پیش فروش ۲۰۰ میلیون بشکه نفت به مردم قطعی شد؟

در حال حاضر پرسش فعالان اقتصادی و حتی بسیاری از شهروندان این است که در صورت تایید و تصویب نهایی، دولت قرار است چه میزان نفت را با چه قیمتی و با چه شرایطی پیش فروش کند؟

نخستین بار رئیس جمهور تقریبا دو هفته قبل به صورت سربسته از بررسی کارشناسی طرحی در شورای عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران قوا خبر داد و از این طرح در صورت تایید و تصویب نهایی به عنوان «گشایش اقتصادی» یاد کرد.

در ادامه هر رسانه‌ای از زاویه‌ای خاص به این خبر پرداخت تا اینکه مشخص شد طرح مورد نظر رئیس جمهور «پیش فروش نفت به مردم» با عنوان اوراق سلف نفتی است؛ طرحی که در این دو هفته سروصدای بسیاری در اقتصاد ایران به پا کرد و همه تحلیل‌ها و نگاه‌ها را به خود معطوف ساخت.

آنچه که مشخص است، کلیات طرح فروش نفت داخلی به مردم در جلسه گذشته شورای عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سرا قوا تصویب شده است، ولی درباره چگونگی اجرای طرح، اختلاف نظر‌های جدی و کارشناسی در این خصوص وجود دارد.

برخی منتقدان جدی می‌گویند طرح پیش فروش دو ساله نفت به مردم، فقط برای جبران کسری بودجه بیش از ۱۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت و نوعی آینده فروشی و بدهکار کردن دولت آینده است.

این در حالی است که رئیس کل بانک مرکزی چنین اعتقادی ندارد. عبدالناصر همتی، انتشار هر گونه اوراق را روش تجربه شده در همه دنیا برای هموارسازی هزینه‌های دولت و کاهش نوسانات اقتصاد کلان دانسته و تاکید کرده است: بحث‌هایی مانند آینده‌فروشی یا بدهکاری دولت‌های آینده، چندان با ادبیات اقتصادی همخوانی ندارد. دولت‌ها همواره با سیاست‌های مالی در اقتصاد حضور دارند.

با این حال، از جلسات کارشناسی دولت خبر می‌رسد که این ایده ابتدا در وزارت نفت مطرح شد، پس از آن کمیته‌ای با حضور رییس سازمان برنامه و بودجه، وزیر نفت و وزیر اقتصاد و امور دارایی تشکیل شد تا ابعاد این طرح را بررسی کنند و بعد در ستاد اقتصادی دولت به بحث گذاشته شد.

این طرح در دو جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران سه قوا مفصل بحث و کلیات طرح تصویب شده و قرار است پس از تایید نهایی خدمت رهبر معظم انقلاب تقدیم شود و پس از آن که ایشان تایید و نظرات اصلاحی را ابلاغ کنند، دولت فورا آن را اجرا خواهد کرد.

در همین حال، رئیس جمهور دستور داده کمیته سازمان برنامه و بودجه و وزیران نفت و اقتصاد به همراه دبیر شورای عالی هماهنگی تا آیین نامه را آماده کنند تا به محض دریافت تاییدیه رهبری، دولت فورا وارد فاز اجرا شود.

براساس اهداف این طرح، این امکان برای مردم ایجاد می‌شود که بتوانند از یک بشکه تا صدهزار بشکه نفت بخرند.

با سازو کاری که برای این طرح آماده می‌شود، به مردم اطمینان داده می‌شود سود آن‌ها در این طرح از سود سالانه بانکی کمتر نشود و تضمین داده شود اگر کسی تعدادی بشکه نفت خریداری کرد، سال آینده در زمان فروش اگر قیمت نفت بین‌المللی که اکنون ۳۸ دلار است، به ۵۰ تا ۶۰ دلار رسید، بتواند نفت را به قیمت روز بفروشد.

در همین حال، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور می‌گوید: ما نمی‌خواهیم اگر مردم در این طرح سرمایه گذاری کنند و قیمت نفت به زیر قیمت امروز مثلا به بشکه‌ای ۳۰ دلار کاهش یافت، ضرر کنند؛ برای همین پیش بینی کردیم براساس نرخ سود بانکی مثلا ۱۷ تا ۱۸ درصد سالانه باشد که مابه التفاوت آن را شرکت نفت ایران تامین می‌کند.

در این طرح نفت به صورت ریالی و بر مبنای ارز نیمایی دلار روز، خرید و فروش مخواهد شد، در زمان فروش هم اگر فرد می‌خواهد نفت را بفروشد به قیمت نفت و ارز نیمایی همان روز پول خود را می‌تواند به صورت ریالی پس بگیرد.

به گفته واعظی، مردم می‌توانند اوراق نفتی این طرح را در بورس انرژی خرید و فروش کنند، ولی در حقیقت زمانی که کسی این اوراق را خرید و مثلا به ۵۰ تا ۶۰ هزار بشکه رسید می‌تواند یک کشتی کوچک اجاره و نفت را صادر کند.

براساس طرح «گشایش اقتصادی» رئیس جمهور و در صوت تایید و تصویب نهایی، پیش فروش قطعی و دوساله ۲۰۰ میلیون بشکه نفت به مردم، با نرخ ۳۸ دلار به ازای هر بشکه و محاسبه ارز نیمایی ۱۸ هزار و ۷۰۰ تومان خواهد بود.

در واقع، ۲۰۰ میلیون بشکه را در ۳۸ دلار ضرب و رقم حاصل را دوباره با نرخ ارز نیمایی - ۱۸ هزار و ۷۰۰ تومان- ضرب کنیم، رقم نهایی بیش از ۱۴۲ هزار میلیارد تومان می‌شود که دولت می‌تواند بخش خیلی زیادی از کسری بودجه خود را تامین کند.

به گفته رئیس کل بانک مرکزی، اوراق سلف نفتی علاوه بر اینکه انتظارات تورمی را مدیریت می‌کند، نسبت به اوراق قرضه هم کم هزینه‌تر و قابل مدیریت‌تر است و همزمان سود بیشتری نیز برای دارنده این اوراق دارد. البته، واضح است که برای موفقیت این طرح، توافق تمام ارکان نظام و با تکیه بر نظرات دقیق کارشناسان، ضروری است.

به هر حال، باید منتظر ماند و دید سرانجام از جلسه آتی شورای عالی هماهنگی اقتصادی باحضور سران قوا طرح فروش داخلی نفت به مردم به تصویب نهایی می رسد و یا اینکه برای همیشه این طرح به اتاق بایگانی کارشناسی منتقل می شود تا شاید روزی در دولت‌های آینده اجرایی شود.