عادی یا متوسطه اول غیرانتفاعی کم‌تر شناخته‌شده
نقش مشاوره و کتاب‌های کمک‌آموزشی
بسیاری از دانش‌آموزان موفق، جدا از مدرسه، در موسسات کنکوری و دوره‌های آنلاین شرکت کرده و از کتاب‌های کمک‌آموزشی ویژه استفاده کرده‌اند. مدارس غیرانتفاعی با انعقاد قرارداد با این مؤسسات، دسترسی به منابع تخصصی را تسهیل می‌کنند.
نقد و واکاوی روند «پول‌محوری» در نظام آموزشی
تحول ارزش‌ها از شایستگی به توان مالی
چرا آموزش رایگان دولتی که هدف ارتقای سطح عمومی دانش و عدالت اجتماعی بود، به عرصه‌ای تبدیل شد که پول‌داران انحصار را در دست گرفتند؟ پاسخ را باید در سیاست‌های کلی واگذاری امور به بخش خصوصی و کم‌رنگ شدن نقش حمایتی دولت جست‌وجو کرد.
راهکارهای تقویت عدالت آموزشی
۱. ایجاد مدارس با ظرفیت محدود و امکانات متوسط در مناطق کم‌برخوردار
۲. تقویت انگیزه معلمان مدارس دولتی از طریق پاداش و دوره‌های ارتقاء
۳. نظارت دقیق بر عملکرد موسسات کنکوری و مدارس غیرانتفاعی
۴. ارائه بسته‌های حمایتی ویژه به دانش‌آموزان مستعد بی‌بضاعت
جمع‌بندی
گسترش مدارس غیرانتفاعی با شهریه‌های نجومی تا ۵۰۰ میلیون تومان، نمادی از شکاف رو به گسترش طبقاتی در نظام آموزشی ایران است. خدمات متنوع، امکانات مدرن و کادر آموزشی قوی در این مدارس، سبب جذب قشر مرفه و گاهی متوسط رو به بالا شده است. نتیجه این روند، انحصار فرصت‌های برتر تحصیلی در دست خانواده‌هایی با درآمد بالا و افزایش نابرابری آموزشی است. اگرچه آموزش دولتی رایگان باقی مانده، اما تبعات کمبود امکانات و تمرکز بالای دانش‌آموز در کلاس‌های دولتی، انگیزه جست‌وجوی گزینه‌های خصوصی را تقویت کرده است. برای اصلاح این مسیر، نیازمند سیاست‌های حمایتی دولت، ارتقای کیفیت مدارس دولتی و نظارت موثر بر بخش خصوصی هستیم تا عدالت آموزشی به جای شعار، به واقعیت تبدیل شود.
ارسال نظر