دلواپسان عهد فتحعلیشاه قاجار
به گزارش پارسینه به نقل از فرارو، عامل بسیاری از جنگهای خانمان سوز بشری ناآگاهی، تعصبات عقیدتی و لجاجتهای شخصی بوده است. در هنگامه برخاستن بحران، آنچه اول از همه خاموش می شود صدای عقلانیت و واقع نگری است و در این بحبوحه وای به حال سیاستمدارانی که گوششان را بر سخن عقلای قوم بسته و دل در گرو نعره های کسانی بندند که بدون توجه به عقوبت کار خویش، دم از «بریدن سر دشمن» و «آتش زدن» و «کشتن و کشته شدن» می زنند.
در این یادداشت نگارنده بر آن است تا با ذکر چند مثال تاریخی از دوران فتحعلیشاه قاجار (در 200 سال پیش) نشان دهد که ترکیب «جهل و نااگاهی از سیاست جهانی» با «تعصب و لجاجت شخصی» چگونه می تواند پیامدهای مخربی برای حیات یک ملت و تمامیت ارضی آن بدنبال داشته باشد. مطالعه تاریخ جنگهای ایران و روسیه (بویژه در دور دوم) نشان می دهد که چگونه کنار هم قرار گرفتن دو فاکتور «جهالت و تعصب» در عرصه سیاست خارجی کشور به از دست رفتن حدود یک سوم از حاصلخیزترین سرزمینهای ایران، نفوذ استعماری 100 ساله روسیه بر کشور، کشته شدن هزاران جوان بیگناه و پرداخت غرامت سنگین منجر گردید.
الف- تعصب و لجاجت دلواپسان جنگ افروز
ده سال پس از اینکه ایران در دور اول جنگ با روسیه شکست سختی خورد و تن به عهدنامه گلستان داد، در حالی که هنوز خانواده های ایرانی داغدار بودند و کودکان زیادی یتیم شده بودند بار دیگر زمزمه جنگ با «اروس» (روسیه) توسط تندروهای مذهبی و ایدئولوگهای متعصب (دلواپسان آن زمان) بلند شد. تحریک فتحعلیشاه برای آغاز «جهاد»ی دیگر در جبهه روسیه و ناآگاهی مفرط او از اوضاع نظام بین الملل سرانجام وی را به همراهی با موج دلواپسان واداشت.
شاه متاثر از فضای هیجانی ایجاد شده، برای تهیه مقدمات جنگ عازم تبریز شد و شبی در حالی که شمشیر معروف نادری را بر کمر بسته بود تمام علما و سرداران نظامی و وزرای خویش را برای مشورت فراخواند. پس از انجام مراسم دعا و ثنا برای سلامت «ذات اقدس ملوکانه» و آرزوی دوام و قوام دین مبین، نوبت به اظهار نظر درباره جنگ رسید. همه کسانی که مورد سئوال قرار گرفتند، بدون استثنا، پس از بیان مراتب جان نثاری و ابراز آمادگی برای نوشیدن شربت شهادت، موافقت خود را با جنگ اعلام کردند.
در این میان فقط یکی از صاحب منصبان کاردان آذربایجان به نام «میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» در برابر جو غالبی که دلواپسان در مجلس ایجاد کرده بودند ایستاد و با جنگ مخالفت کرد. وقتی شاه علت مخالفت وی را جویا شد، قائم مقام گفت:
«اعلیحضرت چه مبلغ مالیات می گیرد؟»
شاه پاسخ داد: «شش کرور»
قائم مقام: «دولت روس چه مبلغ مالیات می گیرد؟»
شاه: «می شنوم ششصد کرور»
قائم مقام عرض کرد: «به قانون حساب، کسی که شش کرور مالیات می گیرد با کسی که ششصد کرور عایدات دارد از در جنگ در نمی آید»!
این اظهار نظر واقع بینانه همهمهای در مجلس براه انداخت و باعث شد متعصبین سخت بر وی بتازند و حتی او را به داشتن روابط پنهانی با روسها متهم کنند که در نتیجه این مسئله وی از مقام خود خلع و به مکان دوری در خراسان تبعید شد. دست آخر فتحعلیشاه مجلس را با شعری اینچنین باب دل دلواپسان به پایان برد:
کشم شمشیر مینایی / که شیر از بیشه بگریزد
زنم بر فرق پسکوویچ (ژنرال روس) / که دود از پطر (پادشاه روس) برخیزد!
پوچ بودن این شاخ و شانه کشی ها وقتی آشکار شد که طبق پیش بینی قائم مقام لشکر فتحعلیشاه شکست خفت باری از روسها خورد و تحمیل عهدنامه ترکمن چای به ایران اشتباه مهلک دلواپسان را به اثبات رساند.
ب- ناآگاهی جنگ افروزان از نظام بین الملل
ناآگاهی فتحعلیشاه قاجار و دولتمردانش از نظام بین الملل و معادلات قدرت در عرصه سیاست خارجی حیرت انگیز بود، اوج این ناآگاهی در نامه وی به سفیرش در استانبول هویداست بویژه وقتی که از او می خواهد «در باب فرنگ» تحقیق کند:
«در باب فرانسه غوررسی (بررسی) خوبی بکن و ببین فرانسه هم یکی از ایلات فرنگ است یا گروهی و ملکی دیگر است؟ بناپارت نام، کافری که خود را پادشاه فرانسه می داند، کیست و چه کاره است؟... درباب انگلستان تحقیق جداگانه و علی حده بکن و ببین از چه قماش مردم و از چه قبیل قوم اند؟ اینکه می گویند در جزیره ای ساکن اند، ییلاق و قشلاق ندارند و قوت قالبشان ماهی است راست است یا نه؟ اگر راست باشد چطور ممکن است یکی در جزیره بنشیند و هندوستان را فتح کند؟... همچنین صرف مساعی و اقدام بنما و بفهم در میان انگلستان و لندن چه نسبت است؟ آیا لندن جزئی از انگلستان است یا انگلستان جزئی از لندن؟... (در آخر) ببین که احسن طریق برای هدایت فرنگیان گمراه به شاهراه اسلام و بازداشتن ایشان از اکل میته (خوردن مردار) و لحم خنزیر (گوشت خوک) کدام است؟»
قابل پیش بینی است فردی که تا این حد از بدیهی ترین تحولات و اصول نظام بین الملل ناآگاه باشد خود را «قبله عالم» و «قطب امکان» تصور نماید و ملتی را نیز در پی جهالت خویش به ورطه نابودی کشاند.
پی نوشت:
تجربه تاریخی ثابت نموده است که مشکلات و تضاد منافع موجود در عرصه روابط خارجی میان کشورها هیچ راه حل موثر و کم هزینه ای جز دیپلماسی ندارد و دیپلماسی فقط وقتی می تواند موفق شود که «عاری از روح جنگاوری» باشد! و تا وقتی که صدای فریاد دلواپسان (همان میراث داران متعصب و ناآگاه عصر قجری) این چنین بلند است، امیدی به شنیده شدن صدای عقلای قوم نیست.

عجیب ترین مگس دنیا+ عکس

خاموشی به احترام زمین+ تصاویر

جشن نوروز با اجرای دفنوازان و تنبورنوازان زن و مرد در طاقبستان + تصاویر

از قطار تا دریاچه؛ امکانات جالب بوستان بعثت تهران + عکس

جشن بزرگ نوروز در خواف با دوتار نوازی دیدنی + فیلم

لحظه بوسیدن دست پدر دختر حافظ قرآن توسط روحانی در پخش زنده + فیلم

خواص عجیب ترین گل دارویی +عکس

جشن نوروزگاه روستای حیدره قاضیخانی همدان+ تصاویر
تغییر عقیده شروین حاجی پور درباره ایرج طهماسب! + عکس (۳ نظر)
کشف قایق اشراف زاده مصری در یک دالان مخفی + تصاویر (۲ نظر)
صحنه دیده نشده از انتقادات ایرج طهماسب علیه رژیم پهلوی + فیلم (۲ نظر)
کنایه سنگین ابطحی به امیرعبداللهیان+ عکس (۲ نظر)
حمله چند خانم بی حجاب به یک زن محجبه در قم + فیلم (۱ نظر)
دختر ۱۴ ساله کوچکترین مادر ۱۴۰۱ ایران شد + فیلم (۱ نظر)
دردناک ترین ماشین شکنجه تاریخ چگونه سازنده اش را قربانی کرد؟ + عکس (۱ نظر)
قهرمانی تاج در آسیا با کمک بازیکنان پرسپولیس بود؟ + فیلم (۱ نظر)
لحظه بوسیدن دست پدر دختر حافظ قرآن توسط روحانی در پخش زنده + فیلم (۱ نظر)
تفنگ معروفی که صدام حسین با آن حمله به ایران را اعلام کرد + تصاویر (۱ نظر)
استایل متفاوت و خاص مریم کاویانی لب دریا+ عکس (۱ نظر)
تیتر عجیب شارلی ابدو برای مکرون (۱ نظر)
واکنش کنعانی به مواضع نتانیاهو و سوناک علیه ایران (۱ نظر)
قربانیان کرونا دو رقمی شد/شهرهای قرمز کرونایی به سیزده شهر افزایش پیدا کرد (۱ نظر)
رقص و حرکات موزون حامد آهنگی وسط ویژه برنامه نوروزی با اجرای جواد یساری+ فیلم (۷۶ نظر)
روسیه هواپیمای ۶ میلیارد دلاری خود را آزمایش کرد (۴۶ نظر)
پیشنهاد بیشرمانه محمود شهریاری به الهام چرخنده!+ فیلم (۲۹ نظر)
خبرساز شدن پهپاد جدید ایرانی در رسانه های خارجی + فیلم (۲۷ نظر)
نخ کردن سوزن به ساده ترین شکل ممکن + فیلم (۲۴ نظر)
اولین عکس از سوخوهای آماده تحویل به ایران (۲۱ نظر)
پاسخ عجیب مجری معروف به توهین به علی دایی در تلویزیون + فیلم (۱۷ نظر)
حیرت انگیزترین رژه نظامی تاریخ جهان را از دست ندهید+ فیلم (۱۱ نظر)
دعای تحویل سال نو با صدای استاد شجریان+ فیلم (۱۰ نظر)
وزیر خارجه آمریکا قسم خورد که با ایران توافق نمیکند! (۸ نظر)
جشن تماشایی آغاز نوروز در تاجیکستان+ فیلم (۷ نظر)
شروع به کار تاکسی پرنده در امارات+ فیلم (۷ نظر)
رنگ زیباترین اسب جهان حیرت زده تان می کند+ فیلم (۶ نظر)
طالبان تجلیل از نوروز را ممنوع کرد/ جشن غیراسلامی است (۶ نظر)
رادارگریزترین جنگنده آمریکا از سیستم راداری ایران در امان نیست +جزئیات (۷۹ نظر)
رقص و حرکات موزون حامد آهنگی وسط ویژه برنامه نوروزی با اجرای جواد یساری+ فیلم (۷۶ نظر)
محیط دایره را به سبک خانم معلم قائمشهری به دست بیاورید+ فیلم (۶۷ نظر)
چرا نباید با مرد مسن ازدواج کرد؟ (۶۰ نظر)
عاقبت سرباز روس که با اسلحه قصد سرنگونی کوادکوپتر را داشت+ فیلم (۱۶+) (۵۸ نظر)
معامله خصمانه جمهوری آذربایجان و اسرائیل علیه ایران (۵۲ نظر)
روسیه هواپیمای ۶ میلیارد دلاری خود را آزمایش کرد (۴۶ نظر)
هواپیمای نظامی یاسین ایران چگونه ساخته شده است؟+ جزئیات (۴۰ نظر)
تصمیم صدام برای تسویه حساب تاریخی با ایران+ فیلم (۳۸ نظر)
مخوف ترین جنگنده سیاه روسیه به پرواز در آمد+ فیلم (۲۹ نظر)
سکانس مرگ تراژدیک جری در قسمت پایانی کارتون تام و جری+ فیلم (۲۹ نظر)
عکسی تلخ از شهلا ریاحی در خانه سالمندان (۲۹ نظر)
مصاحبه جالب صدا و سیما با تفنگدار آمریکایی در عراق که فارسی بلد بود + فیلم (۲۹ نظر)
پیشنهاد بیشرمانه محمود شهریاری به الهام چرخنده!+ فیلم (۲۹ نظر)
رادارگریزترین جنگنده آمریکا از سیستم راداری ایران در امان نیست +جزئیات (۷۹ نظر)
رقص و حرکات موزون حامد آهنگی وسط ویژه برنامه نوروزی با اجرای جواد یساری+ فیلم (۷۶ نظر)
محیط دایره را به سبک خانم معلم قائمشهری به دست بیاورید+ فیلم (۶۷ نظر)
چرا نباید با مرد مسن ازدواج کرد؟ (۶۰ نظر)
عاقبت سرباز روس که با اسلحه قصد سرنگونی کوادکوپتر را داشت+ فیلم (۱۶+) (۵۸ نظر)
معامله خصمانه جمهوری آذربایجان و اسرائیل علیه ایران (۵۲ نظر)
روسیه هواپیمای ۶ میلیارد دلاری خود را آزمایش کرد (۴۶ نظر)
هواپیمای نظامی یاسین ایران چگونه ساخته شده است؟+ جزئیات (۴۰ نظر)
تصمیم صدام برای تسویه حساب تاریخی با ایران+ فیلم (۳۸ نظر)
مخوف ترین جنگنده سیاه روسیه به پرواز در آمد+ فیلم (۲۹ نظر)
سکانس مرگ تراژدیک جری در قسمت پایانی کارتون تام و جری+ فیلم (۲۹ نظر)
عکسی تلخ از شهلا ریاحی در خانه سالمندان (۲۹ نظر)
مصاحبه جالب صدا و سیما با تفنگدار آمریکایی در عراق که فارسی بلد بود + فیلم (۲۹ نظر)
پیشنهاد بیشرمانه محمود شهریاری به الهام چرخنده!+ فیلم (۲۹ نظر)







