درباره یک اشتباه دستوری: مقام معظم رهبری

موضوع درباره استفاده نا بجا از عبارت پر بسامد و پر کاربردی است که در رسانه‌ها و منابر و تریبونها زیاد تکرار و از آن استفاده می‌شود و آن چیزی نیست جز: « مقام معظم رهبری ».

به این عبارات توجه کنید:

- مقام معظم رهبری صبح امروز در دیدار جمعی از دانش آموزان ... فرمودند:

- مقام معظم رهبری با صدور حکمی آیت الله ... را به امامت موقت جمعه تهران منصوب کردند.

- مقام معظم رهبری با حضور در بیمارستان ... از آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی عیادت و برای شفای ایشان دعا کردند.

اشکالی که در این جملات وجود دارد این است که « مقام » یک موضوع معنوی است و این موضوع معنوی هیچ‌ گاه سخن نمی‌گوید و حکمی را امضا نمی‌کند و به عیادت کسی نمی‌رود. در حقیقت این صاحب ِ مقام است که چنین کارهایی را می‌کند و در حقیقت این خود ِ شخص ِ « رهبر » است که سخن می‌گوید، حکمی را امضا می‌کند و به عیادت یک فقیه و عالم می‌رود. به عبارت دیگر، مقام ِ رهبر نیست که حرف می‌زند و از جایی بازدید می‌کند، بلکه خود رهبر است.

در نتیجه به کار بردن عبارت ِ « مقام معظم رهبری » در این جملات کاملاً اشتباه است و به جای آن باید از عبارت « رهبر معظم انقلاب » استفاده کرد.

این اشتباه البته در بسیاری موارد دیگر هم صورت می‌گیرد از جمله به کار بردن « ریاست محترم جمهوری » به جای « رئیس محترم جمهوری »، چرا که آنکس که حرف می‌زند و کسی را عزل یا نصب می‌کند مقام ریاست جمهوری نیست، بلکه خود ِ شخص ِ رئیس جمهوری است و «ریاست جمهوری» مقامی است که او موقتاً واجد آن شده است و یا نهادی است که او مدیریت آن را به عهده دارد. همچنین است تعابیر مشابهی مثل « ریاست مجلس شورای اسلامی » به جای « رئیس مجلس شورای اسلامی » و غیره. حتی وقتی برای رئیس یک اداره یا سازمان هم نامه نوشته می‌شود این اشتباه، رایج است که در عنوان از او به « ریاست محترم اداره فلان » یا « مدیریت محترم سازمان بهمان » یاد می‌شود در حالی که باید این عنوان به صورت « رئیس محترم اداره » و « مدیر محترم سازمان ... » نوشته و گفته شود.

بدتر از این تعبیر، عبارتی است که بسیاری از کارمندان روابط عمومی وزارتخانه‌ها برای وزیر مربوط خودشان به کار می‌برند و از او به « مقام عظمای وزارت » یاد می‌کنند!

در همین زمینه، باید به اشتباه مشابهی که قبل از انقلاب رایج نبود اما بعد از انقلاب کاملاً گسترش یافته و به موضوعی بدیهی و صحیح نما تبدیل شده اشاره کرد و آن به کار بردن عبارت غلط « تولیت آستان قدس رضوی» یا « تولیت آستان مقدس حضرت معصومه » است، در حالی که تولیت به سازمان یا اداره‌ای که امر تولی در آن صورت می‌گیرد گفته می‌شود نه به شخصی که «متولی» اداره امور آنجاست. در ضرب المثلهای ما هم به درستی آمده است که « احترام امامزاده با متولی آن است » و نیامده با تولیت آن است! بنابر این برای کسانی چون حجت الاسلام واعظ طبسی نباید تعبیر تولیت آستان قدس را به کار برد و باید از او به عنوان « متولی آستان قدس رضوی » و برای آستان مقدس حضرت معصومه «س» هم به همین ترتیب: متولی آستان مقدس حضرت معصومه «س» .

در مناصب نظامی هم لازم است این دستورالعمل رعایت و مثلاً از به کار بردن « فرماندهی معظم کل قوا » به جای « فرمانده معظم کل قوا » باید اکیداً پرهیز شود، زیرا آنکس که فرمانده نظامیی را منصوب یا سردوشی درجه داران را اعطا می‌کند، فرماندهی (به عنوان مقام) نیست، بلکه خود ِ شخص ِ فرمانده کل قواست.

پ.ن: می‌دانم اصلاح این اشتباه دستوری کار زمانبری است و فوری اتفاق نمی‌افتد، اما انتظار زیادی نیست که دوستان و مدیران رسانه‌های دیداری و شنیداری و مکتوب (روزنامه‌ها و مجلات) با صدور دستورالعمل به کار گیری صحیح این تعابیر برای کارمندان و خبرنگاران زیر مجموعه خود، نسبت به رعایت آن و پاسداشت زبان و ادب فارسی اهتمام بیشتری بورزند و همچنین از دوستان عزیزم در فضای مجازی و پایگاههای خبری پر مخاطب اینترنتی نیز تقاضا می‌کنم با بازنشر این روزنوشت وبلاگی در سایتهای خود به اصلاح این رویه غلط کمک کنند.

اما بیشترین انتظارم از دوستان خوبم در پایگاه اطلاع رسانی رهبر عزیز انقلاب و مدیران سایتهای خامنه‌ای دات آی آر (https://khamenei.ir)و لیدر (https://www.leader.ir) است که با به کار بردن عبارت صحیح «رهبر معظم انقلاب» به جای «مقام معظم رهبری» و نیز اصلاح تدریجی این عبارت در موارد قبلی، بیشترین کمک را در این زمینه کنند. بخصوص که در اخبار مربوط به رهبر عزیزمان تقریباً تمام رسانه‌ها منبع اصلی‌شان همین سایتهاست و اگر اینها درست نویسی را رعایت کنند، دیگران هم تعبیر صحیح را به کار می‌برند.

منبع: وبلاگ تقی دژاکام