این یک تجربه آشنا برای همه ما است که با افزایش سن احساس می کنیم زمان زود می گذرد. هرگاه درباره اتفاقاتی که در گذشته تجربه کرده ایم صحبت می کنیم، این را هم اضافه می کنیم که «انگار همین دیروز بود!».
یک توضیح متداول برای این امر این است که هرچه بیشتر از سن آدم می گذرد، مغز ما اطلاعات کمتری را پردازش می کند و این باعث می شود زمان سریع تر احساس شود. اگرچه هنوز علم نتوانسته است درستی این ادعا یا توضیحات دیگر را ثابت کند، اما نظریه های مختلفی که دانشمندان ارائه کرده اند می تواند بینش هایی را فراهم کند.
زندگی های سازمان یافته
یک دلیل این احساس ممکن است این باشد که هرچه روزهای بیشتری را زندگی کنیم، کارها شکل روزمره تری پیدا می کنند و زندگی ما حول یک ساختار خاص شکل می گیرد. این دیدگاه سیندی لوستیگ، استاد روانشناسی دانشگاه میشیگان است.
لوستیگ می گوید: «وقتی بزرگ تر می شویم، تمایل داریم زندگی ای داشته باشیم که بیشتر پیرامون روال های روزمره ساختار یافته باشد تا رویدادهای ویژه بزرگی که برای تعیین دوره های مختلف «زمان زندگی مان» استفاده می کنیم.»
تجربه های جدید کمتر
به گفته لوستیگ، یک دلیل دیگر برای اینکه زمان زود می گذرد این است که در بزرگسالی تجربیات قابل تامل بیشتری نسبت به دوران کودکی داریم.
او گفت: «برای یک کودک ۵ ساله، یک سال به معنای ۲۰ درصد از زندگی اش است که با تجربیات او از کشف دنیای اطراف اش همراه است. با این حال، همان زمان فقط دو درصد از زندگی یک فرد ۵۰ ساله است که احتمالاً تجربیات جدید کمتری خواهد داشت.»
توانایی مغز ما در پردازش روزها و هفته های مشابه با هم، به ما این احساس را می دهد که همه چیز بخشی از یک کل واحد است.
با توجه به اینکه مغز انسان برای پردازش زمان با استفاده از رویدادهای به یاد ماندنی طراحی شده است، با افزایش سن این موضوع به یک چالش تبدیل می شود زیرا این قبیل رویدادها کمتر و کمتر می شوند.
به همین دلیل برای اکثر مردم به یاد آوردن کاری که فقط یک بار انجام داده اند، آسان تر از به خاطر آوردن چیزهایی است که روال شده اند.
پیری مغز
نظریه دیگری که تلاش کرده است توضیح دهد که چرا زمان سریع می گذرد توسط آدریان بژان ، پژوهشگر دانشگاه دوک پیشنهاد شده است. بژان در مطالعه خود که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، سالخوردگی مغز را دلیل تغییر ادراک ما از زمان دانست.
او معتقد است که در جوانی می توانستیم اطلاعات جدید را سریع تر دریافت کنیم و این به مغز امکان می داد که در مدت زمان برابر، اطلاعات بیشتری را پردازش کند. این امر باعث می شد که در آن زمان روزها نسبت به چیزی که بعدها تجربه می کنیم، طولانی تر به نظر برسند.
تصاویر ذهنی
زمان قابل اندازه گیری ساعت با زمانی که ذهن انسان درک می کند یکی نیست. «زمان ذهن» دنباله ای از تصاویر است، یعنی بازتاب طبیعت که توسط محرک های اندام های حسی تغذیه می شود.
تفاوت بین گذشته و حال به دلیل تغییر دیدگاه ذهنی است، نه به خاطر اینکه ساعت واقعاً زودتر می گذرد.
دیدگاه ذهنی با افزایش سن مغز ما تغییر می کند. ویژگی های عصبی کلیدی تضعیف می شود و ما را مجبور می کند که دستیابی و پردازش اطلاعات جدید را آرام تر دنبال کنیم.
او افزود: «میزان درک تغییرات در تصاویر ذهنی با افزایش سن کاهش می یابد، زیرا چندین ویژگی فیزیکی با افزایش سن تغییر می کنند: فرکانس ساکاد، اندازه بدن، تخریب مسیرها و غیره.»
بخوانید: زمین ۲۵۰ میلیون سال بعد چه شکلی خواهد بود؟ +فیلم
پژوهش های تازه تر چه می گویند؟
پژوهشگرانی در مجارستان ۱۳۸ نفر را به طور مساوی به سه گروه سنی ۴ تا ۵ سال، ۹ تا ۱۰ سال و بزرگسالان ۱۸ سال به بالا تقسیم کردند. به هر نفر دو فیلم ۱ دقیقه ای نشان داده شد. این ویدیوها شبیه هم به نظر می رسیدند، اما تفاوت قابل توجهی داشتند: یکی از آنها رویدادهای بیشتری داشت (افسر پلیس در حال نجات حیوانات و دستگیری یک دزد بود)، در حالی که دیگری یکنواخت بود (زندانیانی که با قایق پارویی می گریختند).
دانشمندان از افراد حاضر در مطالعه دو سوال پرسیدند: «کدام یک طولانی تر بود؟» و «آیا می توانید مدت زمان ها را با بازوی خود نشان دهید؟»
این مطالعه نشان داد که پاسخ های آن ها «یک اثر سنی قابل توجه را نشان می دهد.» در حالی که کم سن ترین گروه ویدیوی پرحادثه را طولانی تر می دانستند، بیشتر کودکان ۹ و ۱۰ ساله و اکثریت غالب بزرگ ترها، ویدیوی بدون حادثه را طولانی تر تشخیص دادند.
زولتان ناداسدی، استاد روانشناسی مجارستانی و نویسنده اصلی این پژوهش، گفت: «زمان برای بچه ها محتوا است. هر چه بزرگ تر می شویم، زمان بیشتر به یک پول تبدیل می شود. وقتی مردم وقت ما را می دزدند، احساس می کنیم که دارند از ما پول می دزدند. این خیلی مایه تاسف است.»
اما چرا این اتفاق می افتد؟
این مطالعه شواهدی را برای یک «تغییر» ارائه می کند که بین سنین ۶ تا ۱۰ سالگی در روشی که زمان را تخمین می زنیم، روی می دهد. به گفته ناداسدی، این سنی است که به بچه ها یاد می دهند که زمان را «مطلق» ببینند – یعنی مستقل از ادراک ما، همیشه در حال حرکت است.
او گفت: «ما در فرهنگ مان به زمان به عنوان یک جریان یک طرفه غیرقابل توقف فکر می کنیم.»
در جریان این تغییر، زمان «کمتر ذهنی و بیشتر مستقل از عمل و رویداد» می شود. ما یاد می گیریم که به ادراک خود تکیه نکنیم، بلکه به طور مداوم زمان را بررسی کنیم – مثلاً با نگاه کردن به ساعت یا موقعیت خورشید در آسمان.
زمانی که مشغول هستیم یا حواس مان پرت می شود یا غرق در یک ویدیوی جذاب هستیم، ممکن است فراموش کنیم که زمان را ردیابی کنیم. از طرف دیگر، وقتی در حال تماشای یک فیلم خسته کننده هستیم یا منتظر کسی هستیم که دیر کرده است، دائماً ساعت را نگاه می کنیم و با خود می اندیشیم که فیلم چه زمانی تمام می شود یا شخصی که منتظرش هستیم کی می آید – و زمان کند می شود.
برای بچه ها، زمانی که چیزها جالب و مهیج باشند، احساس می شود که زمان کند می شود – چیزهای جالب تری در حال رخ دادن هستند. اما ما به عنوان بزرگسالان، تمایل داریم عکس آن را تجربه کنیم. آدام اندرسون ، استاد روانشناسی از دانشگاه کرنل، که در این مطالعه شرکت نداشت، گفت: وقتی که ما سرگرم باشیم، زمان به سرعت می گذرد.
بخوانید: انسان در نهایت چقدر می تواند عمر کند؟
کودکان زمان را چگونه درک می کنند؟
سوال دومی که دانشمندان از افراد حاضر در این مطالعه پرسیدند – در مورد نشان دادن مدت زمان هر ویدیو با بازوهای شان بود که روش های مختلف تصور کودکان و بزرگسالان از زمان را مشخص کرد.
در میان کوچک ترین بچه ها، نیمی از آنها از حالت عمودی و نیمی از حالت افقی استفاده کردند. در مقابل، ۸۵ درصد از کودکان ۹ و ۱۰ ساله، و ۹۰ درصد از بزرگسالان، از بازوهای افقی برای نشان دادن زمان استفاده کردند که منعکس کننده تصویر ذهنی زمان به عنوان یک خط مستقیم است که از چپ به راست حرکت می کند.
اندرسون گفت: «بزرگسالان زمان را به عنوان طول، مانند مسافت، نشان می دهند و «طولانی تر» یا «کوتاه تر» تجربه می کنند. کودکان تمایل داشتند زمان را به عنوان یک بزرگی، بیشتر شبیه روشنایی یا بلندی صدا ببینند.»
چیزی که ناداسدی را شگفت زده کرد این بود: هیچ کس فکر نمی کرد طول این دو ویدیو برابر باشد: «همه احساس می کردند که یکی از ویدیوها از دیگری طولانی تر است.»
اندرسون توضیح داد: «علت جالب بودن این موضوع این است که تصور می شود عملکردهای شناختی ما با رشد مغز «بهتر» می شوند. اما این چیزی نیست که این مطالعه نشان داد. از دیدگاه تنوع عصبی، بزرگسالان برای قضاوت در مورد زمان بهتر نیستند» – آنها زمان را فقط متفاوت قضاوت می کنند، نه بهتر.
اندرسون نویسنده اصلی پژوهش دیگری است که طی آن دریافت که درک ما از زمان ممکن است با طول ضربان قلب مان مرتبط باشد. افرادی که ضربان قلب طولانی تر داشتند، زمان را طولانی تر احساس کردند و برعکس.
چه کنیم که زمان زود نگذرد؟
خوب! این مطالعات و دانسته ها به چه درد ما می خورد؟ آیا می توانیم از آنها برای کند کردن گذر زمان استفاده کنیم؟ دانشمندان توصیه هایی ارائه می کنند:
به تجربیات لذت بخش فکر کنید
ناداسدی می گوید که فکرکردن به تجربه های شاد و لذت بخش به شما کمک می کند تا آنها را در تقویم شخصی خود ادغام کنید، به خاطرات ماندگار تبدیل کنید و به شما احساس یک زندگی طولانی و رضایت بخش می دهد.
به تجربیات دیگران گوش بدهید
ناداسدی گفت: «زندگی های آنها و شما موازی هستند. شما می توانید به سادگی و با توجه کردن به دیگران و به شریک شدن در دیدگاه آنها، زندگی های موازی داشته باشید. این تجربه شما را چند برابر می کند و زندگی شما را چند برابر می کند.»
جهان را مانند یک کودک ۴ ساله ببینید
«توجه» نقش کلیدی را در نحوه پردازش زمان بازی می کند. وقتی حواسمان پرت می شود، زمان سرعت بیشتری می گیرد. وقتی حضور داریم و درگیر می شویم، سرعتش کم می شود.
برای اینکه بتوانید روی اینجا و اکنون تمرکز کنید، سعی کنید مانند یک بچه ۴ ساله فکر کنید، یا آن طور که ناداسدی می گوید: «دنیای اطراف خود را طوری تجربه کنید که انگار در پایان روز باید دقیقاً آنچه را که تجربه کرده اید برای کسی توضیح بدهید.»
بخوانید: برای پیشگیری از فشار خون بالا چقدر ورزش کنیم؟
روی تنفس خود تمرکز کنید
با ساعت یا کرونومتر زمان بگیرید، چشمانتان را ببندید و به مدت یک دقیقه روی تنفس خود تمرکز کنید. در واقع به صورت ذهنی یک دقیقه را حساب کنید، سپس چشمان تان را باز کنید تا ببینید تخمین زمان شما چقدر دقیق بوده است.
اندرسون گفت: «این امر می تواند به شما یک درکی از این بدهد که تجربه شما از بدن تان چقدر با تجربه شما از زمان مرتبط است. این به شما کمک می کند تا از تجربه ناب زمان لذت ببرید.»
به قلبت توجه کن
این یکی برای بیشتر افراد سخت است و برای آن نیاز به یک ساعت هوشمند یا اپلیکیشنی دارید که ضربان قلب شما را ثبت کند. یک دقیقه زمان بگیرید و در همین زمان روی شمارش تپش هایی که احساس می کنید تمرکز کنید. دقت شمارش خود را با آنچه ساعت هوشمند یا اپلیکیشن شمرده است مقایسه کنید.
اندرسون گفت: «وقتی این تمرین را شروع می کنید، ممکن است فقط چند تپش قلب را احساس کنید، اما با تمرین بیشتر بهتر خواهید شد. پژوهش های ما و دیگران نشان می دهد که تپش قلب، تجربه ما از زمان را هدایت می کند. با توجه کردن به قلب مان می توانیم کنترل احساس مان از [گذر] زمان را در دست بگیریم و سرعت آن را کاهش دهیم.»
تپش قلب خود را آرام کنید
به گفته اندرسون با استفاده از تنفس آهسته برای کاهش تپش قلب خود می توانید به مغز و قلب تان کمک کنید تا تجربه شان از زمان را تغییر دهند. ۴ ثانیه دم و ۶ ثانیه بازدم را چند بار تکرار کنید. انجام این کار به سیستم عصبی پاراسمپاتیک سیگنال می دهد تا بدن را و قلب را آرام کند.
اندرسون گفت: «ما نشان دادیم که تپش قلب آهسته – یعنی مدت زمان طولانی تر بین ضربان های قلب – زمان را طولانی می کند و سرع آن را کاهش می دهد.»
