اندام‌هایی که توانایی ترمیم خود پس از آسیب را دارند

یکی از سوالات رایج مردم در زمینه علوم پزشکی این است که چرا یک اندام پس از آسیب التیام می‌یابد، ولی اندام دیگر این توانایی را ندارد؟ چرا پس از آسیب نخاعی (قطع نخاع)، نخاع ترمیم پیدا نمی‌کند و فرد باید در ادامه زندگی از مشکلات حرکتی رنج ببرد؟ چرا جراحت پوست پس از مدتی خوب می‌شود، اما برخی اندام‌های دیگر توانایی رشد مجدد را ندارند؟

برای پاسخ به این سوالات ابتدا باید به بررسی و تعریف واژه سلول بپردازیم. حتما پیش از این می‌دانستید که بدن از واحد‌هایی به نام سلول ساخته شده است. میلیون‌ها سلول با کنار هم قرار گرفتن ساختار اندام‌های بدن را تشکیل می‌دهند. این سلول‌های از انواع مختلفی تشکیل شده اند و کارکرد متفاوتی دارند.

برای مثال، خون انسان از سلول‌های متفاوتی تشکیل شده است که گلبول‌های قرمز باعث رنگ قرمز آن می‌شوند. برخی سلول‌ها در بدن خاصیت تکثیر شدن دارند و نیز می‌توانند به سلول‌های دیگر تبدیل شوند که در اصطلاح به آن‌ها سلول‌های بنیادی می‌گویند.

برخی اندام‌های بدن که توانایی ترمیم خود پس از آسیب را دارند شامل موارد ذیل می‌شود:

۱- پوست : سلول‌های بنیادی پوست اقدام به تولید سلول‌های جدید برای جایگزین شدن سلول‌های پیر و فرسوده و نیز سلول‌های آسیب دیده می‌کنند. این بدان معناست که زمانی که دست خود را با چاقو می‌برید پس از مدتی شاهد ترمیم آن خواهید بود.

۲- کبد: یکی از موفق‌ترین اندام‌های بدن برای ترمیم خود، کبد است. به دلیل فعالیت سنگین کبد در بدن، سلول‌های آن در معرض آسیب دائمی قرار دارند. هپاتوسیتز (سلول‌های کبدی) همانند سلول‌های بنیادی عمل کرده و به راحتی با تکثیر خود سلول‌های جدید را در کبد تولید و جایگزین سلول‌های آسیب دیده می‌کند.

۳- روده : سلول‌های روده حتی زمانی که فرد کاملا سالم است به طور دائمی در حال تکثیر و جایگزین شدن هستند. فرآیند هضم غذا باعث آسیب دائمی به سلول‌های روده می‌شود که در این زمان سلول‌های بنیادی با تکثیر خود جایگزین آن‌ها می‌شوند.

در کنار اندام‌هایی که توانایی ترمیم خود را دارند، برخی اندام‌ها مانند مغز وجود دارند که گرچه توانایی تکثیر و ترمیم دارند، اما این فرآیند بسیار زمان بر است، زیرا سلول‌های بنیادی در مغز کمتر از دیگر اندام‌ها مانند روده و پوست است.

از معروف‌ترین اندام‌هایی هم که توانایی رشد و ترمیم ندارند می‌توان به سیستم عصبی و به ویژه نخاع اشاره کرد. در صورت آسیب به اندام سیستم عصبی محیطی مانند نخاع، این بخش از بدن فاقد سلول‌های بنیادی لازم برای تکثیر و جایگزین شدن با سلول‌های آسیب دیده است. در نتیجه فرد برای باقی عمر از فلج شدگی رنج خواهد برد.