مراسم عید فطر در فرهنگ مردم ایران

 

به گزارش پارسینه، عیدسعید فطر پس از یک ماه عبودیت و عبادت مومنان روزه دار و در مهمانی خدا می‌رسد و مردم شهر و روستا‌های ایران مانند دیگر مسلمانان جهان این روز مبارک را با برپایی آداب و رسوم و سنن خاص خود باشکوه فراوان گرامی می‌دارند.

۱- استقبال از عید فطر: اولین رسم در پشتیبانی رسوم عید فطر مراسم استقبال است که غالباً در هفته آخر ماه رمضان انجام می‌گیرد به طور مثال در آبادان و خرمشهر در آخرین هفته از ماه مبارک رمضان، مردم اقدام به خانه تکانی می‌کند و برای خرید شیرینی آجیل، گل یاس، راهی بازار می‌شوند در بیرجند هم مردم با چراغانی کردن سر در مساجد و معابر به استقبال عید می‌روند. در زاهدان و برزک کاشان هم مردم با خانه تکانی، خرید لباس نو، میوه، شیرینی و بانوان با حنا بستن به استقبال عید می‌روند

۲- رویت هلال ماه شوال: در آخرین شب از ماه مبارک رمضان بسیاری از مردم در نقطه‌ای بلند به افق چشم می‌دوزند تا با رویت هلال ماه شوال با رمضان وداع کنند مثلاً در یزد مردم پس از رویت هلال ماه نو، به سبزه و قرآن و چهره کودکان و آب روان نگاه می‌کنند و صلوات می‌فرستند.

۳- مراسم وداع با ماه رمضان در آخرین روز ماه رمضان و شب عید فطر
الف) برپایی مجالس دعا و ختم قرآن
ب) احیا در شب عید فطر
در شب عید فطر مردم به منظور برپایی مراسم احیا پس از غروب آخرین روز ماه رمضان غسل می‌کردند و سپس تا اذان صبح در مسجد می‌ماندند و به خواندن نماز‌های واجب و مستحب می‌پرداختند و استغفرالله می‌گفتند
ج) الوداع خوانی
در کازرون شب عید فطر مداحان و نوحه خوانان" الوداعی" می‌خواندند که بخشی از ادبیات از این قرار است:‌ای بهترین ماه ها، ماه مبارک الوداع دیگر کجا ببینم ترا، ماه مبارک الوداع.

۴- نماز عید فطر
اگر چه نماز عید فطر واجب نیست، اما به دلیل استقبال همگان به ویژه آنان که موفق به روزه گرفتن شده اند در تمامی شهر‌های ایران از چند روز قبل از عید مسئولین و رابطین آن‌ها ، مساجد، بقاع متبرکه و مصلی‌ها را برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر نماز عید آماده می‌کنند تا این رفتار عبادی-سیاسی هر چه باشکوه‌تر برگزار گردد.

۵- زکات فطریه
در برازجان فطریه را شب عید از اموالشان جدا می‌کنند و روز عید پس از نماز، فطریه را به اقوام نیازمندشان یا به فقرای دیگری می‌دادند.

۶- زیارت اهل قبور و خیرات برای اموات
در کرمان روز عید پس از نماز عید فطر برای فاتحه خوانی ابتدا بر سر مزار شهدا و سپس بر سر مزار اموات خود می‌روند و قرآن می‌خوانند.

۷- مهمانی
مراسم دید و بازدید در اعیاد گذشته متداول بود و چنانکه در قاضی جهان اذر شهر پس از برپایی نماز عید نوه‌های که برای اولین بار روزه گرفته بودند برای گرفتن هدیه یا جایزه به دیدار پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌رفتند.

۸- هدایای عید فطر
در بردسیر، روز عید فطر هر جوانی که نامزد داشت برای خانواده نامزد خود هدایایی می‌فرستاد. مقدار هدایای متناسب با توانای و بنه مالی خانواده داماد بود کسانی که توانایی مالی بیشتری داشتند گوسفند فربه‌ای را که پشت آن را به حنا بسته بودند به همراه دستبند طلا یا نقره و مقداری شیرینی و کله قند به خانه نامزد خود می‌فرستادند و ظهر روز عید خانواده پسر به عنوان عید دیدنی به خانه دخترمی رفتند و خانواده دختر از مهمان‌ها پذیرایی می‌کردند؛ بنابراین شب و روز عید فطر در فرهنگ دینی از جمله شب‌ها و روز‌های شریفی است که در فضیلت و ثواب عبادت در این دو موعد مقدس احادیث بسیاری نقل شده است و مردم ایران اسلامی با تاسی به سیره عملی معصومین به انجام اعمال با آداب و تشریفات خاصی می‌پردازند و، چون فرهنگ دینی با تار و پود زندگی مردم گره خورده جزئی از فرهنگ مردم شده است.

منبع: معرفی و تحلیل گزیده‌ای از مراسم عید فطر در فرهنگ مردم ایران، شهرزاد دوستی، مجله فرهنگ مردم ایران، شماره ۱۳ تابستان ۱۳۸۷.