علت‌های ناباروری در زنان و مردان

ناباروری می‌تواند ناشی از مشکلی در شما یا همسرتان باشد، یا ترکیبی از چند عامل که مانع باردار شدنتان می‌شوند. خوشبختانه امروزه روش‌های مؤثر و بی‌خطر زیادی وجود دارند که احتمال باردار شدن را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهند.

اصلی‌ترین علامت ناباروری، باردار نشدن است و احتمالاً هیچ علامت بارز دیگری وجود ندارد. گاهی زنانی که نابارورند ممکن است پریودهای نامنظم داشته باشند یا پریود نشوند. در برخی موارد، مردانی که نابارورند ممکن است علائم مشکلات هورمونی را داشته باشند، مانند تغییراتی در رشد مو یا عملکرد جنسی. بیشتر زوج‌ها در نهایت با درمان یا بدون درمان بچه‌دار می‌شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

به‌احتمال زیاد نیازی نیست بابت بچه‌دار نشدنتان به پزشک مراجعه کنید، مگر اینکه دست‌کم یک سال برای باردار شدن تلاش کرده باشید.
اما خانم‌ها در موارد زیر لازم است به پزشک مراجعه کنند:
. ۳۵ سال به بالا دارند و شش ماه یا بیشتر است که تلاش می‌کنند باردار شوند
. بالای ۴۰ سال دارند
. پریودشان نامنظم است یا پریود نمی‌شوند
. پریودهای بسیار دردناک دارند
. مشکلات بارداری شناخته شده‌ای دارند
. اندومتریوز یا بیماری التهابی لگن در آنها تشخیص داده شده
. سقط‌های متعدد داشته‌اند
. تحت درمان سرطان قرار گرفته‌اند
آقایان نیز در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنند:
. تعداد اسپرمشان کم است یا اسپرمشان مشکل دیگری دارد
. سابقهٔ مشکلاتی مربوط به بیضه، پروستات دارند یا مشکلات جنسی دارند
. تحت درمان سرطان قرار گرفته‌اند
. بیضه‌های کوچک دارند یا کیسه بیضه‌شان متورم شده
. سابقهٔ ناباروری در خانواده دارند

علت‌های ناباروری

لازم است تمام مراحل طی تخمک‌گذاری و بارور شدن به‌درستی رخ بدهند تا بارداری صورت بگیرد. گاهی مشکلاتی که باعث ناباروری در زوج‌‌ها می‌شوند در زمان تولد وجود دارند و گاهی در سال‌های بعدی زندگی ایجاد می‌شوند. علت‌های ناباروری می‌تواند فقط مربوط به زن یا مرد و یا مربوط به هر دو باشد. گاهی هم هیچ علتی برای ناباروری پیدا نمی‌شود.

علت‌های ناباروری در مردان
. تولید یا عملکرد غیرنرمال اسپرم به دلیل نهفته بودن بیضه‌ها، نقص‌های ژنتیکی، مشکلاتی در سلامتی مانند دیابت، یا عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا HIV. بزرگ بودن رگ‌ها در بیضه‌ها (واریکوسل) نیز می‌تواند بر کیفیت اسپرم اثر بگذارد.

. مشکلاتی در انتقال اسپرم به علت مشکلات جنسی، مانند انزال زودرس، بیماری‌های ژنتیکی خاص، مانند فیبروز کیستیک، مشکلات ساختاری مانند انسداد در بیضه یا آسیب به اندام‌های تناسلی.
. زیاد در معرض فاکتورهای محیطی قرارگرفتن، مانند سموم و دیگر مواد شیمیایی و تشعشع. دود سیگار، الکل، ماری‌جوانا و استروئید‌های آنابولیک و مصرف داروهایی برای درمان عفونت‌های باکتریایی، فشارخون بالا و افسردگی نیز می‌توانند بر باروری اثر بگذارند. مکرراً در معرض حرارت بودن، مثلاً در سونا یا وان آب داغ هم می‌تواند دمای بدن را بالا برده و بر تولید اسپرم اثر منفی بگذارد.
. آسیب‌های مرتبط با سرطان و درمان آن، از جمله شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی. درمان سرطان می‌تواند تولید اسپرم را تحت‌تأثیر قرار بدهد و این اثر گاهی شدید است.

علت‌های ناباروری در زنان
. اختلالات تخمک‌گذاری که بر آزاد شدن تخمک‌ها از تخمدان‌ها اثر می‌گذارند. این اختلالات شامل اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شوند.
. بالا بودن پرولاکتین، عارضه‌ای که در آن پرولاکتین زیادی در بدن وجود دارد. پرولاکتین هورمونی است که باعث تولید شیر پستان می‌شود و همچنین می‌تواند در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد نماید.
. کم‌کاری و پرکاری تیروئید نیز در سیکل قاعدگی اثر می‌گذارد و موجب ناباروری می‌شود. دیگر علت‌های ناباروری شامل ورزش زیاد، اختلالات خوردن یا تومورها می‌شود.
. اختلالات رحم یا دهانه رحم از جمله پولیپ در رحم یا شکل رحم. تومورهای غیر سرطانی (خوش‌خیم) در دیواره رحم نیز می‌تواند با مسدودکردن لوله‌های فالوپ یا مانع لانه‌گزینی یک تخمک بارور در رحم شدن، ناباروری ایجاد نماید.
. آسیب یا انسداد لوله فالوپ که اغلب در اثر التهاب لوله فالوپ روی می‌دهد. این اتفاق می‌تواند ناشی از بیماری التهابی لگن باشد که اغلب ریشه در عفونت‌های منتقله از راه جنسی، اندومتریوز و یا چسبندگی دارد.
. اندومتریوز که وقتی روی می‌دهد که بافت اندومتر در بیرون رحم رشد می‌کند و می‌تواند بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ اثر بگذارد.
. یائسگی زودرس، یعنی وقتی که تخمدان‌ها دست از کارکردن می‌کشند و قاعدگی پیش از ۴۰ سالگی پایان می‌یابد. هرچند علت این عارضه اغلب ناشناخته است اما فاکتورهایی با یائسگی زودرس مرتبط‌اند، از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی، عوارض خاص ژنتیکی مانند سندرم ترنر یا سندرم ایکس شکننده و پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی.
. چسبندگی‌های لگنی، زمانی ایجاد می‌شوند که بعد از عفونت لگن، آپاندیسیت، اندومتریوز یا جراحی شکم یا لگن، نوارهایی از بافت اسکار در لگن شکل گرفته‌اند و اندام‌های لگنی را به هم چسبانده‌اند.
. سرطان و درمان‌های آن. برخی از سرطان‌ها خصوصاً سرطان‌های اندام‌‌های تناسلی، اغلب باروری زنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. هم پرتودرمانی و هم شیمی‌درمانی می‌توانند سبب ناباروری شوند.

ریسک فاکتورها

خیلی از ریسک فاکتورها برای زنان و مردان یکسان هستند:
. سن: قدرت باروری یک زن تدریجاً با افزایش سن کاهش می‌یابد، خصوصاً در اواسط دهه ۳۰ زندگی، و بعد از ۳۷ سالگی قدرت باروری به‌سرعت افت می‌کند. ناباروری در زنان سنین بالاتر ناشی از کاهش تعداد و کیفیت تخمک‌ها می‌باشد که البته می‌‌تواند شامل بیماری‌هایی نیز شود که بر باروری اثر می‌گذارند. مردان بالای ۴۰ سال نیز نسبت به مردان جوان‌تر، قدرت باروری کمتری دارند.
. مصرف تنباکو: مصرف تنباکو هم در زنان و هم در مردان، قدرت باروری را کاهش می‌دهد و ضمناً اثرگذاری درمان‌های ناباروری را نیز کم می‌کند. سقط جنین در زنان سیگاری بیشتر دیده می‌شود. سیگارکشیدن می‌تواند ریسک اختلال نعوظ در مردان را افزایش داده و تعداد اسپرمشان را نیز کاهش دهد.
. مصرف الکل: مصرف الکل هم در زنان و هم در مردان از دیگر ریسک فاکتورهای ناباروری می‌باشد.
. داشتن اضافه‌وزن: سبک زندگی بی‌تحرک و داشتن اضافه‌وزن، احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد. در مورد مردان، اضافه‌وزن موجب کاهش تعداد اسپرم می‌شود.
. داشتن کمبود وزن: خانم‌هایی که تحت رژیم‌های غذایی بسیار کم‌کالری‌اند و همچنین آنهایی که دچار اختلالات خوردن مانند آنورکسیا یا بولیمیا هستند در معرض ناباروری قرار دارند.
. ورزش‌های سنگین: البته ورزش نکردن و داشتن اضافه‌وزن همان‌طور که گفتیم از ریسک فاکتورهای ناباروری است اما گاهی ورزش زیاد و شدید و سنگین در خانم‌هایی که اضافه‌وزن ندارند موجب مشکلاتی در تخمک‌گذاری می‌شود.

پیشگیری

برخی از انواع ناباروری قابل پیشگیری نیستند، اما روش‌های متعددی برای افزایش احتمال باروری وجود دارند.
زوج‌ها
در روزهای پیرامون تخمک‌گذاری‌، به طور مرتب و چندین بار رابطه جنسی برقرار کنید. حداقل ۵ روز پیش از تخمک‌گذاری و تا یک روز بعد از تخمک‌گذاری روابط جنسی متعدد داشته باشید تا احتمال بارداری‌تان را بیشتر کنید. تخمک‌گذاری معمولاً در میانه سیکل قاعدگی رخ می‌دهد (بین دو پریود).
آقایان
. از مصرف تنباکو و الکل اجتناب کنید. در وان آب داغ و حمام سونا نمانید.
. در معرض سموم صنعتی و محیطی قرار نگیرید.
. دارو زیاد مصرف نکنید، چه داروی تجویزی و چه داروهای غیرتجویزی.
. به طور منظم ورزش کنید.
خانم‌ها
. سیگار نکشید. کشیدن سیگار علاوه بر سلامتی خودتان، سلامت جنینتان را نیز تهدید می‌کند.
. کمتر کافئین مصرف کنید.
. در حد متوسط ورزش کنید. ورزش منظم خیلی مهم است اما با شدت زیاد ورزش‌کردن بر پریودتان اثر می‌گذارد و موجب ناباروری می‌شود.
. وزنتان را کنترل کنید. هم اضافه‌وزن و هم کمبود وزن بر تولید هورمون اثر می‌گذارد./ تبیان