جنگ تحریم ها؛ جبهه جدیدی که چین علیه آمریکا گشوده است

تحریریه پارسینه- حمیدرضا اسکندری: پکن با اعمال تحریم علیه دو تا از بزرگترین شرکت‌های تسلیحاتی آمریکا، این پیام را ارسال کرد که این کشور نیز می‌تواند بازی‌ای را انجام دهد که مدت‌ها مورد استفاده آمریکا بوده است. با افزایش نفوذ اقتصادی چین، واشنگتن باید در اتکای بیش از حد خود به استفاده از تحریم‌ها برای مقابله با دشمنان جهانی تجدید نظر کند.

پکن اعلام کرد که «لاکهید مارتین» و «ریتیان تکنالوجیز» را به فهرست «نهاد‌های غیرقابل اعتماد» اضافه می‌کند. به گفته وزارت بازرگانی چین، این دو شرکت آمریکایی به دلیل فروش تسلیحات به تایوان تحریم شده اند.

به نوشته «نیویورک سان»، در حالی که سهام این دو شرکت در بازار‌های مالی بلافاصله پس از اعلام این خبر روز پنجشنبه سقوط کرد، انتظار می‌رود که ضرر آن ناچیز باشد. لاکهید مارتین، بزرگترین شرکت تسلیحاتی جهان، چیزی به چین کمونیست نمی‌فروشد. همچنین شرکت موشکی و دفاعی ریتیان که هدف تحریم‌های پکن قرار گرفته است هم تجارتی با چینی‌ها ندارد.

با این حال، همزمان که رئیس جمهور «شی جین پینگ» تلاش می‌کند تا کشورش از آمریکا به عنوان برترین اقتصاد جهان بگذرد، این سیگنال در واشنگتن مورد توجه قرار گرفته است. روسای جمهور آمریکا حتی زمانی که بودجه نظامی این کشور کاهش داشته است، به طور فزاینده‌ای بر تحریم‌ها برای مجازات دشمنان تکیه کرده اند، اما چشم انداز اعمال تحریم‌های متقابل پکن ممکن است جبهه جدیدی را در شکاف فزاینده میان دو کشور باز کند.

تا قرن بیستم آمریکا علاقه‌ای به اعمال تحریم نداشت. این دیدگاه با تشدید جنگ سرد تغییر کرد و استفاده از تحریم‌ها پس از پایان این دوره برجسته شد. جنگ نخست عراق و پیامد‌های آن، شورای امنیت سازمان ملل متحد را در محور رژیم‌های تحریمی تحت رهبری آمریکا قرار داد.

با این حال، تحریم‌ها در موثرترین حالت با تحریم‌های ثانویه همراه است. این ابزاری است که نهاد‌های غیر تحریمی را که تحریم‌ها را نقض می‌کنند مجازات می‌کند.

زمانی که دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران خارج شد، تحریم‌های یکجانبه‌ای را، از جمله ممنوعیت صادرات نفت این کشور، دوباره اعمال کرد. این تحریم‌ها تا زمانی که آمریکا هر کسی که نفت ایران را می‌خرد از دسترسی به معاملات دلاری محروم می‌کرد، خوب عمل کرد.

این تحریم‌های ثانویه در کم کردن درآمد نفتی تهران مؤثر بود، حتی در حالی که شورای امنیت سازمان ملل متحد از همراهی با آمریکا در جهانی کردن تحریم‌ها خودداری کرد. در مقابل، زمانی که دولت بایدن تحریم‌های ثانویه را کاهش داد و خریداران بالقوه دیگر از عدم دسترسی به بانکداری دلاری هراس نداشتند، فروش نفت ایران از سر گرفته شد، حتی با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا دست نخورده باقی ماندند.

بایدن تحریم‌هایی را علیه روسیه به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین اعمال کرد، اما عمدتاً از حمایت از آن‌ها با تحریم‌های ثانویه خودداری کرد.

ارجحیت دلار در قرارداد ۱۹۴۴ برتون وودز که میان آمریکا، کانادا، کشور‌های اروپای غربی، استرالیا و ژاپن منعقد شد، شکل گرفت. این امر با پیمانی که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با عربستان سعودی منعقد کرد، تقویت شد.

اکنون با توجه به اختلافات میان واشنگتن و ریاض و تلاش چین برای نزدیک شدن به عربستان سعودی که در دیدار شی از ریاض عیان شد، این نگرانی را در محافل غربی ایجاد کرده است که از «پترویوان» (درآمد‌های یوانی حاصل از فروش نفت) صحبت کنند.

اندیشکده «مرکز سوفان» در یک گزارش اشاره کرد که سه کشور تحریم شده که تقریباً ۳۵ درصد از ذخایر اثبات شده نفت جهان را در اختیار دارند، یعنی روسیه، ایران و ونزوئلا، در حال حاضر نفت را با تخفیف و به یوان به چین می‌فروشند.

پس آیا پول چین به زودی به سلطه جهانی دلار پایان می‌دهد و به توانایی آمریکا برای اعمال تحریم‌های دردناک علیه دشمنانش آسیب چشمگیری می‌زند؟

برخی تحلیلگران این اتفاق را نامحتمل می‌دانند، چرا که قانون اساسی و نظام سیاسی قانون محور، آمریکا را به عنوان ضامن قابل اعتمادتری برای ثبات مالی معرفی می‌کند، در حالی که بسیاری از اتفاقات چین به تصمیمات شخص حاکم بستگی دارد. برای نمونه، دو سال سیاست «کووید صفر» آقای شی بسیاری از علاقه‌مندان به یوان را وادار کرد به دلار برگردند.

با این حال، چین دومین اقتصاد بزرگ جهان است و آقای شی قصد دارد از آمریکا پیشی بگیرد. در عین حال، در حالی که آمریکایی‌ها از نمایش قدرت نظامی خودداری می‌کنند، تحریم‌ها به ابزار اصلی این کشور تبدیل شده اند.

ریچارد گلدبرگ، از اعضای ضدایرانی شورای امنیت ملی آمریکا در دولت دونالد ترامپ، به روزنامه راستگرای «نیویورک سان» می‌گوید: «اتکای بیش از حد به تحریم‌ها ناپایدار است. دیدن تحریم‌ها به عنوان وضعیت غایی یک سیاست و نه ابزاری در یک استراتژی گسترده، مشکل ساز است. توازن صحیح در تحریم حداکثری و حداکثر بازدارندگی [نظامی]است.»