علوم انساني هنوز به ثبات نرسيده. شوراي عالي انقلاب فرهنگي در حال بازنگري رشتههاي علوم انساني است؛ همان رشتههايي كه از ٤-٣ سال قبل كار بازنگري آن از سوي وزارت علوم دولت دهم شروع شد.
به گزارش اعتماد، در جديدترين اخبار از شوراي گسترش تحول علوم انساني صدور مجوز جديد در ١٥ رشته علوم انساني مشروط شده است. اين شورا از وزارت علوم درخواست كرده تا ايجاد تحول در سرفصلهاي اين رشتهها، شوراي گسترش مجوز ايجاد اين رشتهها را صادر نكند. ١۵ رشتهاي كه در حال حاضر صدور مجوز جديد براي آن مشروط شده، شامل آموزش و پرورش، تاريخ، جامعهشناسي، حقوق، روانشناسي، تعليم و تربيت، علوم سياسي، علوم اقتصادي، فلسفه، فلسفه دين و كلام، فرهنگ، ارتباطات و رسانه، مديريت، معماري و هنر است.
اسلامي كردن، بوميسازي، كارآمدي و به روز كردن چهار سياست شوراي تحول در بازنگري رشتههاي علوم انساني است. اين شورا همچنين پنج محور تحول براي اين رشتهها مشخص كرده كه شامل تحول در حوزه سرفصل برنامههاي درسي، محتوا، دانشجو، اساتيد و فعاليتهاي تحقيقاتي است. اين شورا همچنين مقرر كرده يك نماينده از شوراي تحول در شوراي گسترش وزارت علوم حضور داشته باشد تا زماني كه تغييرات لازم براي رفع مشكلات كوتاهمدت در سرفصلهاي ۱۵ رشته علوم انساني شوراي تحول ايجاده نشده مجوز اين رشتهها حتيالامكان صادر نشود.
ساماندهي گزينش و پذيرش استاد و دانشجو در علوم انساني
علاوه بر نظارت شوراي تحول علوم انساني بر محتواي رشتههاي بازنگري شده، اين شورا در آخرين جلسه خود از ساماندهي گزينش و پذيرش استاد و دانشجو در علوم انساني صحبت كرده است. غلامعلي حدادعادل، رييس شوراي تحول علوم انساني ميگويد: «ساماندهي گزينش و پذيرش استاد و دانشجو براي جذب استعدادهاي توانمند براي ورود به علوم انساني بهطور جدي مورد توجه است. » حداد عادل همچنين گفته: «حوزههاي محتواي كتب درسي و آموزشي، اساتيد و اعضاي هيات علمي، دانشجو، موسسات و پژوهشگاهها و پاياننامهها و مجلات علمي حوزههايي هستند كه توسط شوراي تحول و ارتقاي علوم انساني مورد توجه قرار گرفتهاند.» او گفته در حوزه محتواي آموزشي برخي دورههاي آموزشي يا كم است يا زايد است و برخي سرفصلها هم در اين دورهها همينگونه است. عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي همچنين تاكيد كرده نمايندگاني از شوراي تحول و ارتقاي علوم انساني در شوراي برنامهريزي و شوراي گسترش وزارت علوم، عضو باشند و به همين منظور خواستار اصلاح آييننامه اين دو شورا شده است.
شوراي تحول، آخرين فيلتر
شوراي تحول علوم انساني آخرين فيلتر در بازنگري رشتههاي علوم انساني است. بازنگري علوم انساني از اصليترين برنامههاي وزارت علوم دوره گذشته بود كه همراه با تبليغات زياد دنبال شد. در اين دوره علوم انساني دچار تغيير و تحولات اساسي از نظر محتواي دروس، رشتهها و گرايشهاي درسي و همچنين استادان فعال در اين حوزه شد.
بازنگري سرفصلها، حذف و محدود شدن رشتههاي دانشگاهي علوم انساني و دانشجويان اين رشته و همچنين بازنشستگي استادان مطرح اين حوزه نمونهيي از عملكرد وزارت علوم در اين زمينه بود. وزارت علوم در دوره پيش اصرار داشت بازنگري سرفصلها و تغيير در محتواي رشتههاي علوم انساني را با وجود گستردگي و دامنه اين رشتهها و سرفصلهاي مربوط به آن تا پايان اين دوره به اتمام برساند و آمارهاي كمّي مربوط به بازنگريها را در كنار ساير دستاوردهاي وزارت علوم قرار دهد.
در همين راستا از ابتداي مطرح شدن بازنگري علوم انساني، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي از سوي اين وزارتخانه ماموريت يافت بازنگريهاي سرفصلها را شروع كند و با همان شتابزدگي كه پژوهشگاه بازنگري سرفصلها را به اتمام رساند، دانشگاه علامه طباطبايي نيز از سوي وزارت علوم بازنگري محتواي رشتههاي علوم انساني را شروع كرد. اين دانشگاه نيز به رياست صدرالدين شريعتي در صدر دانشگاههاي كشور به تقويت هر چه بيشتر ارتباط حوزه و دانشگاه در راستاي اسلامي كردن علوم انساني پرداخت. ٥٥٥ درس منتخب از ميان ٣٨ رشته علوم انساني شروع به بازنگري شد و نهايتا به بازنگري گسترده در رشتههايي همچون علوم اجتماعي، روانشناسي و فلسفه علوم سياسي انجاميد. بعد از اين مرحله شوراي تحول، ارتقا و بازنگري علوم انساني متشكل از روحانيون و اعضاي حوزه علميه قم از سوي شوراي عالي انقلاب فرهنگي تصويب سرفصلها و دروس بازنگري شده براي ابلاغ به دانشگاهها را برعهده دارند.
با اين وجود عملكرد اين شورا نشان ميدهد بعد از يك سال فعاليت و زير ذرهبين قرار دادن علوم انساني تاكنون اقدام چنداني در اين زمينه صورت نگرفته است. اين در حالي است كه مسوولان وزارت علوم ميگويند ما بعد از ٤-٣ سال تحول در علوم انساني در اين زمان منتظر دروس بازنگري شده بوديم تا مجوزهاي لازم در اين زمينه داده شود.
جاي خالي اعتماد به دانشگاهيان
در حال حاضر بخشي از انتقادات به روند كار اين شورا به تاخير در بازنگري و تصويب رشتهها و بخش ديگري به حضور كمرنگ اساتيد مطرح رشتههاي علوم انساني در كار گروههاي بازنگري است. اين روند باعث شده بخش زيادي از سرفصلهاي بازنگري شده مورد تاييد گروههاي آموزشي دانشگاهها نباشد. مسوولان وزارت علوم ميگويند شوراي تحول با توجه به ماموريت جديدي كه در اين زمينه بر عهده دارد بايد زودتر به نتيجه برسد. سپردن بخشي از كار به دانشگاهيان و گروههاي آموزشي بخش ديگري از انتظارات دانشگاهيان است. مسوولان در اين زمينه معتقدند دانشگاهيان ما توانمنديهاي لازم را دارند و نبايد بازنگري علوم انساني تنها به يك كميته سپرده شود و از توانمنديهاي دانشگاه غفلت شود. براساس اين روند محصول كار بازنگري نهايتا چيزي ميشود كه مورد تاييد متخصصان اين رشته نخواهد بود. بخش زيادي از متخصصان رشتههاي علوم انساني هم به روند كار اين شورا كه با محدودسازي رشتههاي علوم انساني همراه بوده، انتقاد دارند.
سيدحسين حسيني، مديركل دفتر گسترش آموزش عالي در گفتوگو با «اعتماد» با بيان اينكه توقف رشتههاي علوم انساني مطلوب نيست، ميگويد: تصميمات شوراي گسترش براساس مصوبات كميته تحول است. اگر موردي در كميته تحول مورد بررسي قرار ميگرفت در شوراي گسترش مطرح ميشود در غير اين صورت بايد منتظر مصوبات اين شورا ماند. حسيني با بيان اينكه نبايد در اين زمينه بنبست ايجاد شود، ميگويد: ما نميتوانيم علم را متوقف كنيم. در همه جاي دنيا روال به اين شكل است كه هر گونه تحول در علوم انساني از درون دانشگاهها به وجود ميآيد و اين قبيل امور به دانشگاهها ارجاع داده ميشود.
پيشنهاد حذف كارشناسي فلسفه، راهاندازي رشتههاي پژوهش محور زنان در دانشگاهها، بازنگري تمام سرفصلهاي رشته مديريت، تغيير تمام منابع درسي و حذف گرايشها در رشته روانشناسي، اصلاح برنامههاي درسي معماري و شهرسازي در تمام مقاطع از جمله اقدامات شوراي تحول علوم انساني، تاكنون بوده است.
وقتتون رو توی علوم انسانی هدر ندید که هیچ استخدامی نداره