هرآنچه باید درباره آنفولانزا بدانید؛ از نشانه‌ها تا درمان و پیشگیری

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال‌های اخیر چندین داروی جدید ضد ویروسی را برای درمان آنفلوآنزا تأیید کرده است. این داروها به‌طور خاص برای کاهش شدت علائم و کوتاه‌تر کردن مدت بیماری طراحی شده‌اند. داروهای ضدویروسی در صورتی مؤثرتر هستند که در اوایل ابتلا به بیماری مصرف شوند، به‌ویژه در دو روز اول پس از ظهور علائم. این داروها معمولاً به صورت قرص، مایع، پودر استنشاقی یا محلول وریدی در دسترس هستند و پزشک بسته به وضعیت بیمار، بهترین گزینه را تجویز می‌کند.

مصرف این داروها به کاهش علائم آنفلوآنزا مانند تب، سرفه، بدن درد و خستگی کمک می‌کند و ممکن است خطر عوارض جانبی مانند تهوع، سردرد یا مشکلات گوارشی را ایجاد کند. از آن‌جایی که مصرف داروها در مراحل اولیه بیماری بیشترین اثربخشی را دارد، توصیه می‌شود که در صورت تشخیص علائم آنفلوآنزا، درمان دارویی به سرعت آغاز شود.

علاوه بر داروهای ضدویروسی، مراقبت‌های حمایتی مانند استراحت کافی، مصرف مایعات و استفاده از داروهای مسکن برای کاهش تب و درد نیز می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند. در برخی موارد، بستری شدن در بیمارستان و استفاده از درمان‌های پیشرفته‌تری ممکن است ضروری باشد، به‌ویژه برای افراد در گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، کودکان و افراد دارای بیماری‌های مزمن.

علاوه‌بر واکسیناسیون، اقدامات پیشگیرانه‌ی روزمره مهم هستند. از افرادی که بیمار شده‌اند دوری کنید و نکات بهداشتی مانند شستن مکرر دست‌ها را رعایت کنید. بهترین زمان دریافت واکسن آنفلوآنزا قبل از شروع انتشار بیماری در جامعه است، زیرا پس از واکسیناسیون حدود دو هفته طول می‌کشد تا آنتی‌بادی‌ها در بدن ایجاد شده و محافظت در برابر آنفلوآنزا حاصل شود. در فصل آنفلوآنزا تاجایی که ممکن باشد از فضاهای محصور و شلوغ و از تماس نزدیک با افرادی که دچار عفونت‌های حاد تنفسی شده‌اند، اجتناب کنید.

واکسیناسیون آنفلوآنزا یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری است، اما چون سویه‌های ویروس آنفلوآنزا (A و B) به‌سرعت تغییر می‌کنند، واکسن‌ها همیشه نمی‌توانند به‌طور کامل با سویه‌های در گردش تطابق داشته باشند. کارشناسان واکسن را ماه‌ها قبل از شروع فصل آنفلوآنزا تولید می‌کنند و این تأخیر می‌تواند سبب شود که واکسن کاملاً مطابق با سویه‌های جدید نباشد. به‌عنوان مثال، واکسن‌های امسال در برابر سویه‌های H1N1 و H3N2 محافظت می‌کنند، اما نحوه‌ی تولید واکسن (که اغلب با استفاده از تخم‌مرغ انجام می‌شود) می‌تواند بر اثر بخشی آن تأثیر بگذارد.

مطابق با اطلاعات مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری (CDC)، واکسن‌های آنفلوآنزای چهارگانه امسال، که در برابر چهار سویه محافظت می‌کنند، توانسته‌اند تا حدی در برابر بیماری محافظت ایجاد کنند. حتی در شرایطی که واکسن‌ها تطابق خوبی داشته باشند، ممکن است همیشه اثرگذاری کامل نداشته باشند. به‌طور متوسط، واکسن‌ها خطر ابتلا به بیماری را از ۳۰ درصد به ۶۰ درصد کاهش می‌دهند.

برای پیشگیری از آنفولانزا تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن داشته باشد. غذاهای مفید برایآنفولانزا شامل مواد غنی از ویتامین C مانند مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی، توت فرنگی و گوجه فرنگی هستند که به تقویت دفاع بدن و کمک به مبارزه با ویروس‌ها می‌کنند. ویتامین C با افزایش تولید گلبول‌های سفید خون، به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و به‌ویژه در برابر عفونت‌های تنفسی مؤثر است.

همچنین، مصرف غذاهایی مانند سوپ مرغ و آبگوشت استخوان که خاصیت ضد التهابی دارند، می‌تواند به بهبود سیستم ایمنی و کاهش علائم سرماخوردگی و آنفولانزا کمک کند. این غذاها به دلیل داشتن اسید آمینه‌های پروولین و گلیسین، به کاهش التهاب در بدن و بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

غذاهایی مانند سیر، زنجبیل، زردچوبه و فلفل قرمز دارای خواص ضد ویروسی و ضد التهابی هستند و می‌توانند به پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا کمک کنند. سیر به‌ویژه به دلیل داشتن ترکیبات آلیسین شناخته شده است که خاصیت ضد ویروسی دارد و می‌تواند به مبارزه با ویروس‌ها کمک کند.

مصرف مواد غذایی غنی از روی مانند آجیل، دانه‌ها، گوشت قرمز و غذاهای دریایی نیز به تقویت سیستم ایمنی و تسریع در بهبود پس از بیماری کمک می‌کند. روی نقش مهمی در عملکرد سلول‌های ایمنی بدن دارد و کمبود آن می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند.

همچنین، مصرف مایعات کافی، به‌ویژه آب و چای‌های گیاهی مانند چای سبز که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها است، می‌تواند به پاکسازی بدن از سموم و تقویت ایمنی کمک کند.

به‌طور کلی، میزان کارایی واکسن می‌تواند از ۱۰ تا ۶۰-۷۰ درصد متغیر باشد و میزان اثربخشی متوسط آن معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ درصد قرار دارد. اما حتی این درصد هم می‌تواند بین افراد مختلف متفاوت باشد، زیرا وضعیت سلامتی هر فرد تأثیر زیادی بر میزان اثربخشی واکسن دارد. به‌عنوان مثال، افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند (مثل کسانی که تحت شیمی‌درمانی یا درمان‌های اشعه قرار دارند یا داروهایی مصرف می‌کنند که موجب تضعیف سیستم ایمنی‌شان می‌شود) ممکن است واکسن را دریافت کنند، اما میزان محافظت واکسن برای آن‌ها مانند فردی با سیستم ایمنی سالم نخواهد بود. این یکی از دلایل اصلی دریافت واکسن است: شما با دریافت واکسن می‌توانید به کسانی که ایمنی پایین‌تری دارند کمک کنید.

موضوع دیگری که ممکن است بر اثربخشی واکسن تأثیر بگذارد، زمان دریافت واکسن است. معمولاً حدود دو تا چهار هفته زمان می‌برد تا واکسن آنفلوآنزا در بدن اثر کند. بنابراین اگر شما در این مدت در معرض ویروس قرار بگیرید، ممکن است به بیماری مبتلا شوید. همچنین اگر واکسن را خیلی زودتر از شروع فصل شیوع آنفلوآنزا دریافت کرده باشید، ممکن است این واکسن در تمام فصل از شما محافظت نکند.

حتی اگر واکسن آنفلوآنزا را دریافت کرده باشید، باید از خود در برابر آنفلوآنزا محافظت کنید. برای مثال، خواب کافی داشته باشید، از کشیدن سیگار پرهیز کنید (چراکه عوارض بیماری در افراد سیگاری شدیدتر است) و دست‌های خود را به‌طور مرتب بشویید. اگر به آنفلوآنزا مبتلا شدید، در منزل بمانید و با رعایت اصول بهداشتی به سلامت عمومی جامعه کمک کنید.

مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری، استفاده از هر واکسن آنفلوآنزای دارای مجوز مناسب برای سن را در جریان فصل آنفلوآنزا توصیه می‌کند. در ایران، انواع مختلف واکسن‌های آنفلوآنزا بر اساس روش ساخت به شرح زیر موجود است:

• واکسن آنفلوآنزای غیرفعال‌شده (IIV): این واکسن‌ها شامل ویروس‌های کشته‌شده هستند که به بدن کمک می‌کنند تا علیه ویروس آنفلوآنزا ایمنی پیدا کند.
• واکسن آنفلوآنزای نوترکیب (RIV): این واکسن‌ها به‌صورت ژنتیکی اصلاح‌شده ساخته می‌شوند و به جای استفاده از ویروس کامل، از بخشی از آن استفاده می‌کنند.
• واکسن آنفلوآنزای ضعیف‌شده (LAIV): این واکسن‌ها شامل ویروس‌هایی هستند که به‌طور جزئی ضعیف شده‌اند و از طریق بینی تجویز می‌شوند.

واکسن‌های مختلفی برای گروه‌های سنی مختلف مجاز است، و برخی از واکسن‌ها برای گروه‌های خاص مانند کودکان بسیار کوچک یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف توصیه نمی‌شوند. با این حال، هنگامی که بیش از یک واکسن مناسب برای گروه خاصی موجود باشد، این واکسن‌ها هیچ‌کدام بر دیگری اولویت ندارند و انتخاب بر اساس دسترس‌پذیری و توصیه‌های محلی خواهد بود.

امسال در ایران واکسن آنفلوآنزا با قیمت ۹۱۷ هزار تومان توزیع می‌شود که نسبت به سال گذشته افزایشی حدوداً ۲٫۵ برابری داشته است. این افزایش قیمت به دلیل حذف ارز دولتی و واردات واکسن با ارز آزاد است که باعث بالا رفتن هزینه تمام‌شده برای واردکنندگان و در نهایت مصرف‌کنندگان شده است.

• کودکان ۶ ماهه تا ۴ ساله (۵۹ ماه)
• افراد دارای سن ۵۰ و بالاتر (به‌طور کلی عوارض، بستری و مرگ ناشی از آنفلوآنزا درمیان افراد ۶۵ سال و بیشتر رایج است، اگرچه افراد دارای سن ۵۰ سال و بالاتر نیز از گروه‌های در اولویت برای واکسیناسیون هستند زیرا احتمال ابتلای این گروه به بیماری‌های مزمنی که می‌تواند آن‌ها را در معرض عوارض شدید ناشی از آنفلوآنزا قرار دهد، بالاتر است)
• افراد مبتلا به بیماری مزمن ریه (ازجمله آسم) یا بیماری قلبی عروقی (به جز فشار خون بالای ایزوله)، بیماری‌های کلیوی، کبدی، عصبی، خونی یا متابولیکی (از جمله دیابت ملیتوس)
• افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها سرکوب شده است (مثلا در اثر مصرف برخی داروها یا ابتلا به عفونت HIV)
• زنان باردار یا زنانی که در فصل آنفلوآنزا باردار می‌شوند و نیز زنان تا دو هفته پس از زایمان
• افراد دارای سن ۶ ماه تا ۱۸ سالی که درحال مصرف آسپرین یا داروهای حاوی سالیسیلات هستند و کسانی که ممکن است پس از ابتلا به عفونت آنفلوآنزا به سندرم ری مبتلا شوند.
• افراد ساکن خانه‌های سالمندان و دیگر مراکز مراقبت طولانی‌مدت
• افراد دارای چاقی شدید
• کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی
• افرادی که با کودکان زیر ۵ سال و افراد سالخورده تماس داشته یا از آن‌ها مراقبت می‌کنند
• کسانی که با افراد دارای مشکلات پزشکی که در اثر آنفلوآنزا دچار عوارض شدید می‌شوند، در تماس هستند

افرادی که طی ۶ هفته پس از واکسیناسیون قبلی آنفلوآنزا دچار سندرم گیلن‌باره شده باشند، نباید واکسینه شوند؛ همچنین کسانی که دارای آلرژی شدید و مرگ‌بار به یکی از اجزای واکسن هستند.

• شستشوی منظم دست‌ها: شستن دست‌ها با آب و صابون به مدت ۲۰ ثانیه، ساده‌ترین و مؤثرترین راه برای پیشگیری از انتقال ویروس‌های آنفلوآنزا و دیگر عفونت‌های تنفسی است.
• تقویت سلامت روده: بخش عمده‌ای از سیستم ایمنی در روده قرار دارد. مصرف پروبیوتیک‌های باکیفیت می‌تواند به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در روده و تقویت پاسخ ایمنی کمک کند.
• کاهش مصرف قند و الکل: مصرف زیاد قند و الکل می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند. این مواد علاوه بر تأثیر بر عملکرد ایمنی، ممکن است شما را در معرض عفونت‌های روده‌ای قرار دهند.
• کاهش استرس: استرس مزمن باعث سرکوب سیستم ایمنی می‌شود. یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش استرس و تقویت ایمنی کمک کنند.
• خواب کافی: خواب ۷ تا ۹ ساعته در شب به پاکسازی سموم از بدن و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. کمبود خواب مزمن می‌تواند عملکرد ایمنی را کاهش دهد.
• استفاده از مکمل‌های تقویت‌کننده ایمنی: مکمل‌هایی مانند آغوز (کلستروم) و ایمونوگلوبولین‌ها می‌توانند سطح آنتی‌بادی‌ها را افزایش داده و اولین خط دفاع بدن را تقویت کنند.
• مصرف مکمل‌های گلوتاتیون و زردچوبه: گلوتاتیون آنتی‌اکسیدانی است که به تقویت سیستم ایمنی و سم‌زدایی کمک می‌کند. زردچوبه نیز خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد که سلامت مفاصل و سیستم قلبی‌عروقی را تقویت می‌کند.
• بهینه‌سازی سطح ویتامین D: ویتامین D نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی و تنظیم خودایمنی دارد. مصرف مکمل ویتامین D به تقویت پاسخ ایمنی بدن کمک می‌کند، به‌ویژه در ماه‌های کم‌نور سال.
• مصرف آبگوشت استخوان: آبگوشت استخوان به دلیل وجود اسید آمینه‌هایی مانند پرولین و گلیسین، ویژگی‌های ضد التهابی دارد و می‌تواند به کاهش علائم تنفسی و تقویت ایمنی کمک کند.
• ورزش منظم: ورزش باعث افزایش جریان خون و جابه‌جایی سریع‌تر آنتی‌بادی‌ها در بدن می‌شود، که به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا سریع‌تر با بیماری‌ها مبارزه کند.