۹ اشکال فیلمنامه جدایی نادر از سیمین

2. قضیۀ دزدیده شدنِ پول توی فیلم اصلاً پرداخت نمی شه. انگار فرهادی این عامل رو اضافه می کنه تا عصبانیتِ نادر و هل دادنِ راضیه به بیرون رو توجیه کنه. بالاخره یه fact هست که پولی از خونه ی نادر دزدیده شده. و اون پول دقیقاً به اندازۀ دستمزدِ یه روزِ راضیه بوده یعنی ده هزار تومان. راضیه که به دلیل اعتقادات مذهبیش نمی تونسته این کارو بکنه. ترمه هم که طبیعتا اون موقع خونه نبوده و همچین کاری نکرده. پس فقط می مونه سمیه دخترِ راضیه. توی فیلم یه نشانۀ کوچیک هست که سمیه پول رو دزدیده. چون موقعی که دوباره میاد دفترچۀ نقاشی رو تو خونه از نادر بگیره، نادر دفتر نقاشی رو از اتاق پشتی میاره و سمیه بهش می گه که مامانم دزدی نکرده و نادر می گه می دونم. بر فرض که این دیالوگ جدی باشه و سمیه پول رو دزدیده باشه. خب یعنی بعدا مادرش نمی فهمه ؟ یعنی واقعا سمیه پول رو برداشته ؟ نپرداختن به این قسمت به نظرم توی فیلم یه ایراده. اصلاً چرا باید اتهام دزدی به فیلمنامه اضافه بشه در حالی که پایه و اساسِ درستی نداره و تا به آخر پرداخت نمی شه ؟

3. این بحث که ماشین به راضیه زده به نظرم یکی از ضعف های بزرگِ فیلمنامه س. اگه دقت کرده باشید توی این فیلم و اکثر فیلم های فرهادی، خبری از قطعیت نیست و همه چیز به نوعی در اوجِ ابهامه. یعنی در عین حال که شما همه ی داده ها و همه ی FACT ها رو دارید ولی باز حقیقتِ امر معلوم نیست و جوابِ درستی به معضل یا مشکل داده نمی شه. توی فیلمِ جدایی این ابهام به نوعی منطقی یا قابل باور پیش می ره تا جایی که راضیه می ره پیش سیمین و می گه شبِ قبل از دعوا با نادر ماشین بهش زده بوده چون پدرِ نادر بیرون می ره و راضیه برای این که ماشین بهش نزنه با عجله می ره به اون طرف خیابون و خودش ماشین بهش می زنه. اینا توضیحاتیه که راضیه به سیمین می ده. امّا نکته این که چیزی که فیلم به ما در این مورد نشون می ده و یهو یه داده یا FACT حیاتی رو روی سرمون خراب می کنه. البته رو شدنِ این داده زیاد مهم نیست. به نظر من چیزی که مهمه این که درآوردنِ صحنه ی تصادفِ راضیه به لحاظ سینمایی برای فرهادی امکان پذیر نبوده. یعنی اون ابهامی رو که باید تولید کنه نمی کنه. چون اگه فرهادی بخاد این ابهام رو حفظ کنه باید ماشین جوری به راضیه بزنه که باز هم ما در شک و گمان بمونیم و بگیم خب این هم ممکنه یکی از عواملِ ممکن در سقط جنین بوده باشه ولی تأثیر عاملِ هل دادن و نادر کنار نمی ره. امّا نکته اینه که درآوردن همچین صحنه ای برای فرهادی سخت می شه وشاید به همین دلیل از فیلم حذف شده. اینجور جاها من شخصا از فرهادی کفرم درمیاد. یعنی درسته که زندگی در عالم واقعیت به شدت چند بعدیه و با نگاه سیاه و سفیدِ قانون یا قضاوتِ شخصی منطبق نیست، امّا شاید تا این اندازه که فرهادی میخاد نشون بده خاکستری و فرو رفته در عبار ابهام هم نباشه ؟

4. اگه یادتون باشه، دعوای آخرِ نادر و سیمین بر سر این بود که برن 15 میلیون به حجت بدن تا دست از شکایت برداره و قضیه یه جوری فیصله پیدا کنه. اوائل نادر مخالفت می کنه و سیمین با گریه از خونه می ره. ترمه هم گریه می کنه و به نادر می گه چرا این پولو نمی دی تا مامان برگرده. نادر بهش می گه اگه فکر می کنی من مقصرم به مامانت بگو بیاد تو و هماهنگ کنه برای دادن پول و غائله ختم بشه. ولی ترمه چون فکر می کنه که نادر مقصر نیست به مامانش نمی گه و می ره خونه مادربزرگش و نادر که از تراس داره می بینتش از این که ترمه اون رو مقصر نمی دونه خوشحال می شه. امّا سوال این که پس چی می شه که نادر راضی به رفتن به خونه ی حجت و دادنِ پول می شه ؟ این قسمت از فیلم انگار جاافتاده.

5. همونطور که می دونید علت جدایی نادر از سیمین این بود که برن خارج، و خارج رفتن هم به خاطرِ آیندۀ ترمه بود. پس طلاق به خودیِ خود موضوعیت نداشت چون اگه ترمه تصمیم می گرفت پیش نادر بمونه دیگه سیمین خارج نمی رفت و این قضیه در واقع براش خالی از وجه می شد. اگه اینجوری پیش بریم، طلاق آخر فیلم یه خورده جای سوال داره. اگه معلوم نیس که ترمه کدوم رو انتخاب می کنه، پس چرا اول دربارۀ انتخاب ترمه حرف زده نمی شه و بعد قضیۀ طلاق پیش نمیاد. بر فرض که ترمه نادر رو انتخاب کرد و تصمیم گرفت که ایران بمونه. اون وقت سیمین دخترشو که در واقع به خاطر اون میخاست بره خارج ول می کنه و می ره خارج ؟

چند تا نکته ی دیگه هم هست که شاید مته به خشخاش گذاشتن باشه ولی به هر حال جای سوال داره و یه سری اشکال های ریز فیلمنامه س ظاهرا یا این که من بد فهمیدم فیلم رو.
6. شخصیت های توی فیلم انگار یه سری اطلاعات دارن که بیننده نمی دونه از کجا آوردن. مثلاً حجت می ره مدرسه ی خانم قهرایی برای دعوا. ولی سوال این که حجت از کجا می دونست که مدرسه ی ترمه کجاست ؟ از کسی پرسیده بود ؟ بر فرض که فرهادی میخاد بگه که از یکی از شخصیت های فیلم می پرسه و اون بهش می گه و قرار نیست که همه ی جزئیات توی خودِ فیلم بیاد. ولی خب حجت از کی می پرسه و دادنِ آدرس به حجتی که کلن اعصاب نداره و می ره که دعوا راه بندازه واجد منطقِ فیلمنامه ایه ؟

7. یا مثلاً راضیه پا می شه می ره مدرسه ی سیمین و باهاش حرف می زنه. راضیه آدرسو از کجا میاره ؟

8. سیمین موقعی که قبل از دعوای راضیه و سقط جنین از خونه می ره به نادر می گه که سی دی شجریان رو برداشتم. امّا بعد نادر توی ماشین اش داره به شجریان گوش می ده ؟ سی دیِ کجا رفت ؟

9. باز هم شاید مته به خشخاش گذاشتن باشه ولی راضیه بعد از این که سقط جنین می کنه. کلن انگار نه انگار که یه عمل سخت رو پشت سر گذاشته و یه بچه ی چهار ماه و نیمه رو سقط کرده. تو جلسه دادگاه تنها کسی که حتی قبل از حجت احساساتی می شه و دو بار از رو صندلیش بلند می شه و سعی می کنه قاضی رو تحت تأثیر قرار بده راضیه س. ها ؟

زانیار ابراهیمی