زلزله خاموش در بنیان خانواده

آسیب های طلاق با افزایش نرخ رو به رو رشد آن در جامعه امروزی به امری نگران کننده تبدیل شده است، به طوری که با افزایش طلاق بنیان خانواده‌ها آسیب جدی می‎بیند. بررسی عوامل موثر در بروز و به وجود آمدن طلاق الزام مراجعه به مراکز مشاوره و قانونگذاری در این زمینه را بیشتر از گذشته تبدیل به امری واجب الاجرا می کند.
 

تجربه طلاق برای زن و مرد با توجه به ویژگی های مختص به خود می‌تواند آسیب‌ها و تبعات متفاوتی از جمله ترس از تنهایی و آینده ای نامعلوم، افسردگی، نگرانی از طرد شدن و پذیرفته نشدن از سوی جامعه، مشکلات عاطفی و اقتصادی و ارزیابی اجتماع را به همراه داشته باشد.

از دیدگاه جامعه، زنان پس از طلاق دچار آسیب بیشتری نسبت به مردان می‌شوند، زنان در جریان طلاق ممکن است به دلیل وابستگی شدید عاطفی، عدم استقلال مالی، موضوع سرپرستی کودکان شان و تصمیم گیری در مورد آن متحمل سختی‌های بیشتری شوند، به طوری که زنان در آغاز راه دچار عدم برنامه ریزی و نا امیدی نسبت به آینده و ترس از نگاه جامعه به عنوان زن مطلقه نسبت به یک مرد می‌شوند و این برچسب خود پیامدهای زیانباری را برای آن‌ها به دنبال خواهد داشت، همچنین افسردگی که ناشی از احساس گناه و اضطراب به عنوان مشکلات روانشناختی زنان محسوب می‌شود. زنان معمولا پس از طلاق، توانایی اعتماد خود به فرد دیگر را از دست می دهند.

طلاق زوجین می‌تواند به عنوان راه نجات از جهنمِ زندگی به پایان رسیده باشد که باید برای کاهش بار منفی روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن نهادهای مربوطه اقدام به برنامه ریزی و اجرای اهداف خود کنند.

راحیل شمسایی روانشناس در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران، اظهار کرد: آسیب‌های بعد از طلاق را می‌توان از چند بعد مورد بررسی قرار داد. این افراد که از یک بحران و بحبوحه خلاص شده، پس از طلاق همانند کسانی هستند که از رینگ بوکس خارج شده‌اند و متاسفانه از سوی زوجین برای امر طلاق الزامی برای انجام مشاوره نیست.


آسیب های طلاق
مشاجره و درگیری های پی در پی و روح آسیب دیده آن‌ها سبب شده تا میلی برای مراجعه به مراکز مشاوره نداشته باشند.
شمسایی افزود: اختلال افسردگی، اضطراب، وسواس از جمله آسیب های بعد از طلاق هستند که در رفتارهای افراد به سبب این موضوع مشاهده می‌شوند، مشکلات اقتصادی از جمله اشتغال و مسکن از مهم ترین مشکلاتی به شمار می‌آیند که در مقابل زنان قرار می‌گیرند.

زوجین در صورت داشتن فرزند، به هنگام جدا شدن از یکدیگر با مشکلات عمیق تری رو به رو خواهند شد و کودک آن‌ها به واسطه طلاق، از نظر ذهنی و تربیتی دچار آسیب‌های جدی خواهد شد.

شمسایی یادآور شد: برآورده نشدن نیازهای جنسی یکی از آسیب ها و صدمه های طلاق است که خود را بعد از گذشت زمان بر روح و روان این دسته از افراد جامعه نشان خواهد داد.


طلاق همیشه یک آسیب نخواهد بود
شمسایی ضمن اشاره به اینکه طلاق همیشه آسیب نیست بیان کرد: طلاق به معنای یکی از راه‌های حل مسئله بین زوجین است و نباید نگاه منفی به آن داشت، همچنین نباید به دلیل حضور فرزندان و یا ترس از بین رفتن آبرو، زندگی به بن بست رسیده را پایان نداد.

تاثیر مستقیم و پایان ناپذیر طلاق بر روی کودکان
وی تاکید کرد: آسیب پذیرترین گروه در امر طلاق، کودکان هستند که در درگیری ها و حواشی این موضوع نادیده گرفته می‌شوند، والدین باید نسبت به رفتار خود آگاه باشند تا کودک خود را عاملی برای جدایی مادر و پدرش نداند، آن‌ها همواره باید به فرزند خود یادآوری کنند که او را دوست دارند و تنها ما با یکدیگر توافق نداریم.

وظایف والدین در خصوص آگاهی فرزندان
شمسایی در خصوص وظایف والدین نسبت به فرزندان خود برای پذیرش امر طلاق افزود: هنگامی که تصمیم قطعی به جدایی گرفته می‌شود والدین وظیفه دارند که فرزندان خود را در جریان تصمیم مشترک زندگی خود گذارند و با به وجود آمدن اختلاف های جزئی و درگیری های پایان پذیر نزد فرزندان خود کلمه طلاق را به زبان نیاورند.

فرزندان طلاق
وی در رابطه با آسیب ها و مشکلات فرزندان طلاق در بزرگسالی یادآور شد: افسردگی  و حس سوءظن به طرف مقابل خود در آینده از حس های منفی است که  به سراغ فرزندان طلاق  می آید، همچنین عدم اعتماد به نفس یکی از مشکلاتی است که فرزندان طلاق با آن دست و پنجه نرم می کنند و همچنین این افراد دچار تنش و آسیب در زندگی می‌شوند.

استثناء هم برای فرزندان طلاق وجود دارد
شمسایی ضمن اشاره به اینکه آسیب های طلاق در افراد متفاوت است گفت: آسیب‌های ذکر شده برای تمامی افراد صدق نمی کند و ما شاهد وفقیت های بسیار فرزندان طلاق در حوزه‌های مختلف از جمله زندگی مشترک بوده‌ایم.

الزام مراجعه به مشاوره
وی مشاوره را از مهمترین راهکارهای کاهش آسیب های طلاق عنوان کرد و گفت: بهترین توصیه ما به زوجین در شرف طلاق مراجعه به مراکز مشاوره است تا پس از تصمیم قطعی برای جدایی آسیب ها و مشکلات طلاق را بپذیرند و دوران سوگواری آن را طی کنند و تمرکز خود را بر روی بهبود و ارتقای ابعاد فردی خود بگذارند، همچنین برای زندگی آینده خود برنامه ریزی کنند و اوقات خود را با افرادی طی کنند که حس مثبت در آن‌ها به وجود می آورند و از احساس قربانی بودن خودداری کنند.

ارزیابی اجتماع به پدیده طلاق
شمسایی افزود: نگاه اجتماع به پدیده ازدواج در گذشته منفی بوده اما در جامعه امروزی ایران با پیشرفت شرایط نگاه افراد جامعه به این اتفاق تغییر پیدا کرده و پذیرش آن از سوی خانواده و مردم جامعه افزایش یافته است.

تاثیر طلاق بر مردان
وی یادآور شد: با در نظر گرفتن آسیب پذیری بالای زنان باید گفت، به دلیل تفاوت ویژگی های زنان و مردان در ابراز احساسات خویش، مردان دیرتر از زنان طلاق را پذیرفته و به همین سبب در یک سری موقعیت های خاص نسبت به زنان آسیب پذیرتر هستند و نوع این لطمه با گروه زنان متفاوت است.

جایگاه مشاوره
شمسایی در رابطه با جایگاه مشاوره در قبل و بعد از طلاق افزود: در روانشناسی کلمه ای به نام فراموشی وجود ندارد و فراموشی به کمک مشاوره طرز فکر اشتباهی است، بلکه مشاوره کمک می‌کند تا سازگاری افراد با شرایطی همانند طلاق و یا تک والدی برای تربیت فرزند افزایش پیدا کند که به این واسطه کمتر آسیب ببینند.

بگوییم زنان سرپرست خانوار
وی در خصوص زدن برچسب مطلقه بودن به زنان از سوی افراد و جامعه یادآور شد: در آسیب شناسی زنان بعد از دوران طلاق مسائل بسیاری وجود دارد که باید بررسی شوند همراه کردن عناوین اشتباه کنار اسم زنان همانند مطلقه و یا بی سرپرست از موضوعاتی است که باید برای فرهنگ سازی آن عملکرد موثری داشت و زنان مجرد و سرپرست خانوار می بایست جایگزین این کلمات با بار منفی شوند.

مشکلات اقتصادی زنان پس از طلاق
شمسایی عدم بیمه را یکی از مشکلات اقتصادی زنان پس از طلاق دانست و گفت: دولت در سطح کلان باید برنامه ریزی هایی را برای جلوگیری از آسیب های طلاق انجام دهد و بیمه زنان سرپرست خانوار و اشتغال این گروه از جامعه را فراهم سازد تا از این طریق سهمی در مرتفع کردن مشکلات آن‌ها داشته باشد.

عدم تمایل به ازدواج مجدد
وی قطع ارتباط عاطفی با جنس مخالف را از آسیب های طلاق دانست و افزود: با قطع ارتباط از سوی هر یک از افراد و نیاز به ارتباط داشتن، شخص اقدام به ارتباط متعدد و بدون چارچوب می کند. همچنین تصمیم به عدم ارتباط با جنس مخالف و سرکوب غرایز طبیعی یکی از واکنش‌های افراد بعد از طلاق است اما هر دوی این عملکردها و رفتار اشتباه هستند و باید بعد از گذشت یک سال مجددا وارد رابطه ای با معیار صحیح شوند.

هویت دوگانه
شمسایی تاکید کرد: دوگانگی نقش والدین بعد از طلاق بر روند تربیت و شکل گیری شخصیت کودک موثر خواهد بود و زن و مرد باید بدانند با وجود جدایی از یکدیگر هنوز والدین فرزند خود هستند و هر یک نقش جدا و مستقل از هم دارند و هیچ زمان نمی‌توانند هم پدر و هم مادر باشند.

عوامل موثر در شکل گیری طلاق
وی یادآور شد: مشکلات اقتصادی در رأس  عوامل بروز پدیده طلاق است، همچنین در بعد فرهنگی خانواده ها به دلیل نداشتن تجربه و آگاهی با دخالت های بی موقع در بروز این عوامل موثر هستند، تربیت نادرست خانواده ها باعث می‌شود که زوجین با عدم تحمل و صبوری نکردن در فشارهای زندگی و مهارت نداشتن در حل مسائل آخرین راه را انتخاب کنند و دست به فروپاشی خانواده بزنند.

مقایسه زندگی افراد با خود عاملی برای فروپاشی خانواده
شمسایی گفت: امروزه فضای مجازی موجب شده تا انسان ها باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه کنند، مقایسه زندگی و همسر در خانواده های ایرانی به شکلی بروز یافته که زمینه ساز مشکلات عمیق شده و افراد را به مسیر طلاق نزدیک کرده است.

حالا باید دید با تمام آسیب های فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... که افراد مورد نظر را تا سال های طولانی درگیر خود می‌کند، سازمان‌های مربوطه چه برنامه‌ها و تصمیماتی را اتخاذ کرده اند تا در مسیر پر پیچ و خم پس از طلاق جامعه هدف خود را یاری کنند‌.

دولت و  در جزء کوچک تر وزارت ورزش و جوانان، در هموار کردن مسیر برای افراد مطلقه چه تصمیمات موثری گرفته‌اند. ساختارهای مدیریتی کشور ما باید به گونه ای باشند که فرهنگ ازدواج صحیح به هنگام و به موقع با معیارهای مناسب، به جوانان آموزش داده شود.

همه به خوبی می‌دانیم امر مشاوره از چه میزان تاثیر بالایی برای ازدواج موفق ضروری و لازم است، حالا اگر از میان آمارهای ازدواج موفق بگذریم و به ارقام بالای طلاق برسیم متوجه می شویم که نبود امر مشاوره در پروسه ازدواج چقدر در وقوع طلاق و خصوصا ازدواج های زیر یک سال موثر است.

اگر مشاوره را در مسیر ازدواج به صورت قانونی اجرایی کنیم شاید از تعداد ازدواج های انجام شده در سال کم کند، اما با ازدواج و پیوندهای مستحکمی رو به رو هستیم که در آینده احتمال کمی دارند که با بلای خانمان سوز طلاق مواجه شوند.

ساده انگاشتن امر مشاوره و عدم پیگیری قانونی شدن مشاوره های قبل از ازدواج از مهم ترین ضعف های مدیریتی سازمان های دولتی مربوط به این حوزه است.

با توجه به اینکه جامعه سالم و قوی در درون خانواده ای مستحکم و از هم نپاشیده شکل می گیرد، باید در  سازمان های مربوط به حوزه خانواده و ازدواج افراد در هر سمتی که قرار دارند دلسوز جامعه و مسئولیت پذیر تربیت شوند تا در شرایط امروزی کشور که با آمار بالای طلاق مواجه هستیم هر شخص با توجه به مسئولیت خویش عمل کند تا جامعه و افراد مورد نظر از آسیب های حتمی طلاق به میزان بالایی مصون بمانند.