وضعیت «سندرم ساختمان بیمار» در پرستاران

محیط داخلی و کیفیت هوای داخل ساختمان نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت ساکنان آن دارد. عوامل بسیاری ازجمله آب‌وهوا، سیستم تهویه ساختمان، مصالح ساختمانی، رطوبت، آلاینده‌ها، فعالیت‌های ساکنین ساختمان، مواد و ترکیبات آلی فرار، مونوکسید کربن، گردوغبار در کنار میزان روشنایی، سروصدا و دما در این خصوص تأثیرگذار هستند. درواقع عدم تعادل این موارد و وجود ترکیبات آلی فرار در هوای داخل محیط‌هایی مانند بیمارستان‌ها که ناشی از وجود عواملی مانند بی‌حس کننده‌ها، حلال‌ها و تجهیزات پزشکی، ترکیبات شیمیایی و عوامل بیولوژیک هستند، افراد و کارکنان را در معرض یک مشکل به نام «سندرم ساختمان بیمار» قرار می‌دهد.
 

سندرم ساختمان بیمار باعث ایجاد یک سری نشانه‌های تنفسی مثل تنگی نفس و سرفه، تحریک مخاطی مثل سوزش و خارش چشم‌ها، اشک ریزش، آب‌ریزش بینی و خشکی گلو، نشانه‌های عصبی و روحی روانی مثل ضعف و خستگی، تحریک‌پذیری، گیجی، افسردگی، سردرد و تهوع، فقدان تمرکز و کاهش حافظه و همچنین نشانه‌های پوستی مثل خشکی و خارش پوست می‌شود. در این میان، پرستاران، در معرض عوامل خطر بسیاری قرار دارند که به بهداشت و ایمنی شغلی آن‌ها مرتبط است و زمان طولانی مواجهه با عوامل خطر سلامتی در مقایسه با سایر محیط‌های داخلی، منجر به شیوع بیشتر سندرم ساختمان بیمار در آن‌ها می‌شود.

در این رابطه، محققان دانشگاه شهید بهشتی رشت و دانشگاه علوم پزشکی گیلان پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن به بررسی کیفیت هوای بخش‌های مراقبت ویژه و ارتباط آن با بروز سندرم ساختمان بیمار در پرستاران پرداخته شده است.

این مطالعه تحلیلی بر روی ۱۴۴ پرستار در بخش‌های مراقبت ویژه انجام شده است و در آن، برخی از عوامل فیزیکی و شیمیایی مؤثر بر کیفیت هوای داخل بخش‌ها شامل ترکیبات آلی فرار (اتیل بنزن، زایلن، تولوئن)، مونوکسید کربن، گردوغبار، دما، رطوبت، روشنایی، سروصدا و سرعت جریان هوا توسط تجهیزات کالیبره شده، و نشانه‌های سندرم ساختمان بیمار موردسنجش قرار گرفته‌اند.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، بااینکه عوامل فیزیکی و شیمیایی اندازه‌گیری شده در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌ها، اکثراً در حد مجاز شغلی بودند، پرستاران موردمطالعه، شرایط فیزیکی محیط کارشان را نامناسب گزارش کردند.

بر این اساس، شناسایی و کنترل عوامل زیان‌بار شغلی در بخش‌های مراقبت ویژه می‌تواند از این طریق باعث افزایش رضایت شغلی و ارتقای عملکرد پرستاران گردد.

به گفته ساره جفاکش، محقق دانشکده پرستاری مامایی شهید بهشتی رشت و دیگر همکارانش در این مطالعه، «در بخش‌های مراقبت ویژه موردمطالعه، مقادیر اندازه‌گیری شده عوامل شیمیایی کمتر از حداقل‌های توصیه‌شده بود. ولی دما، رطوبت و صدا بیشتر از حد مجاز و میزان روشنایی نیز کمتر از حداقل مقدار توصیه‌شده بود که نیاز به بررسی دست‌اندرکاران را مؤکد می‌نماید».

آن‌ها می‌گویند: «با توجه به این‌که نزدیک به نیمی از پرستاران شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه، دارای علائم سندرم ساختمان بیمار بودند، این احتمال مطرح می‌شود که علاوه بر کیفیت هوای داخل ساختمان، سایر عوامل مانند تنش زیاد، عدم رضایت شغلی، فرسودگی شغلی می‌توانند بر درک پرستاران از عوامل محیطی محل کار و به‌تبع آن بروز نشانه‌های سندرم ساختمان بیمار مؤثر باشند و باید مورد رسیدگی قرار گیرند».

یافته‌های این پژوهش جالب که در فصل‌نامه علمی تخصصی «طب کار» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد منتشر شده‌اند، می‌توانند مبنایی برای مطالعات آینده در زمینه عوامل روانی، بیولوژیکی و رضایت و فرسودگی شغلی در بخش‌های مراقبت ویژه و ارتباط آن با سندرم ساختمان بیمار باشند.