پایان غم انگیز یک جشن

تحریریه پارسینه:  پس از مدت‌ها مذاکره‌های کج دارو مریز، هفته گذشته توافقنامه خرید ۸۰ فروند از ۱۰۰ فروند هواپیمای بوئینگ، به امضا رسید و خبر به سرانجام رسیدن این قرارداد، بازتاب وسیعی در رسانه‌ها داشت. با وجود اینکه  نشست مشترک مقامات ایران ایر و بوئینگ برگزار شد اما در حال حاضر انتقاداتی مبنی بر اینکه  در سایت رسمی این شرکت اسمی از قراداد رسمی بیان نشده و بوئینگ توافقات صورت گرفته را یک تفاهم نامه می‌داند مطرح شده است.

بسیاری از کارشناسان امضای این قرارداد را مهمترین موفقیت وزارت راه و شهرسازی و شخص آخوندی طی سه سال گذشته دانستند  در این میان برخی رسانه‌ها ابهاماتی را مطرح کردند در رابطه با بیانیه فروش سایت بوئینگ درباره عدم ثبت سفارش خرید ایران ، زمان رفع موانع احتمالی و همچنین نحوه تامین مالی این قرارداد!

با این حال، هرکدام از نمایندگان مجلس خواستار بیان توضیحاتی از سوی وزیر راه و شهرسازی شدند. محمد دامادی عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، در خصوص این تفاهمنامه گفته است که اقدام برای خرید هواپیماهای بوئینگ، گام مثبتی است ولی نحوه عملکرد در این قرارداد اهمیت بالایی دارد. او با بیان اینکه هنوز قرارداد مذکور به مجلس شورای اسلامی نیامده و نماینده ها بطور کامل از مفاد آن اطلاع دقیقی ندارند، افزود: بطور حتم افرادی در بدنه وزارت راه وشهرسازی  که به مسایل حقوقی اشراف دارند تمام بندهای تفاهم نامه خرید هواپیما را به دقت بررسی کرده اند.

نماینده مردم ساری در مجلس تصریح کرد: باتوجه به تجربیات پیشین نمی توان به راحتی به طرف آمریکایی اعتماد کرد و وزارت راه وشهرسازی موظف است تمام جوانب منفی این امر را هم مدنظر قرار دهد. سیداحسن علوی، از دیگر اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: از وزیر راه و شهرسازی خواسته ایم تا تفاهم‌نامه با بوئینگ را برای اطلاع بیشتر نمایندگان به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.

اما با وجود بی‌اعتمادی‌هایی که نسبت به طرف‌های خارجی دیده می‌شود، مسئولان هنوز امیدوارند و اعتقاد دارند که  بویئنگ به تعهدات خود در قبال ایران عمل خواهد کرد هرچند که تحویل هواپیماها در یک بازه زمانی ده ساله صورت می گیرد. البته با آمدن ترامپ این توافقات شاید سمت وسویی تازه ای به خود بگیرد باید منتظر دید که سرانجام این تفاهمنامه به کجا ختم شود.

 یکی از مسائلی که اخیرا مورد توجه مجلس قرار گرفت استیضاح وزیر راه و شهرسازی بود که برخی ها انعقاد قردادها و بزرگ جلوه دادن تفاهمنامه بوئینگ را یک جریان سیاسی می‌دانند که در پی استیضاح وزیر شکل گرفت. نمایندگان معتقدند که مشکلات زیر ساختی متعددی در حوزه راه وشهرسازی وجود دارد که برای بازسازی این زیرساخت‌ها نیاز به بودجه ۱۶۷هزار میلیارد تومانی است درحالیکه فقط ۸هزار میلیارد تومان ازبودجه سهم این وزارتخانه شده است.

آنچه که هفته گذشته میان ایران ایر و بوئینگ امضا شد، به استنادات سخنان مقامات بوئینگ که در وبسایت رسمی این شرکت نیز بازتاب داشت، یک یادداشت تفاهم(MOU) بوده است؛ یادداشت تفاهم اغلب در مواردی امضا می شود که طرفین قصد ایجاد تعهدات حقوقی را ندارند یا در موقعیتی نیستند که بتوانند تعهد حقوقی الزام‌آوری را ایجاد نمایند و صرفاً می‌خواهند برای مذاکرات آینده برنامه‌ریزی داشته باشند  یا نحوهٔ اجرای توافق را مشخص کنند.  درحالی که قرارداد برخلاف تفاهم نامه، به گونه‌ای تنظیم می شود که الزامات لازم برای تعهد دوطرف را ایجاد می کند و عدول از بندهای آن هم موجب ضمان می شود که در گفته های طرفین ماجرا(نمایندگان بوئینگ و ایران ایر) بعد از مراسم روز یکشنبه گذشته، نشانی از ضمانت های لازم برای تعیین سود و باز پرداخت تعهدات، چگونگی پرداخت مالی، تعیین مرجع دعوا در صورت عدم پایبندی طرفین و ... وجود ندارد.

مسئولان بوئینگ بعد از مراسم یکشنبه گذشته در سخنانشان که در سایت بوئینگ هم بازتاب یافت، از اسناد امضا شده برای فروش ۸۰ فروند بوئینگ به ایران بعنوان MOU   (Memorandum of understandin) یا توافق نامه غیررسمی یاد کردند و هیچ سخنی مبنی بر قطعی بودن اسناد مطرح نکردند و مشخص نیست چرا مسئولان وزارت راه و شهرسازی ایران این تفاهم نامه را یک قرارداد قطعی جلوه دادند. بخصوص آنکه اگر اسناد مبادله شده در یکشنبه گذشته، یک قرارداد قطعی می‌بود، باید سفارش ساخت ۸۰ فروند هواپیمای ایران طبق روال رسمی این شرکت، به بخش «سفارشات» وبسایت شرکت بوئینگ افزوده می شد تا فرایند ساخت و تحویل این سفارشها برای همگان قابل رصد و اطلاع گیری باشد، حال آنکه چنین اتفاقی رخ نداد و با وجود گذشت یک هفته از مراسم روز یکشنبه، هنوز بوئینگ سفارش ۸۰ فروندی ایران را در وبسایت خود اضافه نکرده است.

باتوجه به اینکه لازمه یک جامعه رو به پیشرفت وجود صراحت و روشنی در کلام دولتمردان و مسئولان کشور است اما مسئولان ایرانی اعتقادی به این اساس ندارند و همیشه موضوعات مختلف لابه لای ابهاماتی پیچیده می شود و سپس به دست فراموشی سپرده  خواهد شد.  در این میان قرارداد خرید هواپیما از بوئینگ موضوعی ملی و حیثیتی است و اعلام جزییات آن می تواند در آگاه سازی افراد جامعه نقش بسیاری داشته باشد و ابهامات برخی کارشناسان حوزه حمل و نقل درباره این خرید را رفع کند.

بنابر شواهد موجود و صحبت‌های مطرح شده اخبار منتشر شده از سوی رسانه ها، فضایی را به وجود آورد تا دستاوردهای دولت یازدهم را به شکل غیرقابل باوری بزرگ جلوه داده شود اما در حقیقت صحبت های ردو بدل شده دوطرف،  صرفا یک تفاهم نامه را رقم زده و هیچگونه مسئولیت حقوقی برای مقامات بوئینگ جهت ساخت و تحویل ۸۰ فروند هواپیما به ایران ایجاد نمی کند. بر این اساس هیچ تفاهم نامه قطعی وجود ندارد. ضمن اینکه به گفته کارشناسان برخی شواهد حاکی از آن است که با توجه به تجربه تلخ ایران در امضای تفاهمنامه و فرجام هایی که در گذشته از سرگذرانده بنابراین نباید به این تفاهمنامه‌ها دل بست.