اعطای نوبل فیزیک به مخترعان تکنیک‌های پیشرفته لیزری

برای اولین بار بعد از ۵۵ سال یک زن برنده جایزه نوبل فیزیک شده است

دانا استریکلند از کانادا سومین زنی است که برنده این جایزه می‌شود. دیگر برندگان زن این جایزه ماری کوری و ماریا گپرت-مایر در سال‌های ۱۹۰۳ و ۱۹۶۳ بودند.دکتر استریکلند جایزه امسال را مشترکا با آرتور اشکین از آمریکا و جرارد مورو از فرانسه دریافت می‌کند.این جایزه به پاس کشفیات آن‌ها در زمینه فیزیک لیزری اعطا می‌شود.دکتر اشکین یک تکنیک لیزری اختراع کرده که "موچین نوری" توصیف می‌شود و در مطالعه سیستم‌های بیولوژیکی کاربرد گسترده یافته است.

دکتر مورو و دکتر استریکلند هم راه را برای تولید کوتاه‌ترین و فشرده‌ترین پالس لیزری هموار کردند. تکنیک اختراعی آن‌ها "سی پی ای" (Chirped Pulse Amplification) نام دارد و از جمله در لیزردرمانی برای هدف گرفتن سلول‌های سرطانی و جراحی لیزری برای ترمیم بینایی کاربرد دارد.

دکتر استریکلند در گفت و گویی با بی بی سی گفت: برای او هم "تعجب آور" بود که ۵۵ سال از آخرین باری که یک زن برنده این جایزه شد می‌گذرد.با این حال او تاکید کرد که هرگز در عالم حرفه‌ای شاهد "رفتار نابرابر" با خود نبوده است. او همچنین از دستاورد دو برنده دیگر امسال که مرد هستند تمجید کرد و آن‌ها را مستحق این جایزه دانست.

جرارد مورو و آرتور اشکین

پیش از این ماریا گپرت-مایر فیزیکدان آلمانی-آمریکایی در سال ۱۹۶۳ به خاطر کشفیاتی در زمینه هسته اتم برنده این جایزه شده بود.فیزیکدان لهستانی الاصل ماری کوری هم در سال ۱۹۰۳ در کنار شوهرش پی یر کوری و آنتوان آنری باکرل به خاطر تحقیقات در زمینه رادیواکتیویته برنده نوبل فیزیک شد.ارزش این جایزه ۹ میلیون کرون سوئد - تقریبا معادل یک میلیون دلار - است.

دکتر استریکلند که در دانشگاه واترلو در کانادا تحقیق می‌کند در واکنش به خبر دریافت جایزه گفت: "اول از همه فکر می‌کنید چه خبر عجیبی، پس این اولین واکنش من بود. دیگر اینکه از خود می‌پرسید اصلا خبر واقعی هست. ""در مورد اینکه مشترکا با جرارد برنده می‌شوم خیلی خوشحالم، چون او سوپروایزر و مربی من بود و سی پی‌ای را به مراحل عالی رساند پس مسلما مستحق این جایزه است؛ و خیلی خوشحالم که آرتور اشکین هم برنده این جایزه می‌شود. "

او افزود: "کشفیات او در مراحل اولیه این رشته آنقدر زیاد بود که اجازه داد دیگران با کمک آن به دستاورد‌های بزرگی برسند و واقعا عالی است که دستاورد او به رسمیت شناخته می‌شود. "موسسه فیزیک آمریکا (ای آی پی) در بیانیه‌ای به برندگان تبریک گفت: "کاربرد‌های بی شماری که مطالعات آن‌ها ممکن کرده، مثل جراحی چشم با لیزر، لیزر پتاواتی، و امکان به تله انداختن و مطالعه ویروس‌ها و باکتری‌ها به صورت منفرد نویدبخش دستاورد‌های بیشتر در آینده است. "

در این بیانیه آمده است که وجود یک زن در میان برندگان امسال به آن جنبه‌ای تاریخی می‌دهد.


پیشرفت‌های بزرگ در فیزیک لیزر

تا پیش از دستاورد بی سابقه دکتر استریکلند و دکتر مورو، نیروی پالس‌های لیزری حتی در اوج آن محدود بود، چون با افزودن بر شدت و قدرت لیزر، وسایل تولیدکننده آن نابود می‌شد.

محققان برای دور زدن این مشکل ابتدا پالس‌های لیزری را در زمان کش دادند تا از قدرت آن در اوج بکاهند، بعد آن‌ها را تقویت و در نهایت فشرده کردند.وقتی یک پالس لیزری در زمان فشرده و کوتاه‌تر می‌شود، نور بیشتری در یک فضایی کوچک می‌گنجد. این به طور چشمگیری بر شدت پالس می‌افزاید.

تکنیک دکتر استریکلند و دکتر مورو موسوم به "سی پی ای" تبدیل به استانداردی برای تولید لیزر‌های فشرده و قوی شد.آرتور اشکین هم یکی از آرزو‌های قدیمی داستان‌های علمی-تخیلی را جامه عمل پوشید: استفاده از فشار پرتو‌های نور برای جابجایی اجسام فیزیکی. او با این دستاورد در واقع موچینی نوری اختراع کرد که امروز برای گرفتن ذرات، اتم ها، ویروس‌ها و سلول‌های زنده استفاده می‌شود.

او ابتدا تلاش کرد با استفاده از نور لیزر ذرات کوچک را به سوی مرکز اشعه هدایت کند و آن‌ها را آنجا نگه دارد.او در سال ۱۹۸۷ از این موچین نوری برای به به دام انداختن باکتری‌ها بدون آسیب رساندن به آن‌ها استفاده کرد. این شیوه اکنون کاربرد گسترده‌ای در مطالعه سازوکار حیات دارد.