دو راهی های پیش پای روحانی در ۱۳۹۴

به گزارش پارسینه ، سال 1394 چگونه خواهد بود؟ حکمرانی چه شکل و شمایلی به خود می گیرد؟ و دولت یازدهم در چه وضعیتی به سرخواهد برد؟ اولین ویژگی سال آینده وجود انبوهی از دوراهی هاست . برهه هایی از تاریخ هست که کنشگران احساس می کنند بدون آن که لازم باشد تصمیم خاصی بگیرند در مسیری که مجبور به پیمودن آن هستند یا در انتخاب کردن آن اراده و راحتی فراوان دارند به پیش می روند . اما لحظاتی فرا می رسد که بیش از هر چیز تصمیم هایی پیش روی کنشگران قرار می گیرند که بسیار مهم اند و سرنوشت تاریخی را عوض می کنند . گاهی ذهن ها آبستن توقعی است و تولد یک تصمیم را انتظار می کشند . آن هم بر بستر شرایط عینی ؛ برگزیدن هر تصمیمی به واسطه ی شرایط عینی و ذهنی در چنین لحظاتی دشوار است، اما مهم تر آن است که تصمیم گیر بداند که دشوارتر از انتخاب ، بازگشت از تصمیمی است که خواهد گرفت.

هر گام که درمسیر عمل به هر تصمیمی برداشته شود بازگشت به نقطه ی تصمیم گیری اولیه محدودتر می شود و از این رو چنین تصمیم هایی بسیار حساس خواهند بود . رئیس جمهور حسن روحانی و دولتش در سال آینده در معرض شماری از چنین تصمیم گیری هایی قرار دارند:

هسته ای

1 شاید مهم تر از همه ، تصمیم درباره پرونده ی هسته ای باشد که خود شامل مجموعه ای از دوراهی ها و چند راهی هاست ، و نزد مردم ، مجموع همه ی این گزینه ها به یک دوراهی ختم می شود: امید به طی شدن مسیر عادی شدن پرونده ی ایران و کاهش و نهایتا لغو تحریم ها ؛ ناامیدی از حل پرونده و تشدید تحریم ها. دولت باید میان گزینه هایی که به نتیجه ی اول یا دوم می انجامند دست به انتخاب بزند . همچنین باید تصمیم بگیرد که می خواهد با بالارفتن غیرمنتظره انتظارات بر اثر رسیدن به توافق مواجه شود یا با سقوط شدید امید بر اثر عدم حصول توافق.

خشکسالی
2 دوراهی بعدی ، شاید در نگاه اول به اندازه دوراهی هسته ای عاجل نباشد، اما تصمیم گیری درباره اش درست به همان اندازه حیاتی و سهمگین است . گزارش ارائه شده از سوی سازمان هواشناسی در جلسه ی چهارم اسفند شورای عالی آب ، اسحاق جهانگیری را واداشت تا خواستار تشکیل ستادهای بحران برای مقابله با عواقب خشکسالی و مسئله ی تأمین آب شرب شود. فرق پرونده ی هسته ای و بحران آب در این است که انتخاب گزینه منجر به بن بست در پرونده ی هسته ، توان توسعه را محدود می کند و انتخاب گزینه هایی که بحران آب را تشدید کند یا مانع تعدیل آن شود ، زیست پذیری را کاهش و نهایتا نابود می کند. دشواری انتخاب گزینه ی صحیح درمسئله ی بحران آب نسبت به بحران پرونده ی هسته ای این است که طرفین مذاکرات هسته ای راهکارهای زیادی برای توافق دارند و فقط باید عزم سیاسی برای برگزیدن راهکارها جزم شوند. اما درمسئله بحران آب ، گزینه های در دسترس خیلی زیاد نیستند و مسئله فقط با عزم سیاسی یا حتی پذیرش هزینه ها فیصله نمی یابد. در پرونده ی هسته ای با پنج کشور روبرو هستیم و در پرونده ی آب با میلیون ها کشاورز ، صنعتگر و شهروند که تاریخ زندگی به شکلی خاص ، ایشان را به تداوم مسیر موجود وابسته ساخته است . همچنین اتخاذ هر راهکاری در حل بحران آب زمان بر است و در برخی مسائل به مرز بی بازگشت رسیده ایم .

کسری بودجه

3 دولت در سال آینده کسر بودجه خواهد داشت . احمد توکلی در نامه ای به مردم از وجود 89 هزار میلیارد تومان کسر بودجه سخن گفته است . خوش بین ترها از حدود 40 تا 50 هزار میلیارد تومان کسر بودجه می گویند. بخشی از این کسر بودجه در شرایطی ایجاد خواهد شد که دولت مصمم باشد به همه شهروندان یارانه بپردازد. تصمیم گیری درباره ی تعداد شهروندانی که باید یارانه بگیرند و هم چنین شیوه ی مواجهه با کسر بودجه ، تصمیمی است که دیگر گریزی از آن نیست . دولت یازدهم اگر در همان روزهای ابتدای بدست گرفتن قدرت از پرداخت یارانه به همه ی شهروندان سر باز زده بود، کار راحت تری می داشت تا امروز که بار دولت قبل را بر دوش کشیده است . اما امروز نیز گریزی از کاستن بار مالی پرداخت یارانه ها ندارد . کسربودجه می تواند دستاوردهای دولت در زمینه کاهش تورم را تحت الشعاع قرار دهد و کاستن از کسر بودجه در سال منتهی به انتخابات مجلس ، یک تصمیم گیری تعیین کننده است .

تورم

4 دولت یازدهم هم چنین در این سال باید میان اصرار بر کاهش تورم که ظاهرا بر سرعت خروج از رکود تاثیر داشته است و تلاش برای خروج از رکود که در میان مدت افزایش اشتغال و کاهش بیکاری را در پی دارد تصمیم بگیرد. یک گام جلوتر که بیاییم ، دولت چشم انداز بیکاری ایرانیان در یک دهه ی آینده را پیش رو دارد. دولت باید تصمیم بگیرد که می خواهد راه گذشته ، یعنی سرمایه گذاری روی پروژه های بزرگ و سرمایه بر و در عین حال با اشتغال زایی اندک را دنبال کند ، یا به راهکارهایی متفاوت اما اشتغال زا متوسل شود. ترک گزینه ی اول با مقاومت بوروکراسی متورم و وابسته به سیاست «بزرگ زیباست» مواجه می شود، و در پیش گرفتن سیاست دوم با بی تجربگی دستگاه برنامه ریزی دولت برای پیش بردن چنین سیاستی .

انتخابات

5 دولت به لحاظ سیاسی در برابر واقعه ی مهم انتخابات مجلس دهم قرار می گیرد. هر قدر هم که دولت حسن روحانی خود را اعتدالی و فراجناحی معرفی کند ، اما تجربه ی یک سال ونیم گذشته نشان می دهد که این دولت به یکسان وامدار دو جناح سیاسی اصلی کشور نیست و به یکسان نیز چشم به همراهی آن ها ندارد. دولت نمی تواند تقاضای اجتماعی و سیاسی برای مداخله کردن یا نکردن در انتخابات ، یا تلاش کردن و نکردن برای تقویت حامیان خود در مجلس آینده را نادیده بگیرد.

محمد فاضلی عضو هیت علمی دانشگاه شهید بهشتی

اندیشه پویا