چرا فریاد زدن مثل تنبیه بدنی عمل می‌کند؟

به گزارش پارسینه و به نقل از timesofindia، جملاتی مانند «دیرت شده»، «اتوبوس داره می‌رسه»، «تست داره می‌سوزه» اغلب والدین را به واکنش سریع و فریاد «زود باش!» سوق می‌دهد، اما دهه‌ها تحقیق نشان داده‌اند که این واکنش لحظه‌ای، فراتر از سرعت بخشیدن به خروج کودک از خانه عمل می‌کند بلکه باعث افزایش استرس، تضعیف یادگیری و کنترل ذهنی و تخریب ارتباط عاطفی می‌شود. خبر خوب این است که تغییرات کوچک در نحوه مدیریت زمان، گفت‌وگو و ساختاردهی به روال روزانه، همکاری بهتر در کوتاه‌مدت و سلامت روانی در بلندمدت را به همراه دارد.

فریاد «زود باش!» معمولاً با صدای بلند و از روی فشار یا ناامیدی بیان می‌شود. اما تحقیقات روزافزون نشان می‌دهند که فریاد زدن حتی با نیت خوب می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر رشد مغزی، سلامت روانی، رفتار و رابطه والد-فرزند داشته باشد. درک این تأثیرات به والدین کمک می‌کند تا روش‌های ارتباطی سالم‌تری را جایگزین کنند.

تأثیرات فریاد زدن بر مغز و سلامت روانی کودک

فریاد زدن، واکنش «جنگ، گریز یا انجماد» را در کودک فعال می‌کند و مغز را با هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین پر می‌سازد. مقاله‌ای از مؤسسه Jai در سال ۲۰۲۴ توضیح می‌دهد که این افزایش هورمون‌ها باعث خاموش شدن قشر پیش‌پیشانی مغز می‌شود بخشی از مغز که مسئول کنترل تکانه‌ها، تصمیم‌گیری و تنظیم احساسات است.

یعنی کودکانی که تحت استرس ناشی از فریاد هستند، کمتر قادر به تفکر منطقی یا کنترل رفتار خود هستند؛ که در واقع نتیجه‌ای برخلاف هدف تربیتی والدین دارد.

مطالعات MRI نشان داده‌اند کودکانی که به‌طور مکرر در معرض پرخاشگری کلامی قرار دارند، تغییرات فیزیکی در بخش‌هایی از مغز مرتبط با پردازش زبان، تنظیم احساسات و حافظه نشان می‌دهند. این تغییرات عصبی می‌توانند رشد شناختی را مختل کرده و خطر ابتلا به اضطراب و افسردگی در آینده را افزایش دهند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ در مجله Child Development نشان داد که فریاد زدن با نتایجی مشابه تنبیه بدنی همراه است—از جمله افزایش استرس، اضطراب، افسردگی و مشکلات رفتاری. برخلاف انضباط آرام و مداوم، فریاد زدن به‌ندرت رفتار را در بلندمدت تغییر می‌دهد و در عوض ممکن است پرخاشگری را تشدید کرده و چرخه‌ای از تنش و درگیری ایجاد کند. کودکانی که والدینشان زیاد فریاد می‌زنند، اغلب اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و در تنظیم احساسات دچار مشکل هستند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ در BetterHelp روی کودکان ۸ تا ۱۲ ساله از زمینه‌های مختلف نشان داد که تنبیه کلامی شدید، از جمله فریاد زدن، علائم اضطراب را افزایش می‌دهد و ممکن است باعث شود کودکان رفتارهای پرخاشگرانه را نسبت به والدین یا دیگران تقلید کنند. پسرها معمولاً کنترل خود را از دست می‌دهند و دخترها با عصبانیت یا ناامیدی واکنش نشان می‌دهند.

 تأثیر بر سلامت جسمی

استرس مزمن ناشی از فریاد زدن می‌تواند منجر به مشکلات جسمی شود، زیرا سطح کورتیزول بالا باقی می‌ماند. پاسخ فیزیولوژیکی به استرس باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود و در طول زمان می‌تواند به بیماری‌هایی مانند آسم، درماتیت، میگرن و دردهای مزمن منجر شود. این پیامدهای جسمی نشان می‌دهند که محیط عاطفی مستقیماً بر سلامت جسمی تأثیر می‌گذارد.

مرکز رشد کودک دانشگاه هاروارد مفهوم «استرس سمی» را توضیح می‌دهد؛ جایی که فریادهای مکرر می‌توانند پاسخ بیولوژیکی به استرس در کودک ایجاد کنند و استرس مزمن یا سمی باعث تغییر در یادگیری، حافظه و سلامت می‌شود. مطالعاتی که نشانگرهای زیستی استرس را اندازه‌گیری کرده‌اند، ارتباط بین خشم والدین و افزایش کورتیزول در کودکان را نشان داده‌اند. سخت‌گیری والدین با افزایش ترشح کورتیزول در نوجوانی مرتبط است، که نشان‌دهنده تثبیت فیزیولوژیکی استرس در بدن است.

با وجود شواهدی که آسیب‌های فریاد زدن را نشان می‌دهند، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ در قطر نشان داد که حدود یک‌سوم والدین فریاد زدن را نوعی کودک‌آزاری نمی‌دانند و ۷۰٪ آن را کمتر از تنبیه بدنی مضر می‌دانند. این مطالعه که در مجله Family Medicine and Primary Care منتشر شد، تأکید کرد که این شکاف آگاهی نیازمند آموزش سلامت اجتماعی برای تغییر نگرش والدین و ترویج ارتباطات غیرخشونت‌آمیز است.

جایگزین‌های سازنده برای فریاد زدن

تکنیک‌های انضباطی مثبت والدین را تشویق می‌کنند تا احساسات خود را با آرامش بیان کرده و مرزهای روشن را بدون فریاد تعیین کنند. ارتباط محترمانه با کودک، الگوی تنظیم احساسات را نشان می‌دهد و همکاری را تقویت می‌کند. ارتباط مشارکتی به کودکان کمک می‌کند تا خودانضباطی را یاد بگیرند، نه اینکه از روی ترس یا استرس واکنش نشان دهند.

پیش از آن‌که والدین دوباره فریاد «زود باش!» بزنند، ضروری است بدانند که این رفتار چه تأثیرات مخربی بر مغز در حال رشد، سلامت روانی، رفتار و آینده کودک دارد. تحقیقات به‌طور مداوم نشان می‌دهند که فریاد زدن برای تغییر رفتار در بلندمدت مؤثر نیست و به رابطه والد-فرزند آسیب می‌زند. انتخاب ارتباط آرام و حمایت‌گر و ایجاد محیطی امن از نظر احساسی، به کودکان کمک می‌کند شکوفا شوند و در عین حال استرس والدین را کاهش می‌دهد. هر پدر و مادری باید بداند که صبر و درک، از فریاد زدن مؤثرتر است در پرورش کودکانی سالم و با اعتمادبه‌نفس.